15- ئۆكتەبىر، گوللاندىيەدىكى داڭلىق ئۇنىۋىرستلاردىن لىيدىن ئۇنىۋىرسىتىدا ئۇيغۇرشۇناس تەتقىقاتچىلاردىن رىيان سام، جەنە بۇنىن، ئەلىس ئاندىرسىن (نازاكەت) ۋە ئەنگىلىيەدىن رەھىمە مەھمۇد قاتارلىقلار بۇ لىكسىيەگە ئەزىز مىھمان سۈپىتىدە قاتناشقان بولۇپ، لىكسىيە ناھايىتى قىزغىن كەيپىياتتا ئۆتكۈزۈلدى.
سىياسەت
زۇمرەت داۋۇت (30) ئۈرۈمچىلىك بولۇپ، 2018 -يىلى يازدا قامىلىپ ئۈچ ئايدىن كىين پاكستانلىق يولدىشنىڭ دىپلوماتىك تىرىشچانلىقى ۋە خەلقئارانىڭ تىرىشچانلىقى ئارقىلىق قويۇپ بىرىلگەن. 2019-يىلى ئاپرىلدا ئائىلسى بىلەن ئامېرىكىغا كەلگەن .
ياۋرو-ئاسىيا ئىنستىتۇتى جورجى ۋاشىنگىتون ئۇنىۋېرسىتى ساھىپخانلىقىدىكى ئوتتۇرا ئاسىيا دۆلەتلىرى ۋە مىللەتلىرى ھەققىدە تەتقىقات ئىلىپ بارىدىغان چوڭ تەتقىقات مەركىزى بولۇپ، 2019-يىلى بۇ مەركەز قۇرۇلغىنىغا 20 يىل بولىدۇ.
2019-10-09
ئامېرىكا تاشقى ئىشلار مىنىستىرى مايىك پومپېيو سەيشەنبە كۈنى (10-ئاينىڭ 8-كۈنى) شىنجاڭدىكى (ش ت) ئۇيغۇر قاتارلىق مۇسۇلمان ئاز سانلىق مىللەتلەرنى باستۇرغان خىتاي ئەمەلدارلىرىغا ۋىزا چەكلىمىسى قويىدىغانلىقىنى ئېلان قىلدى.
ئامېرىكا سودا مىنىستىرلىكى دۈشەنبە كۈنى خىتاينىڭ 28 ج خ ئورگىنى ۋە تېخنىكا شىركەتلىرىنى سودا قارا تىزىملىكىگە كىرگۈزدى. بۇ ئورگان ۋە شىركەتلەر شەرقى تۈركىستاندىكى ئۇيغۇر ۋە باشقا مۇسۇلمان مىللەتلەرگە قارىتىلغان كىشىلىك ھوقۇق دەپسەندىچىلىكى بىلەن چېتىشلىق دەپ قارىلىپ قارا تىزىملىككە كىرگۈزۈلگەن.
تۈركىيىدە ئىقامەتسىز ياشاۋاتقان مىڭلىغان ئادەمنىڭ بارلىقىنى، ياۋرۇپادىكىلەرنىڭ ياكى ئامېرىكىدىكىلەرنىڭ تۈركىيىگە قارشى تەبقىدىي پىكىردە بولۇشىنىڭ ئۇلارغا خەۋپ ئېلىپ كېلىدىغانلىقىنى ئۇيغۇرلار دەۋا قىلغىلى خېلى بولۇپ قالدى. بۇ يەردىكى لوگىكىنى تازا چۈشىنەلمىدىم. ئەجىبا تۈركىيىدە مىڭلىغان قېرىندىشىمىز شۇنداق ئېغىر كۈندە ئىكەن، شۇنىڭ ئۈچۈن تۈركىيىنى ياخشى تونۇشىمىزكىرەك. ئۇنىڭ قىلغانلىرىنىڭ خاتا ئىكەنلىكىنى كۆرسۈتۈپ بېرىشىمىز، قورقماي تەنقىد قىلىشىمىز لازىم. يېلىنىپ، يالۋۇرۇپ بىر ئىش قىلغىلى بولغان بولسا، يۈزلىگەن ئۇيغۇرغا قايتۇرۇلۇش خېتى بېرىلگەندە بىر ئۇيغۇرنىڭ ياۋرۇپادىن بېرىپ، ئۇيەردە مۇخبىر
يېقىنقى ئۈچ يىلدا تۈركىيە بىلەن ختتاي مۇناسىۋەتلىرىنىڭ بارغانسېرى يېقىنلاشقانلىقىنى كۆردۇق. بۇ مۇناسىۋەتلەرنىڭ ئۇيغۇرلارنىڭ قىرغىنچىلىقىغا سۈكۈت قىلىش بەدىلىگە تەرەققى قىلىۋاتقانلىقىنى بايقاش تەس ئەمەس.
2019-يىلى 1-ئۆكتەبىر، ئامېرىكا ھۆكۈمىتى 5 دۆلەتتىن ئىمپورت قىلىنغان مەجبۇرىي ئەمگەككە سېلىنغۇچىلار ئىشلىگەن دەپ قارىغان مەھسۇلاتلارنى تۇتۇپ قالغانلىقىنى ئېلان قىلدى. بۇنىڭ ئىچىدە شەرقى تۈركىستانغا جايلاشقان خىتاي شىركىتىنىڭ مەھسۇلاتلىرىمۇ بار.
2-ئۆكتەبىر، سامسۇڭ شىركىتى خىتايدا ئەقلىي تىلىفۇن ئىشلەپچىقىرىشنى توختىتىدىغانلىقىنى بىلدۈردى. سامسۇڭ شىركىتى گۇاڭدۇڭدىكى زاۋۇتىنىڭ ئىشلەپچىقىرىش مىقدارىنى ئازايىتقان، ئۆتكەن يىلى تىيەنجىندىكى زاۋۇتىنى ئىشتىن توختاتقان.
2019_10_1_كۈنى ئەزىز ۋەتىنىمىز شەرقىي تۈركىستاننىڭ خىتاي تەرىپىدىن ئىشغال قىلىنغانلىقىنىڭ 70 _يىلى ، ئىستانبۇل زەيتۇن بۇرۇنۇ ۋە سەفا كۆيلەردىن ئەتىگەندىلا يولغا چىققان نەچچە ئونلىغان ئاپتۇبۇسلار ئىستانبول تارابىيەدىكى خىتاي كونسۇلخانىسغا قاراپ يولغا چىقتى.
گوللاندىيەدە ئاكتىپ خىزمەت قىلىۋاتقان «ئۇيغۇر رادىئو-تېلېۋىزىيىسى»، «پىدائىيلار ئېكرانى» ۋە «قېرىنداشلىق ستۇدىيىسى» قاتارلىق ئۈچ تاراتقۇ ئۇيغۇر تەشۋىقاتچىلىقىدا تېخىمۇ ئىتىىپاقلىشىپ ئىلگىرلەش، تىخىمۇ كۈچلىنىشنى مەقسەد قىلىپ ئۇيغۇر تەشۋىقات پىروگرامچىلىقىدا ھەمكارلىشىشنى قارار قىلدى.
خىتاي جۇمھۇرىيىتى قۇرۇلغانلىقى ۋە ۋەتىنىمىز شەرقىي تۈركىستاننى بېسىۋالغانلىقىنىڭ 70_ يىلى. بۇ مۇناسىۋەت بىلەن ئىستانبولدىكى خىتاي ئەلچىخانسىنىڭ بۈگۈن يەنى 27_ سىنتەبىر، كەچ سائەت 7دە ئىستانبۇل بېشىكتاشتىكى چىرايان سارىيى كامپىنىسكى مىھمانخانسىدا مىڭ كىشىلىك تەبرىكلەش پائالىيىتى ئۆتكۈزمەكچى بولغانلىقى ئاشكارە بولدى.
28- سىنتەبىر، گوللاندىديە ئۇترىخت شەھرىدىكى ياۋروپا شەرقىي تۈركىستان مائارىپ جەمىيىتى زالىدا «ئىلھام توختى ھەرىكىتى»نىڭ ئورۇنلاشتۇرۇشى، ياۋروپا شەرقىي تۈركىستان مائارىپ جەمىيىتىنىڭ ساھىپخانلىقىدا « پىروفىسسور ئىلھام توختى ۋە ئۇيغۇر كىرىزىسى» دىگەن تېمىدا مۇھاكىمە يىغىنى مۇۋەپپىقيەتلىك تاماملاندى
ئۇيغۇر ئاگېنتلىقى
2019-يىلى 23-سېنتەبىر، ئامېرىكا ب د ت يىغىنى مەزگىلىدە «دىنى ئەركىنلىكنى قوغداش ئۈچۈن خەلقئارالىق چاقىرىق» نامىدا بىر پائالىيەت ئورۇنلاشتۇرغان بولۇپ، ئامېرىكا پرېزدېنتى دونالد تىرامپ بۇ پائالىيەتتىن ئورۇن ئالدى. ئۇيغۇر زىيالىسى ئىلھام توختى ئەپەندىمنىڭ قىزى جەۋھەر ئىلھام بۇ پائالىيەتتە سۆز قىلدى.
گەپنىڭ راستىنى دېگەندە مەن بۇ سۇئالنى سوراشتىن ئۆزۈممۇ خىجىل بولىمەن، ئەسلى ھەر بىر ئۇيغۇرغا ئىنتايىن ئىنىق بولىشى كېرەك بولغان بۇ مەسىلىنىڭ بىزنى مۇشۇنداق سۇئال سوراشقا مەجبۇر قىلىشى ئىچىنارلىق بىر ئىش.
ماقالىدە نۆۋەتتە بىرلەشكەن دۆلەتلەر تەشكىلاتىدا ئۇيغۇر مەسلىسى مۇھاكىمە قىلىنىۋاتقانلىقى ، ئۆتكەن يىلى ب د ت دا ئۇيغۇر ۋەزىيتى تونۇشتۇرۇلۇپ، بىر مىلىيوندىن ئارتۇق ئۇيغۇر قامالغانلىقى تىلغا ئىلىنغاندىن كىيىن ھازىرغىچە ۋەزىيەت شۇنچە يامانلاشسمۇ بىرلەشكەن دۆلەتلەر تەشكىلاتى باش كاتىبى گاتتىرنىڭ خىتتايغا ئاشكارا قارشى تۇرمىغانلىقى تەنقىد قىلىنغان.
نيۇ يوركتا ئۆتكۈزۈلىدىغان 74- نۆۋەتلىك ب د ت يىغىنىغا قاتنىشىش ئۈچۈن ئامېرىكىغا كەلگەن تۈركىيە پرېزدېنتى رەجەپ تەييىپ ئەردوغان، 2019-يىلى 21-سېنتەبىر تۈركەن فوندىنىڭ (TURKEN Foundation USA) پائالىيىتىگە قاتناشتى ۋە سۆز قىلدى.
9-ئاينىڭ 23-كۈنى، ئامېرىكا پىرىزدېنتى تىرامپ، نيۇيوركتا ئۆتكۈزۈلىدىغان ھاۋا كىلىماتى يىغىنىغا قاتناشماستىن، دىنى ئەركىنلىك يىغىنىغا رىياسەتچىلىك قىلىشى مۇمكىنلىكىنى بىلدۈرگەن. ئامېرىكا ئەمەلدارلىرىمۇ ھەم بىرلەشكەن دۆلەتلەر تەشكىلاتى يىغىنىدا ئۇيغۇرلار مەسىلىسىنى ئوتتۇرىغا قويىدىغانلىقى ۋە خىتاي بىلەن يۈزمۇيۈز تۇتىشىدىغانلىقىنى بىلدۈردى.
ئۇيغۇر ئىگىلىك تىكلىگۈچىلەر بىرلىكى قۇرغۇچىسى قۇززات ئالتاينىڭ ئىجتىمائى تاراتقۇلاردا بىلدۇرۇشىچە، تېخنىكىلىق سەۋەپلەر تۈپەيلىدىن دەسلەپتە كېچىكتۈرۈلگەن سۆز قىلىش ھوقۇقى -كىين مۇناسۋەتلىك تەرەپلەرنىڭ تىرىشچانلىقى بىلەن ئەسلىگە كەلتۇرۇلگەن
18-سىنتەبىر ئۇيغۇر كىشىلىك ھوقۇق قۇرۇلۇشى دىرىكتورى، خىتتايچە بۆلۈم ئالاقە مەسئۇلى زۇبەيرە شەمسىدىن، ئاممىۋى مۇناسىۋەت مەسئۇلى لۇئىسا خانىم ۋە يەنە بىر ئۇيغۇر ئامېرىكا پىرىزدىنتى ئالى ياردەمچىسى بىلەن كۆرۇشكەن.
