ختتاي دائىرلىرى ئۆتكەن بەش يىلدىن بىرى ئۇيغۇرلارنى قىرغىن قىلىش ۋە تىز سۈرئەتتە ئاسسلماتسيە قىلىش ھەرىكىتىنى داۋاملاشتۇرماقتا بولۇپ، ئۇيغۇرستان شەھەرلىرىدىكى ئۇيغۇرلارنى ختتاينىڭ شەھەرلىرىدىكى ختتايلار بىلەن نۇقتىلىق ھالدا تۇققانلاشتۇرۇش ھەرىكىتنى قانات يايدۇرغان.

شەيئى ياكى ھادىسىلەرگە تەنقىدى نوختىدىن قاراش بىلەن بىرگە ئىجابىي نوختىدىنمۇ قاراش كېرەك- خاتىرەمدىن.

ئارگېنتىنا سوتى -« دۇنيا ئۇيغۇر قۇرۇلتىيى» نىڭ ئىرقىي قىرغىنچىلىقنى ئېتىراپ قىلدۇرۇش يولىدا باسقان بىر ئوڭۇشلۇق قەدىمى- ئۈزۈمنىڭ ھېس قىلغانلىرى.

خىتاينىڭ تيەنگوڭ ئالەم پنكىتىغا تەرىبىخانا مودىلى يەتكۈزۈش ئۈچۈن قويۇپ بېرىلگەن راكىاتىسى 30 ‏-ئىيۇل كۈنى يەر شارىغا موللاق ئاتقان. بۇ خىتاينىڭ يېقىنقى 3 يىل ئىچىدىكى 3 ‏-قېتىملىق ئالەم قاتناش راكىتا قازاسى بولۇپ، راكىتا پارچىلىرى بۇ قېتىم شەرقى جەۇبى ئاسىياغا، ئالدىنقىلىرىدا ئافرىقا ۋە ھىندى ئوكيانغا چۈشكەن.

خەلقئارا خەۋەرلەرنى يېقىندىن كۈزۈتۈپ تۇرغۇچىلار نۆۋەتتىكى پۇرسەتنىڭ تارىخىلىقىنى تولۇق ھىس قىلىدۇ.

نۆۋەتتە ئۇيغۇر مەسىلىسى بىر خەلقارا مەسىلە سۈپىتىدە دۇنيا جامائەتچىلىكىگە تونۇلدى. غەرىپ بىلەن خىتاي ئوتتۇرىسىدىكى زىددىيەت بارغانسېرى كۈچىيىپ، كىلىشتۈرگىنى بولمايدىغان دەرىجىدە ئۆتكۈرلەشمەكتە. ھازىرقى ئەھۋال مۇشۇ پېتىلا داۋام قىلسا كەلگۈسى يىللاردا خەلقئارا سىياسىي سىستىمىدا زور ئۆزگۈرۈش يۈز بېرىشى مۇمكىن. لېكىن بۇ چوڭ ئۆزگۈرۈشتە، يىڭى كۈچ تەقسىماتى ۋە يىڭى ئورنىتىلىدىغان سىياسىي سىستىمىدا ئۇيغۇرلارنىڭ بىر ئورنى بولامدۇ؟ بۇنى مۆلچەرلەش بىر قەدەر قىيىن.

تارىخشۇناس دوكتۇر نەبىجان تۇرسۇن 30 نەچچە يىل ئىزدىنىش ۋە تەتقىق قىلىش ئارقىلىق يېزىپ چىققان «ئۇيغۇر ئۇمۇمى تارىخىي» دىگەن 13 توملۇق كىتاپنىڭ ئالدىن نەشىر قىلىنغان «شەرقىي تۈركىستان جۇمھۇرىيىتى ئومۇمى تارىخىي «دەپ ناملانغان 6 تومنىڭ 5كىتابىنى ئوقۇپ چىقتىم.

ئىتتىپاقلىق ۋە ھەمكارلىق گولوبال دۇنيانىڭ سىياسىي ئاتمۇسفېراسىدا ئېنتايىن مۇھىم ئۇقۇم. ھىچقانداق دۆلەت ياكى ھىچقانداق مىللەت ھىچكىم بىلەن ئىتتىپاق تۈزمەي، ھېچكىم بىلەن ھەمكارلاشماي بۈگۈنكى دەۋردە تەرەققىياتىنى ۋە بىخەتەرلىكىنى كاپالەتكە ئىگە قىلالمايدۇ.

شۇڭا خەلىقلەر، مىللەتلەر ۋە گۇرىپىلار ئىتتىپاقلىشىدۇ. كۈچلىرىنى بىرلەشتۈرۈپ دۈشمەنگە قارشى بىرلىشىدۇ.

2022 . يىلى 21-ئىيۇن كۇنى ئامېرىكا دىنىي ئىشلار كومىتېتىنىڭ مۇئاۋىن رەئىسلىكىنى ئۆتەپ كېلىۋاتقان نۇرى تۇركەل ئەفەندىم كومىتېتنىڭ 2022—2023 يىللىق رەئىسى بولۇپ سايلاندى.

نۇرى تۇركەلگە، ئۇيغۇرلارغا مۇبارەك بولسۇن.

يېڭىدىن ئاشكارىلانغان ساقچى ھۆججەتلىرىگە قارىغاندا مۇھاجىرەتتىكى ئۇيغۇرلارغا تۇتۇش بۇيۇرقى چىقىرىلغان. بۇ قاتتىق بىر سىلكىنىش پەيدا قىلىدۇ. مەن بۇ سىلكىنىشنىڭ بىر گۇۋاھلىق دولقۇنى، ئەمەلىي ھەرىكەت، داۋا قىزغىنلىقى قوزغىشىنى ئارمان قىلىمەن.

دوكتور نەبىجان تۇرسۇننىڭ «ئۇيغۇر ئومۇمىي تارىخى»نىڭ « شەرقىي تۈركىستان جۇمھۇرىيىتى تارىخى» قىسىملىرى ئالمۇتادا سلاۋيان يېزىقىدا تارقىتىلىشقا باشلىدى

ئائىلە ۋە ئەرلىك مەسئۇلىيەت ھەققىدە سۆز قىلىشتىن بۇرۇن: مەن ئۆزۈمنى ھەر قانداق ئەخلاق-پەزىلەت ۋە ئىجتمائى ئۆلچەملەردە باشقىلارغا ئۈلگە ياكى نەمۇنىلىك بىرى دەپ قارىمايمەن، ئەمما توغرا بىلگەن قاراشلىرىمىزنى ئورتاقلىشش بۇرچىمىزدۇر دەپ ئويلايمەن،مەزكۇر ماقالە كۆپچىلىك ئۇيغۇر زىيالىيلارنىڭ ئۇيغۇر خانىم-قىزلار ھەققىدىكى قاراشلىرىدۇر.