ئىقتىسادشۇناس ژۇرنىلى (The Economist ) 1843- يىلى لوندوندا تەسىس قىلىنغان بولۇپ ئاساسلىقى ھەپتىلىك مۇھىم خەۋەر، خەلقئارا مۇناسىۋەت ۋە ئىقتساد ئانالىزلارنى ئېلان قىلىپ كەلمەكتە. بۇ ژۇرنال 1843- يىلدىن بۈگۈنگىچە بىر ھەپتىمۇ ئۈزۈلۈپ قالماي داۋام قىلىپ كېلىۋاتقان بولۇپ خەلقئارادىكى ئەڭ نوپۇزلۇق ژۇرناللاردىن بىرىدۇر. پەقەت شىمالىي ئامېرىكىدىلا بىر مىليۇن مۇشتەرىسى بار.
ختاي
ئەنگلىيە ئوكسفورد ئۇنىۋېرسىتى خىتاينىڭ تېلېگراف ماگناتى خۇا ۋېينىڭ ئىئانە پۇلىنى قوبۇل قىلىشنى توختاتتى. خىتاي ھۆكىمىتى بىلەن بولغان مۇناسىۋىتى سەۋەبلىك، خۇا ۋېي ياۋروپادا بارغانسېرى كۆپ تەكشۈرۈشكە دۇچ كەلمەكتە.
يۈزلىگەن پائالىيەتچى پەيشەنبە كۈنى قىرغىزىستان پايتەختى بىشكەك شەھەر مەركىزىدىكى ئالاتاۋ مەيدانىغا توپلىنىپ نارازىلىق بىلدۈردى. ئۇلارنىڭ دېيىشىچە، قىرغىزىستاندىكى قانۇنسىز خىتاي كۆچمەنلەر كۈنسىرى كۆپىيىپ كەتكەن. قىرغىزىستان خىتايغا قوشنا دۆلەت بولۇپ، بىر بەلباغ بىر يول تەشەببۇسىنى ئەڭ بۇرۇن قوللىغان دۆلەتلەرنىڭ بىرى.
خىتاينىڭ بىر سوت مەھكىمىسى 1- ئاينىڭ 14- كۈنى زەھەرلىك چېكىملىك جىنايىتى بىلەن كانادالىق جاۋاپكار روبېرت شېللېنبېرگنى ئۆلۈم جازاسىغا ھۆكۈم قىلدى.
چوڭ قۇرۇقلۇق مېدياسى ئامېرىكا پېتىرسون خەلقئارا ئىقتىساد تەتقىقات ئىنىستىتوتىنىڭ ماقالىسىنى نەقىل قىلغان بولۇپ، ماقالىدە خىتاينىڭ يانفون ئەپ دېتالى دوۋ يىن ئاللىبۇرۇن غەربكە بىخەتەرلىك تەھدىتى ئېلىپ كەلدى دېيىلگەن.
پولشا ئىچكى ئىشلار مىنىستېرى يوئاشىم برۇدزىنسكى شەنبە كۈنى مۇنۇلارنى بىلدۈردى: ‹‹ ياۋروپا ئىتتىپاقى ۋە ناتو خىتاينىڭ تېلېگراف ئۈسكۈنىسى ئىشلەپچىقىرىش شىركىتى خۇا ۋېينى ئۆز بازىرىدىن چىقىرىۋېتىش يا چىقارماسلىق توغرىسىدا ئورتاق مەيدان ھاسىل قىلىشى كېرەك.›
خىتاي ھۆكۈمىتى ئۆتكەن ھەپتە ، بىر قىسىم تاراتقۇلارغا خىتاي ئەمەلدارلىرى باشچىلىقىدا شەرقىي تۈركىستاندىكى «قايتا تەربىيلەش لاگىرى» غا كىرىشكە يول قويۇپ، ئۇلارغا لاگىردىكى بەزى ئەھۋاللارنى كۆرسەتتى، شۇنداقلا لاگىردىكىلەرنىڭ بارغانسىرى ئازىيىدىغانلىقىنى بىلدۈردى
خىتاي ۋە كانادا ئىككى دۆلەت مۇناسىۋىتى ئىنتايىن كەسكىن بولۇپ خىتاينىڭ مەلۇم سوت مەھكىمىسى «شەنبە (12-ئاينىڭ 29-كۈنى)، كانادا پۇقراسىنىڭ زەھەر ئەتكەسچىلىكىگە چېتىشلىق دىلوسىغا سوت ئېچىلىدۇ» دېدى.
خىتاي يېزا ئىگىلىكى مىنىستىرلىقى چارشەنبە كۈنىدىكى خەۋرىدە: گۇۋاڭدۇڭ ئۆلكىسى جۇخەي شەھرى شىياڭجۇ رايونىدىكى بىر قۇشخانىدا ئافرىقا چوشقا ۋاباسى بايقالدى، بۇ جۇجىياڭ دېلتىسى رايونىدا چوشقا ۋاباسىنىڭ تۇنجى قېتىم بايقىلىشى بولۇپ، چوشقا ۋاباسى ھازىرغا قەدەر خىتاينىڭ 23 ئۆلكە، شەھەر، ئاپتونوم رايونلىرىغا يامرىدى، دەپ ئېلان قىلدى.
خىتاينىڭ خەلىق تورى ئۇيغۇرچە قانىلىدا 18-دىكابىر تارقالغان بىر خەۋردە بىلدۈرلىشىچە، خىتاي تور شىركەتلىرى پانئەرەپ تور شىركىتىنىڭ مىسىر شۆبىسىگە جەمىيى 5 مىليۇن دوللاردىن ئارتۇق مەبلەغ سالغان.
1- دىكابىر خىتاي ئېلىكتىر- ئالاقە كاتتابېشى خۇاۋىي گۇرۇھىنىڭ مۇئاۋىن مۇدىرى مىڭ ۋەنجۇ كانادادا تۇتۇلدى، ئامېرىكا بۇ ئايالنى ئامېرىكىغا ئۆتكۈزۈپ بېرىشنى تەلەپ قىلدى. ئامېرىكا نىمىشقا خۇاۋىي شىركىتىنىڭ مۇئاۋىن مۇدىرىنى تۇتىدۇ؟
خىتاينىڭ ئامېرىكىدا تۇرۇشلۇق باش ئەلچىسى سەيشەنبە كۈنى مۇنۇلارنى بىلدۈردى: ئەگەر ئامېرىكا ئىنسان ھەقلىرىگە دەخلى تەرۇز قىلدى دېگەن باھانە بىلەن مۇقىمسىز شەرقىي تۈركىستان (شىنجاڭ) رايۇنىدىكى يۇقىرى دەرىجىلىك ئەمەلدارلارنى جازالىسا، خىتاي » ئوخشاش نىسبەتتە» ئۆچ ئالىدۇ، بېيجىڭ بۇ رايۇندا تېرورچىلارنى «قايتا تەربىيلەۋاتىدۇ».
پاناما پىرېزىدېنتى پەيشەنبە كۈنىدىكى بىر پارچە باياناتنامىسىدا خىتاي رەئىسى شى جىنپڭنىڭ 12-ئاينىڭ بېشىدا پانامانى زىيارەت قىلىدىغانلىقىنى ئېلان قىلدى. بۇ خىتاينىڭ پاناما تەيۋەن بىلەن 2017-يىلى دېپلوماتىك مۇناسىۋىتىنى ئۈزۈپ، بېيجىڭنى ئېتىراپ قىلغىنىدىن بۇيانقى پاناماغا قىلغان تۇنجى زىيارىتى ھىسابلىندۇ. پاناما تەيۋەن بىلەن 2017-يىلى دېپلوماتىك مۇناسىۋىتىنى ئۈزگەن، بۇ ئىش ئامېرىكىنىڭ تەنقىد قىلىشىغا ئۇچرىغان ئىدى.
ئامېرىكا زۇڭتۇڭ ئىقتىساد مەسلىھەتچىلىرى كومېتىتى رەئىسى كەۋىن خاسەت (Kevin Hassett) دۇنيا سودا تەشكىلاتى ئەزاسى – خىتاي كومپارتىيىسنىڭ ئىش-ھەرىكەتلىرىنىڭ دۇرۇست ئەمەسلىكىنى، دۇنيا سودا تەشكىلاتىدىن ھەيدەپ چىقىرىۋېتىشنى ئويلىشىشقا بولىدىغانلىقىنى بىلدۈرگەن.
ھاكىمىيەت يۈرگۈزۈش ئىتتىپاقى ئەڭ چوڭ پارتىيە مەسئۇلى مۇنۇلارنى بىلدۈردى، مالدىۋې يېڭى ھۆكىمىتى خىتاي بىلەن بولغان ئەركىن سودا كېلىشىمىدىن چېكىنىپ چىقماقچى، چۈنكى بۇ كىچىككىنە دۆلەتنىڭ دۇنيادىكى 2 – چوڭ ئىقتىسادىي گەۋدە بىلەن بۇنداق بىر كېلىشىم تۈزىشى خاتا.
ئامېركا مۇئاۋىن پىرزدىنتى مايىك پەنس 2018-يىلى 10-ئاينىڭ 4-كۈنى ئامېركا پايتەختى ۋاشنگىتوندىكى ھادسۇن ئىنستېتۇتىدا ئامېركا -خىتاي مۇناسۋىتى ھەققىدە بىر مۇھىم تارىخى نۇتۇق سۆزلىگەن بولۇپ، مەزكۇر نۇتۇق ئامېركا ۋە خىتاينىڭ سياسى ساھەسىنىلا ئەمەس، پۈتۈن دۇنيانىڭ دىققىتىنى تارتقان ئىدى، مەزكۇر نۇتۇقنى ئامېركا -خىتاي مۇناسۋىتى ھەققىدە تارىخى بىر بۇرۇلۇشتىن دېرەك بېرىدۇ دەپ قارالغانىدى.
ئامېرىكا مۇئاۋىن رەئىسى مايك پەنس شەنبە كۈنى مۇنداق دېدى، بېيجىڭ ئامېرىكىنىڭ تەلەپلىرىگە كۆنمىگۈچە، ئامېرىكا خىتاي بىلەن بولغان سودا تالاش-تارتىشلىرىدا يول قويمايدۇ، ھەتتا تاموژنا بېجىنى بىر ھەسسە ئاشۇرىدۇ.
ئامېرىكا ۋال كوچىسى گېزىتى ئىچكى ئەھۋالدىن خەۋەردار بىر كىشىدىن نەقىل قىلىپ، تىرامپ ھۆكۈمىتى تاموژنا بېجى سىياسىتىدىن تېخىمۇ كەڭ دائىرىلىك بولغان بىر يۈرۈش تەدبىرنى قارار قىلدى، جۈملىدىن ئېكسپورتنى تىزگىنلەش، قانۇن شىكايىتى ۋە باشقا ئۇسۇل ۋاسىتەلەردىن پايدىلىنىپ جۇڭگونىڭ ئامېرىكا ئەقلىي مۈلۈك ھوقوقى ئوغرىلىقىغا قارشى تۇرماقچى. يېقىندا ئامېرىكا تارىخىدا مىسلى كۆرۈلمىگەن ھەرىكەت قوللىنىش ئارقىلىق ئامېرىكىدىكى ئەڭ چوڭ كىرىستال لامپا ئىشلەپچىقارغۇچى شىركەت مېكروننى قوغداپ قالدى. ئامېرىكا ئەمەلدارلىرى، تېخىمۇ كۆپ ئامېرىكا شىركەتلىرىنىڭ ئامېرىكا ھۆكۈمىتى بىلەن ھەمكارلىشىپ ئەقىلى مۈلۈك ھوقوقىنىڭ
كانادا باشچىلىقىدا بېيجىڭدىكى 15 غەرب دۆلىتىنىڭ ئەلچىلىرىدىن تەركىب تاپقان بىر گۇرۇپ، ئۇيغۇرلارنىڭ كىشىلىك ھوقۇقىغا تاجاۋۇز قىلىنىشىغا ئالاقىدار ئېنىقلىما ئېلىش ئۈچۈن خىتاينىڭ مۇقىمسىز ،كۆپ مۇسۇلمان ئولتۇراقلاشقان شىنجاڭ رايونىنىڭ يۇقىرى دەرىجىلىك ئەمەلدارى بىلەن كۆرۈشۈشنى تەلەپ قىلدى
خىتاي ۋە تۈركىيەنىڭ تەڭ دەرىجىلىك مىنىستىرلىقلارى ئارىسىدىكى ھەمكارلىقنىڭ كۈچەيتىلىشىگە مۇناسىۋەتلىك ئورتاق قارار ئىمزالاندى.
تۈركىيە ئەدلىيە مىنىستىرى (ئادالەت باكانى) ئابدۇلھەمىد گۈل ۋە خىتاي ئەدلىيە مىنىستىرى فۇ جىڭخۇا كۆرۈشتى.
