ئامېرىكىنىڭ نوپۇزلۇق سياسى ئىشلار ژۇرنىلى «دىپلومات» تەپسىلىي خەۋەر ئېلان قىلىپ، خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ ئۇيغۇرلارنى باستۇرۇشى، تۇتۇشى، پاكىستاندا ئۇيغۇر مىللىي كىملىكىنى يوقىتىش ئۇرۇنۇشى ھەققىدىكى قىلمىشلىرىنى پاش قىلغان.
دۇنيا
ياپونيە كيودو ئاگېنتلىقىنىڭ خەۋەر قىلىشچە، ياپونىيە مۇئاۋىن باش مىنىستىرى تارو ئاسو مۇنداق دېگەن: «ئەگەر تەيۋەندە چوڭ ئۆزگىرىش بولسا، ياپونىيەنىڭ مەۋجۇتلۇقىغا بىۋاستە تەھدىت شەكىللەندۈرىدۇ.
ياۋروپا ئىتتىپاقى كوممىسسيونى پرېزىدېنتى ئۇرسۇلا ۋون لەيىن سەيشەنبە كۈنى ئامېرىكا پرېزىدېنتى جوۋ بايدىن بىلەن مۇخبرلارنى كۈتىۋېلىش يىغىنى ئاچقاندا مۇنداق دېدى: «بىز خىتاي بىلەن ئىقتىسادىي جەھەتتە كۈچلۈك رىقابەتچى، بۇنىڭدا ھېچقانداق شەك يوق. شۇنىڭغا تاقابىل تۇرۇش ئۈچۈن بىز تەدبىرگە مۇھتاجمىز
ئەردوغان مەركىزىي بانكىنىڭ تاشقى پېرېۋوت زاپىسىنىڭ ئەھۋالى ۋە يەرلىك پۇللار بىلەن بولغان سودىدىكى تەرەققىياتلار توغرىسىدىكى سوئالغا جاۋاب بېرىپ، مەركىزى بانكىنىڭ تاشقى پېرېۋوت زاپىسىنىڭ 100 مىليارد دوللارغا يەتكەنلىكىنى ئېيتتى.
پرېزىدېنت ئوتتۇرىغا قويغان خامچوت تەلىپى دۆلەت مەجلىسى كېڭىشىنىڭ باشلىنىش نۇقتىسى بولۇپ، مەبلەغنى قانداق ئىشلىتىشنى ئاخىرقى ھېسابتا دۆلەت مەجلىسى بەلگىلەيدۇ.
ئامېرىكا غەززە رايونىغا 110 مىلىيون دوللار ئىقتىسادىي ياردەم قىلىدۇ. ئامېرىكا پەلەستىنگە يىلىغا جەمئى 235 مىلىيون دوللار ياردەم قىلىدۇ.
25- ماي چارشەنبە، ئىتالىيەدە تۇرۇشلۇق ئاتا – ئانا ئابلىكىم مەمەتئىمىن ۋە مىھرىبان قادىر ۋەتەندە قالغان 4 پەرزەنتى ئۈچۈن ئىتالىيە تاشقى ئىشلار مىنىستىرلىكى ئالدىدا نامايىش قىلدى.
مەلۇم بولۇشىچە تۇتۇپ كېتىلگەن بۇ مۇخبىر بېلارۇسىيە پرېزىدېنتى لۇكاشىنكوغا قارشى داڭلىق ئۆكتىچىلەرنىڭ بىرى بولۇپ، يېقىنقى يىللاردىن بۇيان رۇمىنىيەدە ياشاپ كېلىۋاتقان ئىكەن.
خىتاي ئەمەلدارلىرى غەززە كرىزىسىدا ئىسرائىلىيەگە قارشى شاۋقۇن كۆتۈرۈپ، دىققەتنى ئۆزلىرىنىڭ ئۇيغۇر مۇسۇلمانلىرىغا قىلغان ۋەھشىيلىكىدىن باشقا ياققا بۇرىماقچى بولۇۋاتىدۇ.
شىمالىي قۇتۇپ كېڭىشىنىڭ تاشقى ئىشلار مىنىستىرلىرى يىغىنى 20- ماي ئىسلاندىيەنىڭ پايتەختىدە ئاياغلاشتى، 8 دۆلەت تاشقى ئىشلار مىنىستىرلىرى كىلىمات ئۆزگىرىشىگە تاقابىل تۇرۇش ۋە شىمالىي قۇتۇپ تىنچلىقىنى قوغداشقا ئائىت بىر تۈرلۈك ئورتاق ۋەدىنى ماقۇللىدى، ھەمدە تۇنجى قېتىم كەلگۈسى 10 يىللىق «ئىستراتېگىيىلىك پىلان» نى تەستىقلىدى.
20- ماي ئامېرىكا پارلامېنتدىكى جۇمھۇرىيەتچىلەر بۇرۇن جاسۇسلۇق قىلمىشى ۋە بىلىم مۈلۈك ھوقۇقى ئوغرىلىقى سادىر قىلغان شەخسلەرگە ۋىزا بېرىشنى رەت قىلىدىغان يېڭى قانۇن لايىھىسىنى ئوتتۇرىغا قويدى.
يېقىندا گېرمانىيە يېشىللار پارتىيەسى » تەمىنلەش زەنجىرى قانۇنى» نى تۈزۈپ چىققان بولۇپ، بۇ قانۇننىڭ تەستىقلىنىش ئېھتىماللىقى ئىنتايىن يۇقىرى ئىكەن. «جەنۇبى گېرمانىيە گېزىتى» Süddeutsche Zeitung نىڭ 16-ماي ئېلان قىلغان ئوبزور ماقالىسىدە دېيىلىشىچە: ئەگەر بۇ قانۇن تەستىقلىنىپ قالسا بارلىق «ئۇيغۇر مەجبۇرىي ئەمگەك» بىلەن چېتىشلىق دەپ قارالغان گېرمانىيە كارخانىلىرى تاقىلىشقا مەجبۇر بولىدىكەن.
(تەرجىماندىن سۆز: تۆۋەندىكىسى ئىسرائىلىيە باش مىنىستىرى نىتانياخۇنىڭ ئۆز پارلامېنتىدىكى نۇتقى. دىققىتىڭلارنىڭ «كىم ھەق، كىم ناھەق؟ كىمگە مەيدان تۇتىمەن؟» دە ئەمەس، بەلكى بىر مىللەت/دۆلەتنىڭ رەھبىرى مىللىي مەنپەئەت مەيدانىدا تۇرۇپ ئۆز خەلقى، دۈشمىنى ۋە خەلقئارا بېسىم/تەنقىدلەرگە قانداق ئىنكاس قايتۇرىدىغىنىدا بولۇشىنى ئۈمىد قىلىمەن.)
12- ماي كۈنى ئامېرىكا پرېزدېنتى جوۋ بايدىن، تاشقى ئىشلار مىنىستىرى ئانتونى بىلىنكىن بايانات ئېلان قىلىپ، ئىسرائىلىيەنىڭ خاماسنىڭ ھۇجۇمىغا قارشى ئۆزىنى قوغداش ھوقۇقىنىڭ بارلىقىنى، ئىسرائىلىيەنى ھىمايە قىلىدىغانلىقىنى بىلدۈردى.
تۈركىيە پرېزدېنتى رەجەپ تايىپ ئەردوغان پۈتۈن دۇنيانى ئىسىرائىلىيەگە قارشى ھەرىكەت قوللىنشىقا چاقىردى. ئەردوغان تۋىتتېر ۋە باشقا تاراتقۇلارغا سۆزلىگەن نۇتقىدا مۇنداق جاكارلىغان: «ئىسلام دۆلەتلىرى باشتا بولۇش سۈپىتى بىلەن، پۈتۈن دۇنيانى ئىسرائىلىيەنىڭ مەسجىدى ئەقساغا، قۇددۇسقا ۋە پەلەستىنلىكلەرنىڭ ئۆيلىرىگە قىلغان ھۇجۇملىرىغا قارشى تەسرى بار شەكىلدە ھەرىكەتكە ئۆتۈشىگە چاقىرىق قىلىمەن.»
«فرانسىيە خەلقئارا رادىئوسى» خەۋىرى: خوڭكوڭ «ئىقتىساد گېزىتى» نىڭ دوكلات قىلىشىچە، بايدىن 6- ماي لۇئىسىئانا شىتاتىغا «ئامېرىكا ئىشقا ئورۇنلىشىش لايىھىسى» نى ئومۇملاشتۇرغىلى بارغان. ئۇ چارلىز كۆلىدىكى كالكاسىي دەرياسى كۆۋرۈكى (Calcasieu River Bridge) نىڭ ئالدىدىكى لېكسىيەسىدە، ئامېرىكىدا بۇنداق جىددىي رېمۇنت قىلىشقا تېگىشلىك كۆۋرۈكتىن نەچچە مىڭىنىڭ بارلىقىنى، ئامېرىكىنىڭ يېقىنقى نەچچە يىلدىن بېرى مەبلەغ سېلىشقا سەل قاراپ، ئۇل ئەسلىھە سەۋىيىسىنىڭ ئارقىدا قالغانلىقى، خىتاينىڭ بولسا تېز يېتىشىۋالغانلىقىنى سۆزلەپ ئۆتكەن.
پۈتۈن دۇنيادىكى ئۇيغۇرلار دوپپا مەدەنيەت بايرىمىنى تەبرىكلەپ، خىتايغا نارازلىقىنى ئىپادىلەۋاتقان 5- ماي كۈنى توردا تارقالغان «خيالىمدىكى خىتاي» ناملىق رەسىم مۇسابىقىسى ھەققىدىكى تۈركىيە مائارىپ مىنىستىرلىكى ۋە خىتاي ئەلچىخانىسىنىڭ بىرلىشپ ئۆتكۈزگەن پائالىيتى پۈتۈن دۇنيادىكى تۈرك خەلقى ئارسىدا كۈچلۈك نارازىلىق قوزغىدى.
ياۋروپا پارلامېنتى ئىجرائىيە مۇئاۋىن ئەمەلدارى ۋالدىس دومبروۋسىكىس(Valdis Dombrovskis) 4-ماي سەيشەنبە كۈنى فرانسىيە ئاگېنتلىقىغا بىلدۈرۈشىچە، يېقىندىن بۇيانقى ياۋروپا – خىتاي ئىككى تەرەپنىڭ كۈنسىرى يىرىكلىشىۋاتقان مۇناسىۋىتى سەۋەبلىك ئىككى تەرەپ ئوتتۇرىسىدىكى سودا مەبلەغ كېلىشىمىنىڭ ۋاقتىنچە توختاتقانلىقىنى ئېلان قىلغان.
ئەنگىلىيەدە ئېلىپ بېرىلىۋاتقان يەتتە دۆلەت باشلىقلىرى يىغىنىغا قاتنىشۋاتقان ئامېرىكا تاشقى ئىشلار مىنىستىرى ئانتونى بېلىنكىن ساھىپخان دۆلەت تاشقى ئىشلار مىنىستىرى دومىنىك رائاپ بىلەن كۆرۈشتى. ئېلان قىلىنغان باياناتتا دىيېلىشچە، ئامېرىكا ۋە ئەنگىلىيە خىتاينىڭ خەلقئارا ئىنسان ھەقلىرى ئەھدىنامىسگە خىلاپلىق قىلىشغا يول قويمايدۇ .خىتاي بىلەن رۇسىيەنىڭ ئىنسان ھەقلىرى دەپسەندىچىلىكى ئۈچۈن بەدەل تۆلەتكۈزۈش ئۈچۈن تىرىشچانلىق قىلىدۇ.
ئارمان
ئۇيغۇر ئاگېنتلىقى، 2021- يىلى 6- ماي
