6-ئاينىڭ 13- كۈنى ئەنگلىيەدە ئۆتكۈزۈلگەن سانائەتلەشكەن يەتتە دۆلەت رەھبەرلىرى يىغىلىشى رەسمىي تۈردە ئاياغلاشتى، شۇنىڭ بىلەن بىر ۋاقىتتا مەزكۇر يىغىنغا قاتناشقان 7 دۆلەت رەھبەرلىرى بىرلىكتە قول قويغان بىرلەشمە باياناتنى ئېلان قىلدى. بىرلەشمە بايانات جەمئىي 70 تۈر، 14مىڭ خەتنى ئۆز ئىچىگە ئالغان بولۇپ، بۇنىڭ ئىچىدە خىتايغا مۇناسىۋەتلىك قىسىملىرىنىڭ ئاساسلىق مەزمۇنلىرى تۆۋەندىكىلەرنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ:
سىياسەت
9-ئىيۇن ياپونىيە ۋە ئاۋسترالىيە ئىككى تەرەپ مىنىستىرلىقلار تېلېفون يىغىنى ئۆتكۈزۈپ ئۇيغۇر مەسىلىسىگە بولغان ئەندىشىسىنى ئىپادىلىدى، شۇنىڭ بىلەن بىر ۋاقىتتا ئاۋسترالىيە باش مىنىستىرى سكوت جون موررىسسون (Scott John Morrison) ئەنگلىيەگە مېڭىش سەپىرىدىن بۇرۇن بايانات بېرىپ G7 گۇرۇھى ۋە دۇنيا سودا تەشكىلاتىنى تەدبىر قوللىنىپ خىتاينىڭ كۈنسېرى ئېشىۋاتقان ئىقتىسادى تەھدىتىنى توختىتىشقا چاقىردى.
يېقىندىن بۇيان ئامېركا باشچىلىغىدىكى دۆلەتلەرنىڭ<< ئۇيغۇر ئىرقى قىرغىنچىلىقىنى >>ئېتراپ قىلىشى ۋە ئەنگىليەدىكى مۇستەقىل سوت كوللېگىيىسىنىڭ خىتاينىڭ ئۇيغۇر سىياسىتىگە كۆرسىتىدىغان تەسىرىدىن ئەنسىرىگەن خىتاي يالغان مەيدان ۋە ساختا ھىساپلار بىلەن ئاممىۋى ئۇچۇر سۇپىلىرىدا ئۇيغۇر پائالىيەتچلەرنى ۋە مۇھاجىرەتتىكى ئۇيغۇرلارنى پاراكەندە قىلىشقا باشلىدى.
بۇ نەتىجە ئەلۋەتتە مەزكۇر خەۋەرنى ئۇيغۇر ئاگېنىتلىقىغا تەمنلىگەن كالىفورنيەدىكى قېرىنداشلىرىمىزنىڭ تىرىشچانلىقىدىن ئايرىلمايدۇ.
ئۆتكەن يىلنىڭ يىل ئاخىرىدا، يەنى 2020- يىلى 18- دېكابىر لاگېر تۇتقۇنلىرى يېقىنلىرىنىڭ ئۆزلىگىدىن تەشكىللىنىپ، خىتاي كونسۇلى ئالدىدا باشلىغان «ئائىلەم نەدە؟» پائالىيىتى 162 كۈندىن بېرى خەلقىمىزنىڭ قوللىشى ۋە ئاكتىپ قاتنىشىشى بىلەن ئىزچىل داۋام قىلىۋاتىدۇ.
ئامېرىكا بىرلەشمە ئاگېنتلىقىنىڭ خەۋەر قىلىشچە، دۇنيا مىقياسدا خىتاينىڭ ئۇيغۇر قىرغىنچلىقىنى ئەيىبلەيدىغان سادالار كۈچەيگەندىن كېين، خىتاي ھۆكۈمىتى دۆلەت تاراتقۇسى ۋە خەلقئارا ئىجتىمائىي سۇپىلاردىن پايدىلىنىپ، ئۇيغۇرلارنى مەجبۇرىي سۆزلىتىپ، ۋەزىيەتنى، ختاي سياسىتىنى ماختايدىغان كۆپلەپ ۋىدىئولارنى ئىشلەشكە مەجبۇرلاپ كەلمەكتە.
20- ماي ياۋروپادىكى كىچىك دۆلەت لىتۋا پارلامېنتى بىلەت تاشلاپ ئاۋاز بىرىپ، ئۇيغۇر قىرغىنچىلىقىنى ئېتىراپ قىلغان ۋە خىتاي ھۆكۈمىتىنى خوڭكوڭدىكى دۆلەت بىخەتەرلىكى قانۇنى، تىبەتلەرگە قاراتقان سياسەتلەرنى ئۆزگەرتىشكە چاقىرغان.
بۇ گۇۋاھلىق سۆھبىتىنى ئورۇنلاشتۇرغان بىلگىيە ئىكولو پارتىيەسى ۋە ئۇنىڭ ياش ۋەكىلى سەمۇئىل كوگولاتى، شۇنداقلا بىلگىيە ئۇيغۇر جەمئىيىتى قاتارلىق تەشكىلات ۋە ئورۇنلارغا ئالاھىدە رەھمىتىمىزنى بىلدۈرىمىز!
بۈگۈن تۈركىيەدىكى زىيالي ياشلاردىن ئۇمۇن ئىھسان جۇمھۇرىيەت خەلق پارتىيىسى رەھبىرى كامال قىلىچدار ئوغلىنىڭ ساھىپخانلىقىدىكى 19-ماي مۇستافا كامال ئاتاتۈركنى ئەسلەش، ياشلىق ۋە تەنتەربىيە بايرىمى يىغىنىغا قاتناشقان بولۇپ، يىغىندا ئۇيغۇر ياشلىرى يولۇققان كرىزىس ھەققىدە سۆز قىلغان.
15- ماي «فرانسۇز كۆزەتكۈچى» ھەپتىلىك ژۇرنىلىنىڭ تور بېتىدە «خىتاي قانداق قىلىپ ئۇيغۇرلارنىڭ ئايفونىنى ئوغرىلىقچە كۆزىتىدۇ؟» سەرلەۋھەلىك ماقالە بېسىلغان بولۇپ، ماقالىدە مۇنداق دېيىلگەن:
ئامېرىكا ھۆكۈمەت ئاخباراتى بولغان ئامېرىكا ئاۋازى 15- ماي ئېلان قىلغان خەۋەردە، پەلەستىن ھۆكۈمىتىنىڭ ئۇيغۇر قىرغنچىلىقىنى قوللىغانلىقى تەنقىد قىلىنغان ۋە پاكىت بىلەن رەددىيە قايتۇرۇلغان.
پەلەستىن – ئىسرائىلىيە توقۇنۇشى پارتىلىغاندىن كېيىن، خىتاي ھۆكۈمەت تەشۋىقات ئورگانلىرى ئەرەب ۋە مۇسۇلمان مۇخبرلارنى ئالدىغا ئىتتىرىپ، پەلەستىنگە ياردەم قىلغۇچى ئوبرازىنى كۆرسەتمەكچى بولدى.
بۇ ماقالىدە ۋىي جىڭشىڭ، ئۇنىڭ خىتاي دۇنياسدىكى ئورنى ۋە تەسرى، ئۇنىڭ ئۇيغۇرلار ھەققىدىكى قاراشلىرى، بۇنىڭ مەنبەسى ۋە ئۇنى قوللاۋاتقانلار ھەققىدە توختىلىمىز.
9- ماي ئىجتىمائىي تور تاراتقۇلىرىدا خىتاي ئوقۇتقۇچىنىڭ بىر ئۇيغۇر ئوقۇغۇچىنىڭ يۈزىگە توختىماي ئۇرغان كۆرۈنۈشى كەڭ تارقالدى. بۇ قىسقا فىلىم بىر كۈن ئىچىدە فەيسبۇك، ئىنستاگرام، تۋىتتېر قاتارلىق ئىجتىمائىي تور سۇپىلىرىدا قىزىق نۇقتىغا ئايلاندى. بولۇپمۇ تۋىتتېر سۇپىسىدا ئىنگلىزچە، تۈركچە، فىرانسۇزچە، ئەرەبچە قاتارلىق تىللارغا تەرجىمە قىلىنىپ كەڭ تارقىتىلدى، كۆپلىگەن قېتىم ھەمبەھىرلەندى.
10- ماي دۈشەنبە خىتاي تاشقى ئىشلار مىنىستىرلىقى باياناتچىسى خۇا چۈنيىڭ مۇخبىرلارنى كۈتۈۋېلىش يىغىنىدا بۇ ھەپتە بىرلەشكەن دۆلەتلەر تەشكىلاتىدا ئېچىلماقچى بولغان ئۇيغۇر مەسىلىسى توغرىسىدىكى يىغىنغا قارىتا بايانات بەرگەن.
مۇتەخەسسىسلەرنىڭ قارىشچە، بۇ دۆلەتلەرنىڭ بۇ قېتىملىق يېغىنغا قاتنىشش – قاتناشماسلىقى ئۇلارنىڭ يىللاردىن بېرى خىتاينىڭ قىرغىنچىلىقىنى قوللاپ كەلگەن رەزىلىك ماھىيتىنى ئۆزگەرتەلمەيدۇ.
4-ماي سەيشەنبە سائەت 12دىن باشلاپ بېلگىيە پايتەختى بريۇسېلدىكى ھۆكۈمەت دائىرىلىرى، ئۇنىۋېرسىتېتلار، پارلامېنت بىنالىرى ئورتاق ئىشلىتىپ كېلىۋاتقان ئاممىۋى تور مۇلازىمەت سۇپىسى Belnet كەڭ كۆلەملىك تور ھۇجۇمىغا ئۇچرىغان. بېلگىيە <<ئەركىن>>(La Libre ) گېزىتىنىڭ شۇ كۈنلۈك خەۋىرىگە ئاساسلانغاندا تور ھۇجۇمى سەۋەبلىك پارلامېنتتىكى ئېچىلماقچى بولغان بارلىق يىغىنلار ئەمەلدىن قالدۇرۇلغان. خەۋەردە كۆرسىتىلىشىچە شۇ كۈنى ئېچىلماقچى بولغان ئۇيغۇر قىرغىنچىلىقى توغرىسىدىكى گۇۋاھلىق بېرىش يىغىنىمۇ ئەمەلدىن قالدۇرۇلغان.
تەرجىمە قىلغۇچى: بىلمەسجان
ئۇيغۇر ئاگېنتلىقى، 2021- يىلى 1- ماي
ئامېرىكا يەھۇدىيلىرىنىڭ ئەڭ چوڭ تەشكىلاتى بولغان يەھۇدىي ئاممىۋى ئىشلار كونسۇلى (The Jewish Concil For Public Affairs) چوڭ قارارنامە ماقۇللاپ، خىتاينىڭ ئۇيغۇرلارغا قاراتقان ئىرقىي قىرغىنچىلىقنى توختىتىش ۋە خىتاينىڭ ئۇيغۇرلارنى قۇل قىلىپ ئىشلەتكەن مەھسۇلاتلىرىنى بايقۇت قىلىشقا چاقىردى. مەركۇز تەشكىلات يەھۇدىلارنىڭ ھەمكارلىق تەشكىلاتلىرىنىڭ بىرىلەشمىسى بولۇپ، يەھۇدي تەشكىلاتلىرىلا ئەمەس، ئامېرىكا ھۆكۈمىتى ئىچىدىمۇ تەسرى زور.
رېيتېر ئاگېنتلىقىنىڭ خەۋىرىگە ئاساسلانغاندا ئامېرىكا كېڭەش پالاتاسىدا چارشەنبە(21-ئاپرېل) كۈنى خىتايغا قارشى يەنە بىر يېڭى قانۇن لاھىيەسىگە بېلەت تاشلىماقچى ئىكەن. ئەھۋالدىن خەۋەردار پارلامېنت ئەزالىرىنىڭ بىلدۈرۈشىچە بۇ قانۇن لاھىيەسىنىڭ ماقۇللىنىش ئېھتىماللىقى ئىنتايىن يۇقىرى ئىكەن.
