پەلەستىن – ئىسرائىلىيە توقۇنۇشى پارتىلىغاندىن كېيىن، خىتاي ھۆكۈمەت تەشۋىقات ئورگانلىرى ئەرەب ۋە مۇسۇلمان مۇخبرلارنى ئالدىغا ئىتتىرىپ، پەلەستىنگە ياردەم قىلغۇچى ئوبرازىنى كۆرسەتمەكچى بولدى.
ئەنگىلىيە شەففىېلد خاللام (Sheffield Hallam) ئۇنىۋېرسىتېتىنىڭ بىر تەتقىقاتىدا مۇنداق دېيىلگەن: شىنجاڭدا ئىشلەپچىقىرىلغان، ئاساسلىق تەركىبى كۆپ كرىستاللىق كرېمىنىي بولغان مەھسۇلاتلار دۇنيا تەمىنلەش زەنجىرىنىڭ %45 نى ئىگىلەيدۇ. خىتاي زور كۆلەمدىكى ئۇيغۇر مەجبۇرىي ئەمگەكچىلەرنى ئىشلىتىپ، بۇ مەھسۇلاتلارنى ئىشلەپچىقىرىدۇ.
يېقىندا ئۇيغۇر ئاگېنتلىقىغا ۋەتەندىن يەتكۈزۈلگەن ئۇچۇرغا ئاساسەن ئېنىقلىشىمىزچە، داڭلىق ياش چاقچاقچى ھەمراھ قەييۇمغا 9 يىللىق قاماق جازاسى ھۆكۈم قىلىنغان. خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ ئۇنىڭ 2014- يىلى تىجارەت سەۋەبلىك تۈركىيەگە زىيارەتكە بارغانلىقىنى باھانە قىلىپ، «ۋەتەننى پارچىلاشقا قۇتراتقۇلۇق قىلىش ۋە دىنىي ئەسەبىيلىك قىلىش» جىنايىتىنى ئارتقانلىقى جەزىملەشتۈرۈلدى. مەزكۇر خەۋەرنى ھەمراھنىڭ ئامېرىكىدىكى دوستلىرىدىن ئالىمجانمۇ جەزىملەشتۈردى.
(تەرجىماندىن سۆز: تۆۋەندىكىسى ئىسرائىلىيە باش مىنىستىرى نىتانياخۇنىڭ ئۆز پارلامېنتىدىكى نۇتقى. دىققىتىڭلارنىڭ «كىم ھەق، كىم ناھەق؟ كىمگە مەيدان تۇتىمەن؟» دە ئەمەس، بەلكى بىر مىللەت/دۆلەتنىڭ رەھبىرى مىللىي مەنپەئەت مەيدانىدا تۇرۇپ ئۆز خەلقى، دۈشمىنى ۋە خەلقئارا بېسىم/تەنقىدلەرگە قانداق ئىنكاس قايتۇرىدىغىنىدا بولۇشىنى ئۈمىد قىلىمەن.)
12- ماي كۈنى ئامېرىكا پرېزدېنتى جوۋ بايدىن، تاشقى ئىشلار مىنىستىرى ئانتونى بىلىنكىن بايانات ئېلان قىلىپ، ئىسرائىلىيەنىڭ خاماسنىڭ ھۇجۇمىغا قارشى ئۆزىنى قوغداش ھوقۇقىنىڭ بارلىقىنى، ئىسرائىلىيەنى ھىمايە قىلىدىغانلىقىنى بىلدۈردى.
ئۇۇيغۇر ئادۋۇكات، ئۇيغۇر ئىنسان ھەقلىرى قۇرۇلۇشى مۇدىرىيەت رەئىسى، ئامېرىكا دىنىي ئەركىنلىك كومىتېتى كومسسارى نۇرى تۈركەل ئەپەندى بايلىق ژۇرنىلىنىڭ دۇنيادىكى ئەڭ قالتس 50 نەپەر لېدىرلار قاتارىغا كىردى.
خىتاينىڭ تونۇلغان ئاتالمىش «دېموكراتىيە جەڭچىسى» ۋىي جىڭشىڭ ئىككى ھەپتىدىن بېرى ئەركىن ئاسيا رادىئوسى خىتايچە قانىلى ۋە ئۆزىنىڭ تۋىتتېرىدا ئارقىمۇ – ئارقا ئوبزور ۋە بايانات ئېلان قىلىپ، قىرغىنچىلىققا ئۇچراۋاتقان ئۇيغۇر مىللىتىنى قىرغىنچى دەپ سۈپەتلىدى. بىر پۈتۈن ئۇيغۇر مىللتىنى تېررورچى دەپ قارىلىدى. ئۇيغۇر مىللىتىنىڭ تارىخىنى قارىلاپ، بۇرمىلاپ، ئۇيغۇر مىللىتىگە چەكسز ئازار بەردى. ئۇيغۇر مىللىتىنى بىر مىلىيارد 400 مىلىيون خىتاينىڭ يوقىتىش ئوبيېكتى سۈپىتىدە تەشۋىق قىلدى. بۇ قانۇنغا خىلاپ، ئنسانىي ئەخلاققا خىلاپ، تارىخىي پاكىتلارغا خىلاپ! ئامېرىكا، كانادا، ئەنگىلىيە، گوللاندىيە ھۆكۈمەتلىرى ئېلان
بۇ ماقالىدە ۋىي جىڭشىڭ، ئۇنىڭ خىتاي دۇنياسدىكى ئورنى ۋە تەسرى، ئۇنىڭ ئۇيغۇرلار ھەققىدىكى قاراشلىرى، بۇنىڭ مەنبەسى ۋە ئۇنى قوللاۋاتقانلار ھەققىدە توختىلىمىز.
9- ماي ئىجتىمائىي تور تاراتقۇلىرىدا خىتاي ئوقۇتقۇچىنىڭ بىر ئۇيغۇر ئوقۇغۇچىنىڭ يۈزىگە توختىماي ئۇرغان كۆرۈنۈشى كەڭ تارقالدى. بۇ قىسقا فىلىم بىر كۈن ئىچىدە فەيسبۇك، ئىنستاگرام، تۋىتتېر قاتارلىق ئىجتىمائىي تور سۇپىلىرىدا قىزىق نۇقتىغا ئايلاندى. بولۇپمۇ تۋىتتېر سۇپىسىدا ئىنگلىزچە، تۈركچە، فىرانسۇزچە، ئەرەبچە قاتارلىق تىللارغا تەرجىمە قىلىنىپ كەڭ تارقىتىلدى، كۆپلىگەن قېتىم ھەمبەھىرلەندى.
تۈركىيە پرېزدېنتى رەجەپ تايىپ ئەردوغان پۈتۈن دۇنيانى ئىسىرائىلىيەگە قارشى ھەرىكەت قوللىنشىقا چاقىردى. ئەردوغان تۋىتتېر ۋە باشقا تاراتقۇلارغا سۆزلىگەن نۇتقىدا مۇنداق جاكارلىغان: «ئىسلام دۆلەتلىرى باشتا بولۇش سۈپىتى بىلەن، پۈتۈن دۇنيانى ئىسرائىلىيەنىڭ مەسجىدى ئەقساغا، قۇددۇسقا ۋە پەلەستىنلىكلەرنىڭ ئۆيلىرىگە قىلغان ھۇجۇملىرىغا قارشى تەسرى بار شەكىلدە ھەرىكەتكە ئۆتۈشىگە چاقىرىق قىلىمەن.»
ئەزىز ئەيسا ئەلكۈن تەييارلىدى بۈگۈن، يەنى مىلادى 2019-يىلى 5-ئاينىڭ 12-كۈنى بۈيۈك بىرتانىيەنىڭ دۆلەت گېزىتى دەپ ئاتىلىدىغان “Daily Telegraph” (تېلېگراف كۈندىلىك گېزىتى) نىڭ بېيجىڭدا تۇرۇشلۇق مۇخبىرى سوفئا يەن بېيجىڭدىن مەزكۇر گېزىتنىڭ يەكشەنبە كۈنلۇك سانى “The Sunday Telegraph” گېزىتىنىڭ 13-بەت “دۇنيا خەۋەرلىرى سەھىپىسى” گە تۆۋەندىكىدەك تېمىدا مەزكۇر گېزىتتا كەم ئۇچىرايدىغان بىر پارچە خەۋەر […]
10- ماي دۈشەنبە خىتاي تاشقى ئىشلار مىنىستىرلىقى باياناتچىسى خۇا چۈنيىڭ مۇخبىرلارنى كۈتۈۋېلىش يىغىنىدا بۇ ھەپتە بىرلەشكەن دۆلەتلەر تەشكىلاتىدا ئېچىلماقچى بولغان ئۇيغۇر مەسىلىسى توغرىسىدىكى يىغىنغا قارىتا بايانات بەرگەن.
«فرانسىيە خەلقئارا رادىئوسى» خەۋىرى: خوڭكوڭ «ئىقتىساد گېزىتى» نىڭ دوكلات قىلىشىچە، بايدىن 6- ماي لۇئىسىئانا شىتاتىغا «ئامېرىكا ئىشقا ئورۇنلىشىش لايىھىسى» نى ئومۇملاشتۇرغىلى بارغان. ئۇ چارلىز كۆلىدىكى كالكاسىي دەرياسى كۆۋرۈكى (Calcasieu River Bridge) نىڭ ئالدىدىكى لېكسىيەسىدە، ئامېرىكىدا بۇنداق جىددىي رېمۇنت قىلىشقا تېگىشلىك كۆۋرۈكتىن نەچچە مىڭىنىڭ بارلىقىنى، ئامېرىكىنىڭ يېقىنقى نەچچە يىلدىن بېرى مەبلەغ سېلىشقا سەل قاراپ، ئۇل ئەسلىھە سەۋىيىسىنىڭ ئارقىدا قالغانلىقى، خىتاينىڭ بولسا تېز يېتىشىۋالغانلىقىنى سۆزلەپ ئۆتكەن.
«ئاياللار بىر قولىدا بۆشۈك تەۋرەتسە، يەنە بىر قولىدا دۇنيانى تەۋرىتىدۇ.» دېگەن ئەقىليە سۆزى بار. چۈنكى ئايال دېمەك — ئانا دېمەكتۇر، ئايال دېمەك — نەسىللەرنىڭ داۋام قىلىشى، مەۋجۇتلۇقنىڭ ساقلىنىپ قېلىشى دېمەكتۇر .ئايال — تارىخ بىلەن بۈگۈننىڭ ئوتتۇرىسىدىكى كۆۋرۈك، ھاياتلىققا بېرىلگەن مەنا، ئىشەنچ ۋە سۆيگۈ بۇلىقىدۇر.
مۇتەخەسسىسلەرنىڭ قارىشچە، بۇ دۆلەتلەرنىڭ بۇ قېتىملىق يېغىنغا قاتنىشش – قاتناشماسلىقى ئۇلارنىڭ يىللاردىن بېرى خىتاينىڭ قىرغىنچىلىقىنى قوللاپ كەلگەن رەزىلىك ماھىيتىنى ئۆزگەرتەلمەيدۇ.
پۈتۈن دۇنيادىكى ئۇيغۇرلار دوپپا مەدەنيەت بايرىمىنى تەبرىكلەپ، خىتايغا نارازلىقىنى ئىپادىلەۋاتقان 5- ماي كۈنى توردا تارقالغان «خيالىمدىكى خىتاي» ناملىق رەسىم مۇسابىقىسى ھەققىدىكى تۈركىيە مائارىپ مىنىستىرلىكى ۋە خىتاي ئەلچىخانىسىنىڭ بىرلىشپ ئۆتكۈزگەن پائالىيتى پۈتۈن دۇنيادىكى تۈرك خەلقى ئارسىدا كۈچلۈك نارازىلىق قوزغىدى.
ئېيى پارتىيىسى مۇئاۋىن باشلىقى سەرۋەت ھالى خانىم: «زۇلۇم ئاستىدىكى شەرقىي تۈركىستانلىقلار تەبرىكلىيەلمىگەن، 2009- يىلدىن باشلاپ ئۇيغۇر زىيالىيلىرىنىڭ ئۇيغۇر مەدەنىيىتىنى قوغداش ئارزۇسى بىلەن ئۈرۈمچىدە ئېلان قىلىنغان «ئۇيغۇر دوپپا مەدەنىيەت بايرىمى» غا مۇبارەك بولسۇن. شەرقىي تۈركىستان مۇستەقىللىققە ئېرىشىپ، ھۆرلىكىنى تەبرىكلەيدىغان كۈنلەر يېقىندۇر.
فوكس تېلېۋزىيەسى خەۋەرلىرى داڭلىق مۇخبىرى بىنجامىن خال تۋىتتېردا دوپپا بايرىمىغا ئائىت رەسمنى ئورتاقلىشپ، مۇنداق دېدى: «بۈگۈن ئۇيغۇرلارنىڭ دوپپا بايرىمى. خىتاي ئۇيغۇرلارنى قىرغىن قىلىۋاتقاندا، بۇنداق بىر كۈن ئۇيغۇرلار ئۈچۈن سۆزلەش، قوللاش ئۈچۈن مۇھىم ئەھمىيەتكە ئىگە.
ئەھمەد داۋۇتئوغلۇ بۈگۈن تۋىتتېر ھېسابىدا مۇنداق دېدى: «شەرقىي تۈركىستانلىق قېرىنداشلىرىمىزنىڭ مەزكۇر كۈندە كەلگەن، خىتاي زۇلۇمى سەۋەبلىك تەبرىكلىنەلمىگەن دوپپا بايرىمىنى، ئەركىن تەبرىكلەيدىغان كۈنلىرىنىڭ كېلىشنى تىلەش بىلەن تەبرىكلەيمەن.
