مارىلاند شتاتىغا جايلاشقان توۋسون ئۇنېۋېرسىتېتى ئوقۇغۇچىلار ئۇيۇشمىسنىڭ ئورۇنلاشتۇرۇشى بىلەن 2019-يىلى 29-مارت كۈنى كەچتە ئوقۇچىلار ئۇيۇشمىسى مەركىزىدە ئۇيغۇرلار دۇچ كېلىۋاتقان كوللېكتىپ قەتلىئام تونۇشتۇرۇلدى.
ئاي:: 2019-يىل 3-ئاي
بۈگۇن سەھەر ئويغانسام كاللامدا ھەر كۈندىكى تاتلىق ئەمما ئازاپلىق ئەسلىمە، قىزىمنى كۆرۈپتىمەن، ئۇ چوڭ ئۆيدە ئۆزى يالغۇز ئولتۇرغۇدەك، تېلېۋىزۇرنىمۇ ئاچماپتۇ، ئەزەلدىن چىرايلىق كىيىملەرگە ئامراق قىزىم تۈزۈكرەك كىيىممۇ كەيمەپتۇ.
بىلمەك – بىلشنى بىلمەكتۇر، بىلمەك- قانداق بىلشنى بىلمەكتۇر، بىلمەك – ئۆزىنى بىلمەكتۇر، سەن ئۆزۈڭنىڭ قانداقلىقىنى بىلمسەڭ بۇ قانداق بىلمەكتۇر؟!
مېھرىگۈل تۇرسۇن خىتاينىڭ شىنجاڭدىكى (شەرقىي تۈركىستان-ت) جازا لاگىرىدىكى قىيناش ۋە ئۇرۇشلاردىن ئامان قالغۇچى. ئۇ مۇنداق دەيدۇ: « مەن سولانغان كامىردىلا توققۇز ئايال ئۆلۈپ كەتتى.»
ئۇيغۇرلارغا قىلىنىۋاتقان زۇلۇم غەربتە كۈچلۈك تەنقىدكە ئۇچرىماقتا، بىراق خىتاي كومپارتىيىسى سىياسىي بىيورو ئەزاسى ۋاڭ ياڭ « قاتتىق باستۇرۇش چوقۇم داۋاملىشىشى كېرەك» دېدى.
ئۇيغۇر ئاگىنتلىقى، ئەردەم خەۋىرى 20- يانۋار، خارۋارد ئۇنىۋىرسىتى مۇدىرى لاۋرەنىس بەكوۋ (Lawrence S. Bacow) ئەپەندى بىيجىڭ ئۇنىۋىرسىتىدا «ھەقىقەتنىڭ مەقسىتى ۋە ئۇنىۋىرسىتنىڭ ۋەزىپىسى» ناملىق تېمىدا نۇتۇق سۆزلىگەن
14- مارت، شىۋىتسىيە بىخەتەرلىك ئىدارىسى 2018- يىللىق بىخەتەرلىك دوكىلاتىدا خىتاي بىلەن روسىيەنى «شىۋىتسىيە دۆلەت بىخەتەرلىكىگە تەھدىت كەلتۈرىدىغان ئاساسلىق ئامىل» دەپ باھالىغان.
خىتاي ھۆكىمىتى دۈشەنبە كۈنى (3- ئاينىڭ 18- كۈنى) شىنجاڭغا (شەرقىي تۈركىستان-ت) ئالاقىدار ئاق تاشلىق كىتاب ئېلان قىلىپ،
خىتاي كوممۇنىستىك پارتىيىسى مەركىزىي ئىنتىزام تەكشۈرۈش كومىتېتىنىڭ دۆلەتلىك نازارەت قىلىش ھەيئىتى شەنبە كۈنى (3- ئاينىڭ 16- كۈنى) چۈشتىن كىيىن تور بېتىدە ئېلان قىلىنغان ئۇچۇردا كۆرسىتىلىشىچە
پەرىشانلىققا تولغان بۇ دەملەردە، 15- مارت تېرورلۇق ھۇجۇمىدا ھاياتىدىن ئايرىلغان قېرىنداشلىرىمىزغا قايغۇمىزنى بىلدۈرىمىز،
شىمالىي ئاتلانتىك ئەھدى تەشكىلاتى (ناتو) ئىتتىپاقداش ئارمىيىسىنىڭ باش قوماندانىنىڭ بىلدۈرۈشىچە، ئەگەر گېرمانىيە خۇاۋېي بىلەن 5گ تورى قورۇلۇشىدا ھەمكارلاشسا، ناتو ئارمىيسى گېرمانىيە ئارمىيىسى بىلەن ئالاقىلىشىشنى توختىتىدىكەن.
دۇنيا مۇسۇلمان ئالىملار بىرلىكىنىڭ بەشىنچى نۆۋەتلىك يىغىنى 14- ۋە 15- مارت كۈنلىرى رەئىس ئەھمەد ئابدۇسالام رەيسۇنىنىڭ رىياسەتچىلىكىدە نائىبلىرى، باش كاتىپ ۋە ئۇنىڭ ياردەمچىلىرى ۋە بىرلىك ئەزالىرىنىڭ قاتنىشىشى بىلەن ئىستانبۇلدا ئېچىلدى. كەڭ تەرەپلمىلىك مۇنازىرە ۋە سۆھبەت ئارقىلىق ئۇيغۇر مەسىلىسىنى ئۆز ئىچىگە ئالغان 12 تۈرلۈك كېلىشىمدە بىرلىككە كېلىندى. بۇ كېلىشىمنىڭ بەشىنچىسىدە خىتايغا چاقىرىق قىلىنغان بولۇپ مەزمۇنى تۆۋەندىكىچە:
يىڭى زىللاندىيە كىرايست چىرچ شەھرى مەركىزىدىكى نۇر مەسجىدى ۋە لىنۋۇد مەسجىدى ھۇجۇمغا ئۇچراپ، 49 ئادەم قازا قىلدى.
بىر قىسىم خىتاي ئوقۇغۇچىلارنىڭ تىبەت ۋە ئۇيغۇرلار ۋە مۇناسىۋەتلىك كىشىلەرنى پاراكەندە قىلغانلىقىنى ئەيىبلەيمىز.
ۋاشنگىىتون شەھىرىدىن تەكلىپ قىلىنغان ئۇيغۇر زىيالىيسى تاھىر ئىمىن ئۇيغۇرىئان ئۇيغۇرلار دۇچ كىلىۋاتقان بۇگۇنكى مەسللەر ھەققىدە تەپسلى چۇشەنچە بەردى.
فىلىپپىندا ئىككى كۈنلۈك زىيارەتتە بولىۋاتقان مالايسىيا باش مىنىستىرى ماھاتىر مۇھەممەت 3- ئاينىڭ 7- كۈنى مۇنۇلارنى بىلدۈردى، جەنۇبى خىتاي دېڭىزىدىكى ئىگىلىك ھوقۇق تالاش-تارتىشلىرىغا قارىتا، خىتاي ئۆزىنىڭ ئاتالمىش «ئىگىلىك ھوقۇقى»نىڭ دائىرىسىنى بەلگىلىشى كېرەك، شۇ ئارقىلىق باشقا ئىگىلىك ھوقۇق تەلەپ قىلىۋاتقان دۆلەتلەرمۇ بۇ بايلىقلىرى مول بولغان بۇ دېڭىز تەۋەسىدىن پايدىلىنىشى كېرەك.
ئەنگلىيەلىك داڭلىق تارىخچى نىئال فېرگۇسۇننىڭ (Niall Ferguson) ئاگاھلاندۇرۇشىچە، خىتاي بىلەن ئامېرىكانىڭ ئىقتىسادىي دەرىجىدىن تاشقىرى كۈچ بولۇشنى تالىشىشىغا ئەگىشىپ، دۇنيا يېڭى بىر سوغۇق مۇناسىۋەتلەر ئۇرۇشىغا كىرىۋېتىپتۇ.
3 -ئاينىڭ 6–كۈنى، د ۇ ق رەئىسى دولقۇن ئەيسا ئەپەندى ب د ت دا جازا لاگىرلىرى توغرىسىدا نۇتۇق سۆزلىگەن. خىتاي دېپلوماتلىرى ئۇنىڭ سۆزلىرىگە قارشى چىقىپ
2019- يىلى 3- ئاينىڭ 5- كۈنى، شىۋىتسارىيەنىڭ جەنۋە شەھىرىدە ئۆتكۈزۈلگەن بىرلەشكەن دۆلەتلەر تەشكىلاتىنىڭ ئنسان ھەقلىرى يېغىنىدا
بۇ يازمىدا دەۋا قىلىش ئۇسۇللىرى ھەققىدە دەسلەپكى چۈشەنچە بېرىلىپ، نۆۋەتتىكى دەۋا پائالىيەتلىرىمىز تۈرلەرگە ئايرىلىدۇ. پات ئارىدا تۈركىيىدىكى تەشكىلاتلار ۋە ئۇيغۇر خەلقى ئويلىشىپ بېقىشقا ئەرزىيدىغان بىر دەۋا پائالىيىتى تەۋسىيە قىلىنىدۇ.
