29- ئۆكتەبىر، زور ئالقىشقا ئىرىشكەن پىروگرامما كودى تەھرىرلىگۈچ يۇمشاق دىتالى notepad يىڭى ئىلان قىلغان نەشرىگە « ئۇيغۇرلارغا ئەركىنلىك» دەپ نام قويغان ۋە شەرقىي تۈركىستاننىڭ بايرىقىنى ئىشلەتكەن. نودپەدنىڭ قۇرغۇچىسى دون خو يىڭى نەشىرنى چۈشەندۈرۈپ، خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ مىلىيونلىغان ئۇيغۇرلارنى تىرورچى دىگەن نامدا لاگىرلارغا سولاۋاتقانلىقىنى ئىيتىپ، ئۇيغۇرلارغا ياردەمدە بولۇشقا چاقىرغان. ئۇ بۇ چاقىرىقىدا يەنە ئۇيغۇر كىشىلىك ھوقۇق پىروجەكتىنىڭ دوكىلات ۋە ئۇلىنىشلىرىنى ئىشلەتكەن.
سىياسەت
29-ئۆكتەبىر ئامېرىكا،ئەنگىلىيە قاتارلىق 23 غەرپ دۆلىتى ختتاينىڭ ئۇيغۇرلارغا يۇرگۇزىۋاتقان باستۇرۇش سياسىتىنى توختىتىش ۋە لاگىرلارنى تاقاش ھەققىدە بىرلەشكەن دۆلەتلەر تەشكىلاتىدا ختتايغا قاتتىق بېسم چۇشۇرگەندىن كىين ئۇيغۇر مەسلىسى يەنە بىر قېتىم قاتتىق غۇلغۇلا قوزغىدى.
بىر نەچچە كۈننىڭ ئالدىدا ئىستانبۇلدا «دېڭىزنىڭ ئېيتقانلىرى» ناملىق بىر شېئىرلار توپلىمى نەشىردىن چىقتى. بۇ توپلام شائىر مۇتەللىپ سەيدۇللانىڭ چەتئەلدە ئۇيغۇر تىلىدا نەشىر قىلىنغان تۇنجى كىتابى بولۇپ، كىتابتىكى شېئىرلارنىڭ ئىستىتك گۈزەللىكى
يالغۇز كىشلىك نامايىش قىلىش جەريانىدا نۇرغۇن چەتئەلىكلەرنىڭ ئەڭ دىققىتنى تارتقان مەسلە خىتاي تاجاۋۇزچلىللىرىنىڭ شەرقى تۈركىستاندا ئېلىپ بېرىۋاتقان قېرغىنچىلقىدىن بىلەن بىرگە مۇقەددەس زىمىنىمىزنىڭ ختايلار تەرپىدىن بېسۋېلنىپ مۇستەملىكى نامى چىقىپ تۇردىغان شىنجاڭ دىگەن زىمىنغا ئۆزگەرتىلگەنلىكى دەلىل-ئىسپاتلىق خەرىتىلەر بىلەن قايىل قىلارلىق چۈشەندۈرۈش مۇھىم.
15- ئۆكتەبىر، گوللاندىيەدىكى داڭلىق ئۇنىۋىرستلاردىن لىيدىن ئۇنىۋىرسىتىدا ئۇيغۇرشۇناس تەتقىقاتچىلاردىن رىيان سام، جەنە بۇنىن، ئەلىس ئاندىرسىن (نازاكەت) ۋە ئەنگىلىيەدىن رەھىمە مەھمۇد قاتارلىقلار بۇ لىكسىيەگە ئەزىز مىھمان سۈپىتىدە قاتناشقان بولۇپ، لىكسىيە ناھايىتى قىزغىن كەيپىياتتا ئۆتكۈزۈلدى.
زۇمرەت داۋۇت (30) ئۈرۈمچىلىك بولۇپ، 2018 -يىلى يازدا قامىلىپ ئۈچ ئايدىن كىين پاكستانلىق يولدىشنىڭ دىپلوماتىك تىرىشچانلىقى ۋە خەلقئارانىڭ تىرىشچانلىقى ئارقىلىق قويۇپ بىرىلگەن. 2019-يىلى ئاپرىلدا ئائىلسى بىلەن ئامېرىكىغا كەلگەن .
ياۋرو-ئاسىيا ئىنستىتۇتى جورجى ۋاشىنگىتون ئۇنىۋېرسىتى ساھىپخانلىقىدىكى ئوتتۇرا ئاسىيا دۆلەتلىرى ۋە مىللەتلىرى ھەققىدە تەتقىقات ئىلىپ بارىدىغان چوڭ تەتقىقات مەركىزى بولۇپ، 2019-يىلى بۇ مەركەز قۇرۇلغىنىغا 20 يىل بولىدۇ.
2019-10-09
ئامېرىكا تاشقى ئىشلار مىنىستىرى مايىك پومپېيو سەيشەنبە كۈنى (10-ئاينىڭ 8-كۈنى) شىنجاڭدىكى (ش ت) ئۇيغۇر قاتارلىق مۇسۇلمان ئاز سانلىق مىللەتلەرنى باستۇرغان خىتاي ئەمەلدارلىرىغا ۋىزا چەكلىمىسى قويىدىغانلىقىنى ئېلان قىلدى.
ئامېرىكا سودا مىنىستىرلىكى دۈشەنبە كۈنى خىتاينىڭ 28 ج خ ئورگىنى ۋە تېخنىكا شىركەتلىرىنى سودا قارا تىزىملىكىگە كىرگۈزدى. بۇ ئورگان ۋە شىركەتلەر شەرقى تۈركىستاندىكى ئۇيغۇر ۋە باشقا مۇسۇلمان مىللەتلەرگە قارىتىلغان كىشىلىك ھوقۇق دەپسەندىچىلىكى بىلەن چېتىشلىق دەپ قارىلىپ قارا تىزىملىككە كىرگۈزۈلگەن.
تۈركىيىدە ئىقامەتسىز ياشاۋاتقان مىڭلىغان ئادەمنىڭ بارلىقىنى، ياۋرۇپادىكىلەرنىڭ ياكى ئامېرىكىدىكىلەرنىڭ تۈركىيىگە قارشى تەبقىدىي پىكىردە بولۇشىنىڭ ئۇلارغا خەۋپ ئېلىپ كېلىدىغانلىقىنى ئۇيغۇرلار دەۋا قىلغىلى خېلى بولۇپ قالدى. بۇ يەردىكى لوگىكىنى تازا چۈشىنەلمىدىم. ئەجىبا تۈركىيىدە مىڭلىغان قېرىندىشىمىز شۇنداق ئېغىر كۈندە ئىكەن، شۇنىڭ ئۈچۈن تۈركىيىنى ياخشى تونۇشىمىزكىرەك. ئۇنىڭ قىلغانلىرىنىڭ خاتا ئىكەنلىكىنى كۆرسۈتۈپ بېرىشىمىز، قورقماي تەنقىد قىلىشىمىز لازىم. يېلىنىپ، يالۋۇرۇپ بىر ئىش قىلغىلى بولغان بولسا، يۈزلىگەن ئۇيغۇرغا قايتۇرۇلۇش خېتى بېرىلگەندە بىر ئۇيغۇرنىڭ ياۋرۇپادىن بېرىپ، ئۇيەردە مۇخبىر
يېقىنقى ئۈچ يىلدا تۈركىيە بىلەن ختتاي مۇناسىۋەتلىرىنىڭ بارغانسېرى يېقىنلاشقانلىقىنى كۆردۇق. بۇ مۇناسىۋەتلەرنىڭ ئۇيغۇرلارنىڭ قىرغىنچىلىقىغا سۈكۈت قىلىش بەدىلىگە تەرەققى قىلىۋاتقانلىقىنى بايقاش تەس ئەمەس.
2019-يىلى 1-ئۆكتەبىر، ئامېرىكا ھۆكۈمىتى 5 دۆلەتتىن ئىمپورت قىلىنغان مەجبۇرىي ئەمگەككە سېلىنغۇچىلار ئىشلىگەن دەپ قارىغان مەھسۇلاتلارنى تۇتۇپ قالغانلىقىنى ئېلان قىلدى. بۇنىڭ ئىچىدە شەرقى تۈركىستانغا جايلاشقان خىتاي شىركىتىنىڭ مەھسۇلاتلىرىمۇ بار.
2-ئۆكتەبىر، سامسۇڭ شىركىتى خىتايدا ئەقلىي تىلىفۇن ئىشلەپچىقىرىشنى توختىتىدىغانلىقىنى بىلدۈردى. سامسۇڭ شىركىتى گۇاڭدۇڭدىكى زاۋۇتىنىڭ ئىشلەپچىقىرىش مىقدارىنى ئازايىتقان، ئۆتكەن يىلى تىيەنجىندىكى زاۋۇتىنى ئىشتىن توختاتقان.
2019_10_1_كۈنى ئەزىز ۋەتىنىمىز شەرقىي تۈركىستاننىڭ خىتاي تەرىپىدىن ئىشغال قىلىنغانلىقىنىڭ 70 _يىلى ، ئىستانبۇل زەيتۇن بۇرۇنۇ ۋە سەفا كۆيلەردىن ئەتىگەندىلا يولغا چىققان نەچچە ئونلىغان ئاپتۇبۇسلار ئىستانبول تارابىيەدىكى خىتاي كونسۇلخانىسغا قاراپ يولغا چىقتى.
گوللاندىيەدە ئاكتىپ خىزمەت قىلىۋاتقان «ئۇيغۇر رادىئو-تېلېۋىزىيىسى»، «پىدائىيلار ئېكرانى» ۋە «قېرىنداشلىق ستۇدىيىسى» قاتارلىق ئۈچ تاراتقۇ ئۇيغۇر تەشۋىقاتچىلىقىدا تېخىمۇ ئىتىىپاقلىشىپ ئىلگىرلەش، تىخىمۇ كۈچلىنىشنى مەقسەد قىلىپ ئۇيغۇر تەشۋىقات پىروگرامچىلىقىدا ھەمكارلىشىشنى قارار قىلدى.
خىتاي جۇمھۇرىيىتى قۇرۇلغانلىقى ۋە ۋەتىنىمىز شەرقىي تۈركىستاننى بېسىۋالغانلىقىنىڭ 70_ يىلى. بۇ مۇناسىۋەت بىلەن ئىستانبولدىكى خىتاي ئەلچىخانسىنىڭ بۈگۈن يەنى 27_ سىنتەبىر، كەچ سائەت 7دە ئىستانبۇل بېشىكتاشتىكى چىرايان سارىيى كامپىنىسكى مىھمانخانسىدا مىڭ كىشىلىك تەبرىكلەش پائالىيىتى ئۆتكۈزمەكچى بولغانلىقى ئاشكارە بولدى.
28- سىنتەبىر، گوللاندىديە ئۇترىخت شەھرىدىكى ياۋروپا شەرقىي تۈركىستان مائارىپ جەمىيىتى زالىدا «ئىلھام توختى ھەرىكىتى»نىڭ ئورۇنلاشتۇرۇشى، ياۋروپا شەرقىي تۈركىستان مائارىپ جەمىيىتىنىڭ ساھىپخانلىقىدا « پىروفىسسور ئىلھام توختى ۋە ئۇيغۇر كىرىزىسى» دىگەن تېمىدا مۇھاكىمە يىغىنى مۇۋەپپىقيەتلىك تاماملاندى
ئۇيغۇر ئاگېنتلىقى
2019-يىلى 23-سېنتەبىر، ئامېرىكا ب د ت يىغىنى مەزگىلىدە «دىنى ئەركىنلىكنى قوغداش ئۈچۈن خەلقئارالىق چاقىرىق» نامىدا بىر پائالىيەت ئورۇنلاشتۇرغان بولۇپ، ئامېرىكا پرېزدېنتى دونالد تىرامپ بۇ پائالىيەتتىن ئورۇن ئالدى. ئۇيغۇر زىيالىسى ئىلھام توختى ئەپەندىمنىڭ قىزى جەۋھەر ئىلھام بۇ پائالىيەتتە سۆز قىلدى.
گەپنىڭ راستىنى دېگەندە مەن بۇ سۇئالنى سوراشتىن ئۆزۈممۇ خىجىل بولىمەن، ئەسلى ھەر بىر ئۇيغۇرغا ئىنتايىن ئىنىق بولىشى كېرەك بولغان بۇ مەسىلىنىڭ بىزنى مۇشۇنداق سۇئال سوراشقا مەجبۇر قىلىشى ئىچىنارلىق بىر ئىش.
ماقالىدە نۆۋەتتە بىرلەشكەن دۆلەتلەر تەشكىلاتىدا ئۇيغۇر مەسلىسى مۇھاكىمە قىلىنىۋاتقانلىقى ، ئۆتكەن يىلى ب د ت دا ئۇيغۇر ۋەزىيتى تونۇشتۇرۇلۇپ، بىر مىلىيوندىن ئارتۇق ئۇيغۇر قامالغانلىقى تىلغا ئىلىنغاندىن كىيىن ھازىرغىچە ۋەزىيەت شۇنچە يامانلاشسمۇ بىرلەشكەن دۆلەتلەر تەشكىلاتى باش كاتىبى گاتتىرنىڭ خىتتايغا ئاشكارا قارشى تۇرمىغانلىقى تەنقىد قىلىنغان.
