خىتاي ھازىر ئۆزىنىڭ يۇمشاق كۈچىنى ئۆستۈرۈشكە ناھايىتى قىزىقىۋاتىدۇ. خىتاي رەھبىرى خۇ جىنتاۋ 2007-يىلىدىكى 17-نۆۋەتلىك پارتىيە قۇرۇلتىيىدا «خىتاي يۇمشاق كۈچنى تەرەققىي قىلدۇرۇش ئۈچۈن ناھايىتى كۆپ مەبلەغ سېلىشى كېرەك» دېگەن ئىدى. بۇ خىتاي ئۈچۈن بىر ناھايىتى ئاقىلانە ئىستراتېگىيە. ئەگەر سىز ئۆزىڭىزنىڭ ئىقتىسادى بىلەن ھەربىي كۈچىڭىزنى ناھايىتى تېز تەرەققىي قىلدۇرىدىكەنسىز، سىز قوشنىلىرىڭىزنى قورقۇتۇپ قويىسىز. شۇنىڭ بىلەن ئۇلار ھەمكارلىق ئورنىتىپ، سىز بىلەن تەڭپۇڭلۇق ساقلاشقا تىرىشىدۇ. ئەمما، ئەگەر سىز ئۆزىڭىزنىڭ يۇمشاق كۈچىنىمۇ باشقا ئىككى خىل كۈچ بىلەن بىللە ئۆستۈرۈپ، شۇ ئارقىلىق قوشنىلىرىڭىزنى ئ
سياسى ئوبزورلار
ئۇيغۇر سياسى مەسللىرىگە ئائىت كۆز-قاراش، مۇھاكىمىلەر ئىلان قىلىنىدۇ.
خىتاي ئىقتىسادىنىڭ كۆتۈرۈلۈشى نېمىدىن دېرەك بېرىدۇ؟ ئۇنىڭ ئامېرىكىنىڭ كۈچى بىلەن بولغان مۇناسىۋىتى قانداق؟ بەزى مۇتەخەسسىسلەر 1-دۇنيا ئۇرۇشىدىكى ئەھۋاللارغا ئاساسەن، بىر دۆلەت كۈچىيىپ، بۇرۇن ئەڭ كۈچلۈك دۆلەت بولۇپ كەلگەن يەنە بىر دۆلەتنىڭ ھۆكۈمرانلىق ئورنىغا تەھدىت بولۇپ قالغاندا چوقۇم بۇ ئىككى دۆلەت ئوتتۇرىسىدا ئۇرۇش پارتلايدۇ، دەپ قاراۋاتىدۇ. بىرىنچى دۇنيا ئۇرۇشى مەزگىلىدە، دۇنيانىڭ مەركىزى بولۇپ كەلگەن ياۋروپا پارچىلىنىپ، گېرمانىيە ھۆكۈمران ئورۇندىكى دۆلەت بولدى. شۇنىڭ بىلەن ئەنگلىيەدە ئەندىشە پەيدا بولدى.
خىتاي كومۇنىستىك پارتىيىسىنىڭ ئاساسلىق خەۋەر مەركىزى بولغان شىنخۇا ئاگېنتلىقى 21-نويابىر شىجىنپىڭنىڭ فىلىپپىن زىيارىتى توغرىلىق يىرىم يالغان خەۋەر تارقاتتى. خەۋەردە شىجىنپىڭ مۇنۇ سۆزلىرى نەقىل قىلىندى: -كېلىشكىنىمىز بويىچە فىلىپپىنغا زىيارەتكە كەلگەنلىكىمدىن ناھايىتى خۇشالمەن، فىلىپپىن خەلقىنىڭ قىزغىن قارشى ئالغانلىقى، بولۇپمۇ بالىلارنىڭ تەبەسسۇم جىلۋىلىنىپ تۇرغان چىرايى مېنى بەكمۇ تەسىرلەندۈردى. -جۇڭگو – فىلىپپىن مۇناسىۋىتى ۋە ئورتاق كۆڭۈل بۆلىدىغان مەسىلىلەر توغرىسىدا چوڭقۇر پىكىر ئالماشتۇرۇپ، ئورتاق تونۇشنى مۇستەھكەملەپ، دوستلۇقنى كۈچەيتتۇق. ئىككى تەرەپنىڭ ئورتاق تىرىشىشى بىلەن، ئىككى دۆلەت
ئەزىز ئۇيغۇرلۇرۇم، دۇنيادا مۇستەقىل بۇلۇشمنى خالىمايدىغان مىللەت يوق. ھەتتا كومپارتىيەگە 30 يىل ئىشلىگەن ئۇيغۇر كادىرلارمۇ مۇستەقىللىقىنى خالايدۇ. لاكىن، ھازىزقى ۋەزىيەت بىزدىن نىمىنى كۈتىدۇ؟ ئائىلىسىنى قۇتقۇزۇزش ئۈچۈن زور بىلەن توڭكاي خىتايغا تىگىۋاتقان ئىپپەت ئابىدىسى ئۇيغۇر قىزلىرىمىز، ئورگانلىرى مەجبۇرى سۈكۈلۈپ سىتىلىۋاتقان قىران يىگىتلىرىمىز، لاگىردا ئۆلىۋاتقان قان قېرىنداشلىرىمىز، خىتاي ھۆكۈمىتى تەرىپىدىن توپلىنىۋىلىنغان ئۇششاق بالىلىرىمىز بىزدىن نىمە كۈتىدۇ؟ ماركو روبىيو ئۇيغۇر قانۇن لاھىيەسىدە شىنجاڭ دەپتۇ، شەرقى تۈركىستان دىسە بولمامدۇ ئۇ ماز دەمدۇ ۋە ياكى مىنۇت بىشىغا بىر قىزىمىز دەپ
جازا لاگىرى تىراگېدىيىسى ئوتتۇرغا چىققاندىن كىيىن، دىئاسپورادىكى شەرقى تۈركىستانلىقلار ئارىسىدا يىڭى بىر پىكىر ئىقىمى شەكىللىنىۋاتىدۇ. شەرقى تۈركىستان ۋە ئۇيغۇر داۋاسى قىلىۋاتقان سىياسىي تەشكىلات رەھبەرلىرىدىن ئىلمىي جەمىيەتلەرنىڭ باشلامچىلىرىغىچە، كۆزگە كۆرۈنگەن زىيالىيلاردىن ھۆرمەتكە سازاۋەر ئىلىم ئەھلىلىرىگىچە،
ئىلاۋە: ساختلىق ، يالغانچىلىق ۋە نۇمۇسسىزلىق تارىختىن بېرى خىتاي دۆلەت سىياستىنىڭ ئايرىلماس بىر قىسىمى بولۇپ كەلمەكتە. بۇنى باشقىلار قانداق شەكىلدە ئىلمي ئاتاشقا تىرشسۇن ، لىكىن ئەڭ بىۋاستە، قىسقا ۋە چۈشىنشلىك ئاتاش ئۇسۇلى يۇقارقىدەك ئاتاشتۇر. خىتاي تارىخىدىكى ئەمىنيە ۋە يېغىلىق دەۋرىدە شەكىللەنگەن ھىيلە ـ نەيرەڭۋازلىق ، ئالدامچىلىق ، ۋاستە تاللىماسلىق، قارانىيەت ۋە قېلىنلىق ئاللىقاچان خىتاي ھاكىمىيەت سىستىمسىنىڭ دەستۇرىغا ئايلىنىپ كەتتى ۋە خىتاي بۇلارنى پەم ـ پاراسەت ۋە قالتىس تاكتىكا دەپ ماختىنىپ كەلمەكتە. خىتاينىڭ قايسى سۇلالسى ياكى ھۆكۈمىتى ھاكىميەتنى قولغا ئىلشىدىن قەتئىينەزەر ، ئوزۇقلانغ
دۇنياغا ئەمدى شۇنىسى ئايان بولدىكى، ئۇيغۇرلار 21-ئەسىردىكى ئەڭ قاباھەتلىك كۇلتۇرال قەتلىئامنى بېشىدىن كەچۈرۈۋاتىدۇ. قانچىلىك دەرىجىدە تولۇقسىز بولۇشىغا قارىماي، ئۇشبۇ قەتلىئامنىڭ قۇربانلىرى بېرىۋاتقان گۇۋاھلىق بېرىشلەر شۇنى كۆرسەتتىكى، خىتاي ئەخلاق جەھەتتىكى قەبىھلىك ۋە پسىخولوگىيە جەھەتتىكى باغرىقاتتىقلىق بىلەن ئۇيغۇرلارنى ھەر جەھەتتىن ۋەيران قىلىۋاتىدۇ. شى جىنپىڭ دەل مانا مۇشۇ قەتلىئامنىڭ باش پىلانلىغۇچىسىدۇر، ئەمما ئۇ كۆپ ھاللاردا خەلقئارانىڭ بېسىمى ۋە تەنقىدىدىن قانداقتۇر بىر يوللار بىلەن قېچىپ، بۇ قەتلىئامنىڭ سۈكۈتتىكى ۋە دىققەتتىن سىرت تۇرىۋاتقان ئېلىپ بارغۇچىسىغا ئايلاندى.
ئۇيغۇر مىللىتى قىرغىن قىلىنىش خەتىرىدە ياشاۋاتىمىز، دىياسفورادىكى ئۇيغۇرلار تۈرلۈك ئۇسۇللار بىلەن ۋەتەندە قالغان ئۇيغۇرلارنى قۇتۇلدۇرۇش ھەرىكىتىنى داۋام قىلىۋاتىدۇ، كۆپ ساندىكى ئۇيغۇر جامائىتىنىڭ كۈتكىنىنىڭ ئەكسچە، بىر قسم پائالىيەتچى گۇرۇپپىلار ۋە شەخسلەر ئارىسىدىكى تۈرلۈك ماجرالار، ئىچكى زىددىيەتلەر ئۇيغۇرلارنىڭ قۇتۇلۇش ھەرىكىتى ئۈچۈن ئېغىر توسالغۇلارنى پەيدا قىلماقتا.
يېڭى تەۋرىنىش قەيەردە ۋە قاچان بولىدۇ؟ بۇ سۇئالغا جاۋاپ بېرىش ئۈچۈن 21 – ئەسىر گىئولوگىيلىك چاك سىزىقلىرىنى تەتقىق قىلىشىمىز، تېپىپ چىقىشىمىز كېرەك. گىئولوگىيدىكىدەك باشقا ساھەلەردىمۇ تەۋرەش نوقتىلىرى بولىدۇ. بۇ تېمىنى تەتقىق قىلىش ئۈچۈن، ئەڭ باشتا سۈركىلىشلەرنىڭ قەيەردە توقۇنۇشقا ئايلىنىدىغانلىقىغا قارىشىمىز كېرەك. ئىسلام دۇنياسىدىكى ھەرىكەتلەر ئازىيىۋاتقان بۈگۈنكى كۈندە، دۇنيادىكى ئەڭ مۇقىمسىز رايون قەيەر بولىشى مۇمكىن؟
بۇ يىلقى ئەڭ قىزىق نۇقتا بولۇۋاتقان «ئامېرىكا-خىتاي سودا ئۇرۇشى» غا ھەممەيلەن دىققەت قىلىۋاتقان بولۇشى مۈمكىن. بۇ يىلقى ئامېرىكىنىڭ دۆلەت بىخەتەرلىكى يىغىندا ئامېرىكا خىتاينى «ئىستىراتېگىيەلىك رەقىب» ى دەپ بېكىتكەن، يەنى خىتاي ئامېرىكىغا نىسبەتەن «تېرورىزىم» دىنمۇ چوڭ تەھدىت دېيىلگەن[1]
قىلىدۇ.] بەلكىم يەنە بەزى خىتايدىن ئۈمۈد كۈتكەنلەر«خىتاي ئەگەر دېموكراتىيە يولىغا ماڭسىچۇ؟ ئەگەر كوممۇنىستىك پارتىيە سىياسىي ئىسلاھات ئېلىپ بېرىپ توغرا يولغا ماڭسىچۇ؟ » دىيىشى مۈمكىن.
دىمۇكراتىيە مائارىپ پائالىيىتىدۇر.نادان خەلىق دىمۇكراتىك تۈزۈمگە ئۆتسە ئولىگار(ھوقۇقىنى ئۆز مەنپەئىتى ئۈچۈن ئىشلىتىدىغان ھۆكۈمران ئازسانلىق گۇرۇپ) تۈزۈم شەكىللىنىدۇ.داۋاملاشسا دەموگوگ(سىياسەتنى ئۆز ئىدىيىلىرىگە بوي سۇندۇرۇپ،خەلىقنىڭ مىللىيەتچىلىك ياكى دىندارلىققا ئوخشاش ھىسياتلىرىنى سۈيئىستىمال قىلىدىغان ئاز سانلىق گۇرۇپ) لار شەكىللىنىدۇ
ئەگەر ھۆكۈمەتلەر ھەرىكەت قىلمىسا، خۇسۇسى كارخاناچىلارنىڭ كۆپرەك ياردەم قىلىشى تامامەن مۇمكىن.
ختتاي كومپارتىيەسى يۈكسەك سياسى ئەھمىيەتكە ،چەكسز بايلىققا ،خەلقئارا تەسرگە ئىگە بولغان شەرقى تۈركستان زىېمىنىنى مەڭگۈ بېسۋىلىش ئۈچۈن توققۇز يالغاننى ئويدۇرۇپ ،ختتاي مىللىتى،ئۇيغۇر خەلقى ۋە دۇنيا جامائەتچىلىكىنى ئالداش ئۈچۈن تىرىشتى،دۆلەت ئىچىدە يالغانغا تولغان تەشۋىقات ،يالغانغا تولغان تەتقىقات ،يالغانغا تولغان مائارىپ ، ئالداپ سېتىۋىلىش ۋە قورال بىلەن قورقۇتۇش كومپارتىيەنىڭ بۇ توققۇز يالغاننى تارقىتىشنىڭ ئۈنۈملۈك بەش ئۇسۇلى بولۇپ كەلدى.
ئسرائىلىيەدە چېقىرىلغان تۇنجى ئۇيغۇر بايرىقى
تاھىر ئىمىن ئۇيغۇرىئان
(ئسرائىلىيەدە ئۇيغۇر بايرىقى چېقىرىلغانلىقىنىڭ بىر يىللىقىنى خاتىرىلەيمەن )
سياسى پائالىيەتچى بولۇشنىڭ ئالدىنقى شەرتى—خەلق ئۈچۈن سەمىمى خىزمەت قىلىش روھىدۇر.
ئوخشىمىغان تارىخىي دەۋرلەردە دەۋرىمىزنى ئالغا سىلجىتىدىغان ئىلغار پىكىرلىك زىيالىلار ۋە مۇتەپپەككۇرلار ئوخشىمىغان شەكىل بىلەن ئىپادىلىنىدۇ، ھازىرقى دەۋرىمىزدىكى مۇتەپپەككۇرلار ھەققىدىمۇ تۈرلۈك قاراشلار ۋە تالاش ـ تارتىشلار مەۋجۇت.
ئسلام دۆلەتلىرى ، تۈركىيە ھۆكۈمىتى ۋە تۈرك دۇنياسى،سىلەر نەدە؟
ئافراسياپ:بۇگۇنكى مەۋجۇتلۇقىمىزنى چۇشىنىش
