تاشقى مۇناسۋەت ژۇرنىلى ئامېرىكىنىڭ نوپۇزلۇق خەلقئارا مۇناسۋەت ۋە سياسەت ژۇرنىلى بولۇپ، ئامېرىكا ۋە خەلقئارادىكى داڭلىق سياسەتچىلەر ۋە مۇتەخەسسلەر توپلاشقان ياكى دىققەت قىلىدىغان مەنبەلەردىن بىرى.مەزكۇر ژۇرنال-ختتايغا قارشى قاتتىق قوللار تەرىپىدىن چىقىرىلىدىغان ،ئۇيغۇرلار ھەققىدە ئەڭ كۆپ ماقالە ئىلان قىلغان مىديالاردىن ھسابلىنىدۇ.
تاھىر ئىمىن ئۇيغۇرىئان
تاھىر ئىمىن ئۇيغۇرىئان- سياسەت پەنلىرى ۋە كىشلىك ھوقۇق تەتقىقاتچىسى، سياسى پائالىيەتچى، سابىق سياسى مەھبۇس (2005-2007)، ئامېرىكا ئاسيالىق ئامېرىكىلىقلار ئادالەت جەمئيتى پۇقرالار ھوقۇقى تەتقىقاتچىسى؛ ئۇ 2008-يىلى ئۈرۈمچىدە«ئۇيغۇر دوپپا مەدەنىيەت بايرىمى» تەشەببۇسنى ئوتتۇرىغا قويۇپ تەشكىللىگەن،2012-«ئۆز تۈرك ئاسپرانىت قىزلار ئوقۇش مۇكاپاتى»نى پىلانلاپ ئىجرا قىلغان،2011-«ئۇيغۇر ئىلىم مۇنبىرى»نى تەشكىللەپ، ئاممىۋى لېكسيە دولقۇنى قوزغاپ، مىللى كىملىك، بىلىم ۋە ئېقتسادى تەرەققىياتنى ئاساس قىلغان«ئۇيغۇر ئسلاھات ھەرىكىتى»نى باشلىغان، ئۇ ۋەتەندىكى «ئۆز تۈرك شركىتى» باش دىرىكتورى بولغان (2011-2015)، ئوتتۇز ئوغۇل مەبلەغچىلىك شركىتى ۋە ئوتتۇز ئوغۇل كارخانىچىلار جەمئىيتى قاتارلىقلارنى قۇرۇپ، كارخانىچىلىق ۋە ئىگىلىك باشقۇرۇش ساھەسدە جەمئىيەتكە ھەسسە قوشقان. ئۇ 2017-يىلى ئسرائىلىيە خەيفا ئۇنېۋرسېتىتىغا ئوقۇشقا بارغان ۋە 8-ئايدا ئامېرىكىغا كۆچۈپ كەلگەن. 2018-يىلى 10 خىل تىلدا ئۇيغۇرلارنىڭ ئاۋازىنى دۇنياغا يەتكۈزۈش ئۈچۈن «ئۇيغۇر ئاگېنتلىقى-Uyghur Times »نى قۇرغان.2019-يىلى تېزىمغا ئالدۇرغان ئورگان ئاساسدا، ئۇيغۇر سياسى تەرەققىياتى ۋە مىللى مەۋجۇتلۇقى تەتقىقاتى ئۈچۈن 2023-يىلى «ئۇيغۇر مىللى ئېنۇستىتۇتى»نى قۇرغان، ئوبزورلىرى -مۇھاپىزەتچى، ياۋرو-ئاسيا تەقرىزى قاتارلىق ژۇرناللاردا ئىلان قىلىنغان، ئۇ ۋاشنگىتون پوچتىسى، نيۇيورك ۋاقىت گېزىتى، بىرلەشمە ئاگېنتلىقىنىڭ قەرەللىك مۇھاكىمىچىسى؛ ئۇنىڭ كۆپلىگەن ئىلمى ماقالىلىرى-ئىلمى ژۇرناللاردا ئىلان قىلىنغان،ئۇ ئۇيغۇر ئاگېنىتلىقىدا ۋەزىپە ئۆتىمەيدۇ.
بۇ ماقالىدە ۋىي جىڭشىڭ، ئۇنىڭ خىتاي دۇنياسدىكى ئورنى ۋە تەسرى، ئۇنىڭ ئۇيغۇرلار ھەققىدىكى قاراشلىرى، بۇنىڭ مەنبەسى ۋە ئۇنى قوللاۋاتقانلار ھەققىدە توختىلىمىز.
خىتاينىڭ شەرقىي تۈركىستاندا ئۇيغۇر ۋە باشقا تۈركىي مىللەتلەرگە قاراتقان ئىرقىي قىرغىنچىلىقى دۇنيا مىقياسىدا تەنقىدكە ئۇچراۋاتقان بىر پەيتتە، خىتاي ھۆكۈمىتى زىيانكەشلىككە ئۇچرىغان ئۇيغۇرلارنىڭ ئارخىپىلىرى توپلانغان سانلىق مەلۇمات ئامبىرىغا ۋە ئۇيغۇر پائالىيەتچىلەرگە تۆھمەت قىلدى. ختتاي تاشقى ئىشلار مىنسترلىكى 9- ئاپرىل ئۆتكۈزگەن ئاخبارات ئىلان قىلىش يېغىنىدا، ئاتالمىش شنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونلۇق ئاخبارات ئىشخانىسىنىڭ […]
19- يانۋار ئامېرىكا دۆلەت ئىشلىرى كاتىپى مايىك پومپيو خىتاينىڭ ئۇيغۇرلارغا قارشى جىنايەتلىرىنى «ئىرقىي قىرغىنچىلىق» دەپ ئېلان قىلغاندىن كېين، دۇنيا تاراتقۇلىرىدا بۇ ھەقتە نۇرغۇن خەۋەر ۋە مۇلاھىزىلەر ئېلىپ بېرىلدى.
ئىلاۋە:ئۇيغۇرلار ۋەتەن ئىچى ۋە سرتىدا تاريخى مەۋجۇتلۇق كىرزىسدە تۇرىۋاتىمىز، بىرلىككە كەلگەن سياسى ئاپپارات يوق، كۇچلەر تارقاق، ئېقتسادى ئاساسى ئاجىز، بۇنداق بىر پەيتتە ئۆزىمىزنى قانداق كۇچلەندۇرىمىز؟ قەد كۆتۇرۇشمىز ئۇچۇن نىمە لازىم؟ دىگەن تېمىلار ھەققىدە ئامېرىكا ئۇيغۇر مۇنبىرى، ئۇيغۇر ئاگىېنىتلىقى توپلىرىدا ئاممىباب مۇنازىرە قوزغىدۇق، ھەر كىم ئۆزى خالىغانچە پىكىر قاتناشتۇرسا بولىدۇ. پىكرى ئۆزىگە مەنسۇپ. ئىنتىرنىتقا يوللانغاندىن كېين قوشۇلغان مۇنازىرلەرنى داۋاملىق قسملارغا بۆلۈپ كۆپچىلىككە سۇنىمىز.
12- نويابىر ئۇيغۇر مىللىتىنىڭ تارىخىدىكى ئەڭ مۇھىم كۈنلەرنىڭ بىرى بولۇپ، بۇ كۈندە ئۇيغۇرلارنىڭ ئەجدادلىرى ئىككى قېتىم مۇستەقىل شەرقىي تۈركستان جۇمھۇرىيتىنى قۇرغان ۋە دۇنياغا جاكارلىغان ئىدى.
ئەنگىلىيە مۇستەقىل گېزىتى ئىلان قىلغان «ئۇيەر جازا لاگىرى،ئىچىدىكى ھايات مۇنداق »دىگەن ماقالىغا ئۇيغۇر ئاگىېنتلىقىنىڭ قۇرغۇچىسى،سياسەت پەنلىرى تەتقىقاتچىسى تاھىر ئىمىن ئۇيغۇرىئان ئەپەندى بىلەن بولغان سۆھبەت بېسلغان بولۇپ،كىينكى يىللاردا ئىزچىل تاراتقۇلاردا ئومۇمى ئۇيغۇر ۋەزىيتى بويىچە سۆزلەپ كەلگەن تاھىر ئىمىن بۇ قېتىم قايتا يەنە ئۆز ئۇرۇق-تۇققانلىرى ھەققىدە سۆز قىلغان:
يىلى 26-ئىيۇن جەنۋە، بىرلەشكەن دۆلەتلەر تەشكىلاتى ئىنسانىي ھەقلىرى كېڭىشى مۇتەخەسىسلىرى خىتايدىكى يادرولۇق ئىنسان ھەقلىرىنى قوغداشقا كەسكىن تەدبىر قوللىنىشقا چاقىردى
يالقۇن ئەنۋەر 29-ئاپرىل چۈشتىن كىين سائەت 3:30 دە ئامېرىكىغا يېتىپ كەلدى.ئۆمەر قانات، دىلدار ئەزىز ، تاھىر ئىمىن ئۇيغۇرىئان قاتارلىق ئۇيغۇرلار ئايرودۇرۇمغا چىقىپ كۈتۈۋالدى.
ئۇيغۇر پائالىيەتچى ئارسلان ھىدايەت تەشەببۇس قىلغان، ئابدۇغەنى سابىت،خالمۇرات ئۇيغۇر قاتارلىق 20 گە يېقىن ئۇيغۇر پائالىيەتچىلەر ئاكتىپ ئاۋاز قوشقان «ئۇيغۇرنى ئاڭلا» ئىجتىمائى تاراتقۇ ھەرىكىتى ئۇتۇقلۇق ئېلىپ بېرىلدى. يىللاردىن بېرى،ئارسلان ھىدايەت ئىجتىمائى تاراتقۇسدا مۇنداق دېگەن: خەلقئارا تاراتقۇلار ئۇيغۇرلارنىڭ ئاۋازىنى ئاڭلىغان بولسمۇ، يېتەرلىك ھەرىكەتكە ئۆتكىنى يوق، ئۇيغۇرنىڭ ئاۋازىنى خەلقئاراغا ئۆزگىچە ئاڭلىتىش كېرەك. بۇ ئىجتىمائى تاراتقۇ ھەرىكىتى ئاۋازسز شەكىلدە، ئىشارەت ۋە سۆرەتلەر ئارقىلىق كۆرۈرمەنلەرگە ئۇيغۇرلارنىڭ ئاۋازىنى ئاڭلىتىشنى تەشەببۇس قىلغان.
تاھىرجان بىلەن ئىككى يىرىم يىلدىن بىرى تونۇشۇپ، دوستلۇشۇپ، ھەمكارلىشىپ ئىشلەپ كەلدۇق. ئۇنىڭدىكى سەمىمىيەت، تىرىشچانلىق، پىداكارلىققا قايىلمەن!
پۇتۇن تاراتقۇلار ختتاينىڭ ئۇيغۇرلارنى قامىغان مەخپى لاگىرلارنى قايناق مۇھاكىمە قىلىۋاتقان بىر پەيتتە،ختتاينىڭ زۇۋانى بولغان يەرشارى ۋاقىت گېزىتىنىڭ باش مۇھەرىرى خۇشى جىن مۇنداق دىدى:ختتاي شنجاڭدا ھەقىقى ئنسانى ھوقۇق بولۇشنى خالايدۇ.ئۇ بولسمۇ كشلەرنىڭ تىچ-خاتىرجەم ھايات كەچۇرۇشدۇر
دۇنيانىڭ ھەر قايسى جايلىرىدا ئاكتىپ پائالىيەت قىلىۋاتقان بىر قسىم ئۇيغۇرلار «ئۇيغۇرلارنىڭ خوڭكوڭلۇقلارنى قوللاش ھەرىكتى »چاقىرىقىغا ئاۋاز قوشۇپ، خوڭكوڭلۇقلارنىڭ ئالتە ئايدىن بىرىقى ئۆز ئەركىنلىكى ئۈچۈن ختتاي ھاكمىيتىگە قارشى نامايشنى قوللاپ ئاۋاز بىلدۇردى
29-ئۆكتەبىر ئامېرىكا،ئەنگىلىيە قاتارلىق 23 غەرپ دۆلىتى ختتاينىڭ ئۇيغۇرلارغا يۇرگۇزىۋاتقان باستۇرۇش سياسىتىنى توختىتىش ۋە لاگىرلارنى تاقاش ھەققىدە بىرلەشكەن دۆلەتلەر تەشكىلاتىدا ختتايغا قاتتىق بېسم چۇشۇرگەندىن كىين ئۇيغۇر مەسلىسى يەنە بىر قېتىم قاتتىق غۇلغۇلا قوزغىدى.
يېقىنقى ئۈچ يىلدا تۈركىيە بىلەن ختتاي مۇناسىۋەتلىرىنىڭ بارغانسېرى يېقىنلاشقانلىقىنى كۆردۇق. بۇ مۇناسىۋەتلەرنىڭ ئۇيغۇرلارنىڭ قىرغىنچىلىقىغا سۈكۈت قىلىش بەدىلىگە تەرەققى قىلىۋاتقانلىقىنى بايقاش تەس ئەمەس.
ماقالىدە نۆۋەتتە بىرلەشكەن دۆلەتلەر تەشكىلاتىدا ئۇيغۇر مەسلىسى مۇھاكىمە قىلىنىۋاتقانلىقى ، ئۆتكەن يىلى ب د ت دا ئۇيغۇر ۋەزىيتى تونۇشتۇرۇلۇپ، بىر مىلىيوندىن ئارتۇق ئۇيغۇر قامالغانلىقى تىلغا ئىلىنغاندىن كىيىن ھازىرغىچە ۋەزىيەت شۇنچە يامانلاشسمۇ بىرلەشكەن دۆلەتلەر تەشكىلاتى باش كاتىبى گاتتىرنىڭ خىتتايغا ئاشكارا قارشى تۇرمىغانلىقى تەنقىد قىلىنغان.
15-سېنتەبىر سەئۇدى ئەرەبستاننىڭ نېفىت ئەسلىھەلىرى ھۇجۇمغا ئۇچرىغان بولۇپ، سەئۇدى ئەرەبستاننىڭ 50% نېفىت ئشلەپچىقىرىشىغا تەسر كۆرسەتكەن. ۋەقەدىن كىيىن سەئۇدى نېفىت ئېكىسپورت قىلىشنى توختاتقان بولۇپ، دۇنيا نىفىت بازىرىدا نېفىت باھاسى شددەت بىلەن ئۆرلىگەن.
ئۇيغۇر مىللىتىدە چەكسز يوشۇرۇن ھاياتى كۈچ بولۇپ، ئۇلار ئىلىم-پەن، سودا، مەدەنىيەتنىڭ تەرەققياتىدا، ھەتتا ئۇيغۇر مىللىتىنىڭ بۇگۇنكى قۇتۇلۇش ۋە تىرىلىش ھەرىكىتىدە غايەت زور مۇھىم ئوينىيالايدۇ. ئەپسۇسكى، بۇ يوشۇرۇن كۈچنى مۇھاجىرەتتىكى «ئشەنچ ۋە مۇھەببەت كىرزىسى » بوغۇپ قويغان بولۇپ، ئۆز-ئارا گۇمان ۋە ئۆچمەنلىك تۆشەكتە كۆزىتىپ ياتقان كىشلىرىمىزنى ئوتتۇرىغا چېقىشتىن توساپ قويغان ئامىللارنىڭ بىرى.
مەرھۇم ئابلىكىم باقى ئىلتەبىرنىڭ ھاياتى ئۇيغۇر مىللىتىنىڭ ھۆرلۇكى ئۇچۇن ئىزدىنىش ،قەلەم تەۋرىتىش بىلەن ئۆتتى، ياراملىق پەرزەنتلەرنى قاتارغا قوشتى، نادىر ئەدەبى ۋە سياسى ئەسەرلەرنى يادىكار قالدۇردى ، ئامېرىكا ئۇيغۇر جامائىتى ۋە مۇھاجىرەت ئۇيغۇرلىرىنىڭ جانلىنىشى ئۇچۇن تۇرتكە بولدى . ئۇيغۇر خەلقى بۇنداق بىر پەرزەنتىنى خۇددى ئۆتكەن يىلى ئۇنىڭ ھاياتىنى داغدۇغىلىق خاتىرلىگەندەك مەڭگۇ […]
2019-يىلى 3-ئاۋغۇست، ۋاشىنگىتون تاھىر ئىمىن ئۇيغۇرىئان ئىلاۋە: ئۇيغۇرنىڭ ھاياتى باشقا ھەر قانداق بىر تۈركۈم ئىنسانلارنىڭ ھاياتىدىن قەدىرسىز ھايات ئەمەس، ۋەتەندىكى ئۇيغۇرنى قۇتقۇزۇش مۈشكۈل بولسىمۇ تىرىشىۋاتىمىز. چەتئەلدە بولسا خەلقئارا تەشكىلاتلار، تاراتقۇلار ۋە مۇناسۋەتلىك ئەھدىنامىلەرنىڭ كۈچىدىن پايدىلىنىپ، قىيىنچىلىقتا قالغان ئۇيغۇرلارنى جىددى قۇتقۇزۇش ئىمكانىمىز بار! كۈلپەتتىكى ئۇيغۇر ئۈچۈن يىغىلاش ئەمەس، ھەرىكەت لازىم ، […]
