فىرانسىيەنىڭ داڭلىق گىزىتى لىبىغاسىيون( ئازاتلىقLibération) گىزىتىدە ئاۋانگارت ئۇيغۇر زىيالىي دىلنۇر رەيھان تونۇشتۇرۇلۇپ ماقالە ئىلان قىلىنغان.
يىل:: 2020-يىلى
مٮللٮي بایراملٮرٮنى خاتٮرٮلٮمەیدٮغان مٮللەت تارٮخ ئٻڭى یوقالغان مٮللەت.
ب د ت كىشىلىك ھوقۇق كومىتېتىنىڭ سابىق خىزمەتچىسى ئېما رايلىي يەكشەنبە كۈنى ئەنگىلىيە رادىئوسىنىڭ زىيارىتىنى قوبۇل قىلغاندا مۇنداق دېدى: ب د ت كىشىلىك ھوقۇق كېڭىشى خىتاينىڭ كىشىلىك ھوقۇق دەپسەندىچىلىكى توغرىسىدا گۇۋاھلىق بېرىش ئۈچۈن كەلگەن ئۇيغۇر ئۆكتىچىلىرىنىڭ تىزىملىكى بىلەن خىتاي ھۆكۈمىتىنى تەمىنلىگەن، بۇ ئەھۋال ئۇزۇن يىل داۋام قىلغان.
24- ئۆكتەبىر قەشقەرۋىلايىتى كونا شەھەر ناھىيەسى زەمىن يېزىسىنىڭ 2- كەنىتىدە 17 ياشلىق بىر قىزدا خىتاي ۋىرۇسى يۇقۇمى بايقالغاندىن كېيىن، 2-نويابىردىن 3- نويابىرغىچە بولغان 20 سائەت ئېچىدە قەشقەردە يېڭىدىن 116 ئادەم خىتاي ۋىرۇسى بىلەن يۇقۇملانغان. قەشقەر ۋىلايىتى بۇ يىل ئىچىدە 3 قېتىم قامال قىلىنغان بولۇپ، پۇقرالارغا قارىتا ئومۇمىيۈزلۈك يادرو كىسلاتاسى تەكشۈرۈشى يولغا قويۇلغان.
11- ئاينىڭ 1- كۈنى، ئىستانبۇل سېلىم پاشادا ئۆتكۈزۈلگەن يۇرتلار بىرلىكىنىڭ يېغىندا، بىرلىك قارمىقىدىكى سودا گۇرۇپپىسىنىڭ تۇنجى قېتىملىق ئەزالارغا پايدا ئايرىش، كەلگۈسى سودا تىجارەت ۋە ئۇيغۇر دەۋاسىغا ئالاقىدار مۇھاكىمە، مۇلاھىزە يىغىنى ئېچىلدى، شۇنداقلا سودا بىرلىكىدىكى ھەر قايسى ئەزالارغا تۇنجى قېتىملىق پايدا ئۈچۈن 50 مىڭ لىيرا، كىشى بېشىغا 900 لىيرا دىن پۇل تارقىتىپ بىرىلدى.
ئامېرىكا سايلىمى تەتۈر ساناق باسقۇچىغا كىردى. 3- نويابىر ئامېرىكىلىقلار يېڭى بىر نۆۋەتلىك پرېزىدېنتىنى سايلايدۇ.
ئاتالمىش «شىنجاڭ گېزىتى» نىڭ 31 – ئۆكتەبىردىكى سانىدا دېيىلىشىچە، «كەسپىي جەھەتتىن تەربىيەلەنگەنلەر» يىلىغا ئوتتۇرىچە 1 مىليون ئادەم قېتىمدىن ئاشقان.
ئامېرىكا ئاۋازى ۋاشىنگتون خەۋىرى: كانادا پارلامېنتىنىڭ خەلقئارا كىشىلىك ھوقۇق كومىتېتى ئالدىنقى ھەپتە، خىتاينىڭ شىنجاڭ (شەرقىي تۈركىستان-ت.) دىكى ئۇيغۇرلارغا قىلىۋاتقان ھەرىكەتلىرى ئىرقىي قىرغىنچىلىققا باراۋەر، دەپ خۇلاسە چىقاردى. بەزى مۇتەخەسسىسلەر ۋە خەلقئارا كىشىلىك ھوقۇق پائالىيەتچىلىرى مۇنداق دېدى: خەلقئارا جەمئىيەت بېيجىڭدىكى ئەمەلدارلارنى جاۋابكارلىققا تارتىشتىن ئىبارەت يېڭى ھەرىكەت باسقۇچىغا كىرىشى مۇمكىن.
بۇ دوكلات «بىر بەلباغ بىر يول» تەشەببۇسى (BRI) نى مۇزاكىرە قىلىدۇ، مەزكۇر تەشەببۇس 2013-يىلى باشلانغان بولۇپ، خىتاي تەتقىق قىلىپ ياردەم ياردەم قىلىدىغان، ئاسىيا ياۋروپا چوڭ قۇرۇقلۇقىدىكى ئۇل ئەسلىھە قۇرۇلۇش تۈرلىرىنى قاپلايدۇ. مەزكۇر دوكلاتتا «بىر بەلباغ بىر يول» تەشەببۇسى بىلەن باشقا دۇنياۋى ياردەم قۇرۇلۇشلىرىنى سېلىشتۇرغاندا قانداق ئوخشىمايدىغا جايلارنىڭ بارلىقى كۆرسىتىلدى ھەمدە بۇ پەرقلەرنىڭ «بىر بەلباغ بىر يول» تەشەببۇسىنىڭ ئۇقۇم ۋە يۈرگۈزۈلۈش ئۇسۇلىغا قانداق تەسىر كۆرسىتىدىغانلىقى مۇھاكىمە قىلىندى. ئۇنىڭدىن باشقا، يازغۇچى بىر قۇرۇلما ئوتتۇرىغا قويۇپ، «بىر بەلباغ بىر يول» تەشەببۇسىنى با
ئۇيغۇرىئان شمالى ئامېرىكا ئسلامى ھەمكارلىق مۇنبىرىدە ئۇيغۇر قىرغىنچىلىقى ۋە ختاينىڭ ئسلامغا قارشى سياسەتلىرىنى تونۇشتۇردى.
خىتيانىڭ خىكۋىژن پەن-تېخنىكا شىركىتى شەرقىي تۈركىستاندىكى يىغىۋىلىش لاگېرلىرىنى نازارەت ئۈسكۈنىلىرى بىلەن تەمىنلىگەنلىكى ئۈچۈن، بۇلتۇر ئۆكتەبىردە ئامېرىكىنىڭ قارا تىزىملىكىگە كىرگەن ئىدى. ئەمما بۇ شىركەتنىڭ بەدەن تېمپېراتۇرىسىنى تەكشۈرۈش ئەسۋابى قاتارلىق مەھسۇلاتلىرىنى ياۋروپا ئىتتىپاقىنىڭ بەزىبىر ئورگانلىرى ئىشلەتمەكتە. بۇ شىركەتنىڭ باش ئورنى گوللاندىيەدە.
ئەركىن ئاسىيا رادىئوسى ئىنگىلىزچە قانىلىنىڭ خەۋىرىگە ئاساسلانغاندا، 2015- يىلىدىن بېرى ھىندونېزىيە تۈرمىسىدە تۇتۇپ تۇرۇلىۋاتقان 4 نەپەر ئۇيغۇر ياش بۇ يىل سىنتەبىردە خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ تەلىپى بىلەن خىتايغا قايتۇرۇلغان.
دېموكراتلار پارتيسدىن بولغان كېڭەش پالاتا ئەزاسى مەنەندەز ۋە جەف مەركلى، جۇمھۇرىيەتچىلەر پارتيسدىن جون كورنىين ۋە ماركۇ رۇبىئۇ قاتارلىقلار خىتاينىڭ ئۇيغۇرلارغا قارشى ئېلىپ بېرىۋاتقان جىنايەتلىرىنى «ئىرقىي قىرغىنچىلىق» دەپ تونۇش ۋە قارشى ھەرىكەت قوللىنىش قانۇن لايىھەسنى ئوتتۇرىغا قويغان. مەزكۇر قانۇن لايىھەسى سايلامدىن كېين مۇزاكىرىگە قويۇلىدىكەن. ئەگەر قانۇن لايىھەسى ماقۇللانسا، ئۇيغۇر قىرغىنچىلىقى رەسمىي ئېتىراپ قىلىنغان بولىدۇ ۋە دۇنياۋى قۇتقۇزۇش ھەرىكىتى ئۈچۈن سياسىي، دىپلوماتىك ۋە ھەربىي ۋاستىلەرگىچە پرېزدېنتنىڭ ئىجرا قىلىشى مەسئۇلىيەتكە ئايلىنىدۇ!
بۈگۈن نيۇيورك يەشۇئا ئۇنىۋېرستېتىدا رابباي جوزىف بىلاۋ بىلەن «ئۇيغۇر ۋە يەھۇدىيلارنىڭ ئۇيغۇر قىرغىنچىلىقىغا قارشى ھەرىكىتى» دېگەن تېمىدا يەھۇدىي ئوقۇغۇچىلارغا تونۇشتۇرۇش بېرىمىز.
ئالدىنقى ھەپتە ئامېرىكا دۆلەت بىخەتەرلىك مەسلىھەتچىسى ئو برەيىن مۇنداق دېدى: خىتاي شىنجاڭ (شەرقىي تۈركىستان-ت.) دا مۇسۇلمانلار ئۈستىدىن ئىرقىي قىرغىنچىلىققا «يېقىن» جىنايەت سادىر قىلماقتا. بۇ ھەپتە مۇئاۋىن دۆلەت بىخەتەرلىك مەسلىھەتچىسى پوتتىنگېر خىتاينىڭ چېگرا ئىچىدە «يىغىۋىلىش لاگېرلىرى» نى داۋاملىق ساقلاپ قالغانلىقىنى يەنە بىر قېتىم ئەيىبلىگەن بولۇپ، بۇ ئامېرىكىنىڭ خىتايغا تېخىمۇ قاتتىق مۇئامىلە قىلىدىغانلىقىنى كۆرسىتىپ بېرىدۇ.
ئىزاھات: مەزكۇر ماقالە ئاپتورنىڭ 2018- يىلى يازغان ماقالىسى بولۇپ، «ساۋاق ۋە ئىدراك» تېمىسىدا يوللانغان مەزمۇن ئاپتورنىڭ قايتىدىن يېزىپ تولۇقلىشىدىن كېيىن، قايتا ئوقۇپ، تەپەككۇر قلىشىمىزغا ئەرزىيدۇ، دەپ قارىغانلىقىمىز ئۈچۈن يوللاندى. بۇنىڭدىكى پىكىرلەر ئاپتورنىڭ شەخسى پىكىرىگە ۋەكىللىك قىلىدۇ. ئۇيغۇر ئاگېنتلىقى بارلىق ئۇيغۇرلارنىڭ بىتەرەپ ئاۋازى بولۇشقا تىرىشىدۇ.
ئۆزبېكىستان پرېزىدېنتى شاۋكەت مىرزىيوف بۇيرۇق چۈشۈرۈپ ، ئۆزبېك تىلىنىڭ كىرىل تىلىدىن لاتىن ئېلىپبەسىگە تولۇق ئۆتۈشىنى تېزلەتتى.
فرانسىيە «دۇنيا» (Le Monde) كۈندىلىك گېزىتى خىتاي ئىقتىسادىنىڭ بەرداشلىق بېرىش ئىقتىدارى توغرىسىدا باش ماقالە ئېلان قىلدى. ماقالىدە مۇنۇلار بايان قىلىندى: خىتاي دۆلىتى خىتاي ۋىرۇسىنىڭ تەسىرىگە ئۇچرىغان بىرىنچى دۆلەت بولسىمۇ، يەنىلا قايىل قىلارلىق ئىقتىسادىي نەتىجىنى قولغا كەلتۈردى، ئەمما بۇ نىسپىي مۇۋەپپەقىيىتى ۋە ئۇنىڭغا ئەگىشىپلا كېلىدىغان خىتاينىڭ يېتەكچى ئورنى خىتاي بىلەن ئامېرىكا ۋە ياۋروپا ئوتتۇرىسىدىكى سودا جىددىيلىكىنى قايتىدىن يۇقىرى كۆتۈرۈشى مۇمكىن.
21- ئۆكتەبىر كەچتە، فرانسىيە<< سېغژى ئۇنىۋېرسىتىتى ئىنسانپەرۋەرلىك جەمىئىتى )association humanitaire de l''universite de cergy(نىڭ ئورۇنلاشتۇرىلىشىدا «روھىنگاھ مۇسۇلمانلىرى ۋە ئۇيغۇرلار» دېگەن تېمىدا مەخسۇس مۇھاكىمە يىغىنى ئۆتكۈزۈلدى. يىغىنغا فرانسىيە ئۇيغۇر بىرلىكى ۋە يىللاردىن بۇيان روھىنگاھلىقلار ئۈچۈن پائالىيەت قىلىۋاتقان collectif hamebنامىدىكى تەشكىلات تەكلىپ بىلەن قاتناشتى.
فرانسىيەنىڭ پايتەختى پارىژدا بىر مۇسۇلمان چىچەن ياشنىڭ پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالامنىڭ ھەجۋىي رەسىمىنى ئوقۇغۇچىلىرىغا كۆرسەتكەن بىر فرانسوز ئۇقۇتقۇچىنى بوغۇزلاپ ئۆلتۈرۈۋەتكەنلىكى تاراتقۇلاردا كۈچلۈك ئىنكاس قوزغىدى.
