بۈگۈنكى دۇنيا بىزنىڭ ھېسسىياتىمىزغا ياكى تارىختا كىم بولۇپ ياشىغىنىمىزغا ئەمەس، ھازىر كىم بولۇپ ياشاۋاتقىنىمىزغا كۆپىرەك ئەھمىيەت بېرىدۇ. خىتاينىڭ چوڭ دۆلەتلىك ئورنىنىڭ كۈنسايىن ئېشىشى، خىتاي مىليۇنلىغان خەلقىمىزنى تۈرمىلەرگە سولاپ، ئىسلامىي رادىكاللىق ۋە ئاشقۇنلۇققا باغلاپ، غەرب ئەللىرىدە باش كۆتۈرۈۋاتقان «ئىسلام ئۆچمەنلىكى» (Islamophobia) ئېقىمىنى سۈيئىستىمال قىلىپ جازالىشى ۋە بۇنىڭ بىلەن تەڭ ئۇيغۇر مەسىلىسىنىڭ تىز سۈرئەتتە خەلقئارالىشىشى، تەبىئيكى غەرب ئەللىرىدىكى ھەر بىر ئۇيغۇرنىڭ ھاياتىغا تەسىر كۆرسىتىدىغان، مىللىتىمىزنىڭ ھوقۇق، ئادالەت ۋە مۇستەقىللىق يولىدا باسىدىغان ئۇزاق سىياسىي مۇسا
دۆلەتچىلىك ۋە مىللەتچىلىك
ئۇيغۇر تور جەمئىيتى بىزنىڭ ئاساسلىق ئالاقە سەھنىمىز بولۇپ قالدى.ئەمما تورلاردىكى ئاپەت خاراكتىرلىك زىيانلىق ئىغۋا،تۆھمەت،جىدەل ،پاسسپ مەزمۇنلار سەۋەبلىك،مۇھاجىرەت ھاياتىمىز مەنىسز، تېخىمۇ ھەسرەتلىك بولماقتا،مىللى ھەرىكىتىمىزگە تېخىمۇ زىيانلىق بولماقتا.تورنى جەمئىيتنى ئسلاھ قىلساق ، ئىلغارلىق، مەدەنىيەت، ۋەتەنپەرۋەرلىك ،ئىجادىيلىق تارقاتساق،ئۆزىمىزنىڭ روھىىيتىگە،پەرزەنىتلىرىمىزگە،مىللى ھەرىكىتىمىز ۋە ۋەتەندىكى خەلقىمىزگە پايدىلىق بولىدۇ.
ھەممىمىزنىڭ خەۋىرى بولغىنىدەك، ئامېرىكىدا 4 يىلدا بىر قېتىم بولىدىغان پرېزىدېنت سايلىمىنىڭ يېقىنلىشىشىغا ئەگىشىپ، ئامېرىكىدىكى ئىككى چوڭ پارتىيە — جۇمھۇرىيەتچىلەر پارتىيىسى بىلەن دېموكراتچىلار پارتىيىسى ئارىسىدىكى ۋە ئۇلارنىڭ پرېزىدېنت نامزاتلىرى بولغان دونالد ترامپ بىلەن جوۋ بايدىن ئارىسىدىكى رىقابەت كەسكىنلەشمەكتە.
ئىلاۋە: ئىلھام مۇئەللىم ماڭا ئالىي مەكتەپتە ئوتتۇرا ئاسىيا ئىقتىسادىدىن ئىككى مەۋسۇم دەرس بەرگەن ئوقۇتقۇچۇم بولۇپ، مەن ئۇنىڭ جاسارىتى، پاراسىتى ۋە خەتەرگە تولغان ھايات سەمەرىسىگە شاھىت بولغان. ئىلھام توختى مۇئەللىم ئۆمۈرۋايەت ئەركىنلىكىدىن مەھرۇم قىلىنغانلىقىنىڭ ئالتە يىللىق خاتىرە كۈنى مۇناسىۋىتى بىلەن مۇئەللىمنىڭ بىر ماقالىسىنىڭ جەۋھەرلىرىنى ھوزۇرۇڭلارغا سۇنماقچىمەن. ماقالە خىتاينىڭ مىللەتلەر سىياسىتى توغرىسىدا بولۇپ، ئاتالمىش ئاز سانلىق مىللەتلەر سىياسىتى ماھىيىتىدىن ئىيىتقاندا مۇستەملىكە رايونلاردىكى يەرلىك مىللەتلەرگە قارىتىلغان بولغاچ، مەن مەزكۇر ماقالىدە توغرىسى بويىچە «يەرلىك مىل
2- سىنتەبىر، مىرادىل ھەسەننىڭ ۋىدىيولىرى يۇتۇپ ۋە فەيىسبۇكتا تاراش بىلەن بىرگە، ئۇنىڭ خىتاي ئۆلكىسىدە تۇرۇپ يۈرەكلىك ھالدا گۇۋاھلىق بىرىشى تور يۈزىدە كۆپلىگەن تالاش- تارتىشلارنى پەيدا قىلدى. مىرادىلنىڭ دەسلەپكى ۋىدىيولىرىدىن ئۇنىڭ قەيەردە تۇرىۋاتقانلىقىنى جەزىم قىلغىلى بولمىسىمۇ
فىرانسىيەدە تۇرۇشلۇق دىلنۇر رەيھان خانىم فىرانسىيەنىڭ ئەڭ چوڭ گىزىتى «دۇنيا» گىزىتىدە ئىلان قىلىنغان :« فىمەنىستلارنىڭ ئۇيغۇر ئاياللارغا قاياش بولۇشىنى تېخىچە ساقلاۋاتىمەن» ناملىق ماقالە مەزكۇر گىزىتنىڭ باش بېتىدە ئىلان قىلىنغان بولۇپ، زور غۇلغۇلا قوزغىغان. «دۇنيا گىزىتى» فىرانسىيەدىكى ئوڭچىل- سولچىل تەرەپلەر بىردەك ئىتراپ قىلىدىغان دىلنۇر خانىم يازغان ماقالە ئالاھىدە تەسىر قوزغاپ، ھەتتا تىلىفۇنلارغا كىلىدىغان «دۇنيا» گىزىتى خەۋەرلىرىنىڭ باش تىزىملىكىگە تىزىلغان.
بىكار قالغان چاغدا كىم يولغا سالغان، كىملەر تەشۋىق قىلغان، بۇ ئىشنىڭ پايدا زىيىنى، دېگەنلەر توغرىلۇق گەپ قىلغىلى ئەدەم چىقمايدۇ. ئەمدى ئۆزىنىڭ مەسئۇلىيىتىگە تاقىشىدىغان ئىش يۈز بەرگەندە باھانە ئىزدەپ تۈگۈلىۋېلىشنى، ياردەم، چارە ئۈستىدە سۆز قىغانلارنى ئۇستىلىق بىلەن ئەيىپلەشنى توختاتمايدىكەن
مۇستەقىللىق- ئۇيغۇر خەلقىنىڭ مەۋجۇتلىقىنىڭ كاپالىتى.
ۋۇخەن ۋىرۇسى(ئاڭلىسام خىتاي ئاتاشنى بۇنداق ياقتۇرمايدىكەن )توغرىسىدا بىر نەرسە يىزىشنى ئۈچ ھەپتىدىن بىرى ئويلىشىپ كەلگەن بولساممۇ، ۋاقتىمنىڭ ئالدىراشلىقى ۋە نېمىنى باش تېما قىلىشنى بىلىپ بولالماي ئۈچ ھەپتە ئۆتتى. ئارىلىقتا ۋىرۇس توغرىسىدا سۆزلىگەنلەر، يازغانلارمۇ كۆپ بولدى، دىيىشكە تىگىلشلىكى دىيىلدى، يىزىشىمنىڭ ھاجىتى يوقكەن دەپمۇ ئويلۇدۇم. بىراق ھەر كۈنى سەھەر، ئاخشامدا كاللامدىكى بۇ تۈگۈننى يىشىش ئۈچۈن كۆپلەپ ماتىرىيال ئىزدەشتىن توختىيالمىدىم، ئاخىرى ئۇچراتقان ماتىرىياللار ئاساسىدا بۇ يازمىنى تەييارلىدىم.
يەھۇدىي پارتىزانلىرى ئىز قوغلاپ كەلگەن گېرمان ئەسكەرلىرىگە پىستىرما قۇرۇپ، بىرنى ئەسرگە ئالىدۇ. ئورمان ئىچىدىكى يوشۇرۇن بازىسىدا يەھۇدىي مۇساپىرلار قورقۇپ تىزلىنىپ قالغان ياش گېرمان ئەسكىرىنى ئارىغا ئالىدۇ.
ئىچكىرى تۇلۇق ئوتتۇرا سىنپلىرى خىتتاي دېگەندەك ياخشىمۇ؟ ئوقۇغۇچىلار خۇرسىنىپ بۇ يەردىكى ھايات تۈرمە ھاياتىغا ئوخشايدۇ، ئۇنىڭ ئۈستىگە ئۇقۇشتىن چىكىنىشكە رۇخسەت قىلىنمايدۇ.
ئاتىللىرىمىز كونا خاماننى سورۇشنىڭ پايدىسى يوق دەيدۇ. مەن بۈگۈن «كونا خاماننى سورۇپ »خىتاي تەرىپىدىن مۇددەتسىز قاماق جازاسىغا مەھكۇم قىلىنغان بىر ئۇيغۇر پۇشتى توغرىسىدا توختالماقچى.
16- نويابىر، نىيويورك تايمىس گىزىتى خىتايلارنىڭ ئۇيغۇر سىياسىتىگە مۇناسىۋەتلىك 403 بەت مەخپى ھۆججەتنى ئاشكارىلاپ، خىتاي دەسلەپ ئىنكار قىلىپ ئاندىن پەردازلاشقا ئۇرۇنىۋاتقان قايتا تەربىيەلەش لاگىرلىرىنىڭ ھەقىقىي ماھىيىتىنى پۈتۈن دۇنياغا ئاشكارىلاپ، دۇنيانى زىل-زىلىگە سالغان ئىدى.
29-ئۆكتەبىر ئامېرىكا،ئەنگىلىيە قاتارلىق 23 غەرپ دۆلىتى ختتاينىڭ ئۇيغۇرلارغا يۇرگۇزىۋاتقان باستۇرۇش سياسىتىنى توختىتىش ۋە لاگىرلارنى تاقاش ھەققىدە بىرلەشكەن دۆلەتلەر تەشكىلاتىدا ختتايغا قاتتىق بېسم چۇشۇرگەندىن كىين ئۇيغۇر مەسلىسى يەنە بىر قېتىم قاتتىق غۇلغۇلا قوزغىدى.
بىر نەچچە كۈننىڭ ئالدىدا ئىستانبۇلدا «دېڭىزنىڭ ئېيتقانلىرى» ناملىق بىر شېئىرلار توپلىمى نەشىردىن چىقتى. بۇ توپلام شائىر مۇتەللىپ سەيدۇللانىڭ چەتئەلدە ئۇيغۇر تىلىدا نەشىر قىلىنغان تۇنجى كىتابى بولۇپ، كىتابتىكى شېئىرلارنىڭ ئىستىتك گۈزەللىكى
تۈركىيىدە ئىقامەتسىز ياشاۋاتقان مىڭلىغان ئادەمنىڭ بارلىقىنى، ياۋرۇپادىكىلەرنىڭ ياكى ئامېرىكىدىكىلەرنىڭ تۈركىيىگە قارشى تەبقىدىي پىكىردە بولۇشىنىڭ ئۇلارغا خەۋپ ئېلىپ كېلىدىغانلىقىنى ئۇيغۇرلار دەۋا قىلغىلى خېلى بولۇپ قالدى. بۇ يەردىكى لوگىكىنى تازا چۈشىنەلمىدىم. ئەجىبا تۈركىيىدە مىڭلىغان قېرىندىشىمىز شۇنداق ئېغىر كۈندە ئىكەن، شۇنىڭ ئۈچۈن تۈركىيىنى ياخشى تونۇشىمىزكىرەك. ئۇنىڭ قىلغانلىرىنىڭ خاتا ئىكەنلىكىنى كۆرسۈتۈپ بېرىشىمىز، قورقماي تەنقىد قىلىشىمىز لازىم. يېلىنىپ، يالۋۇرۇپ بىر ئىش قىلغىلى بولغان بولسا، يۈزلىگەن ئۇيغۇرغا قايتۇرۇلۇش خېتى بېرىلگەندە بىر ئۇيغۇرنىڭ ياۋرۇپادىن بېرىپ، ئۇيەردە مۇخبىر
يېقىنقى ئۈچ يىلدا تۈركىيە بىلەن ختتاي مۇناسىۋەتلىرىنىڭ بارغانسېرى يېقىنلاشقانلىقىنى كۆردۇق. بۇ مۇناسىۋەتلەرنىڭ ئۇيغۇرلارنىڭ قىرغىنچىلىقىغا سۈكۈت قىلىش بەدىلىگە تەرەققى قىلىۋاتقانلىقىنى بايقاش تەس ئەمەس.
گەپنىڭ راستىنى دېگەندە مەن بۇ سۇئالنى سوراشتىن ئۆزۈممۇ خىجىل بولىمەن، ئەسلى ھەر بىر ئۇيغۇرغا ئىنتايىن ئىنىق بولىشى كېرەك بولغان بۇ مەسىلىنىڭ بىزنى مۇشۇنداق سۇئال سوراشقا مەجبۇر قىلىشى ئىچىنارلىق بىر ئىش.
بۈگۈن ئۇيغۇر مىللىتى تارىخ بېتىدىن، ئىنسانىيەت لۇغىتىدىن پاك-پاكىزە ئۆچۈرۈلۈش ئالدىدا تۇرغان ھايات-ماماتلىق بىر ۋەزىيەتتە، بىزنىڭ بۇ ۋەتەنپەرۋەر زىيالىيلىرىمىز، ئىنقىلاچىلىرىمىز ئۆز مەۋجۇدىيتىمىزنى قانداق ساقلاپ قېلىش ھەققىدە باش قاتۇرماستىن ئەكسىچە ئاللىبۇرۇن ئېنىق بولۇپ بولغان كىملىكىمىز ھەققىدە تالاش-تارتىش قىلىشى بىزنى بەكمۇ ئەپسۇسلاندۇردى ھەم ئۈمۈدسزلەندۈردى . يېقىنقى كۈنلەردە تالاش-تارتىشقا سەۋەپ بولۇۋاتقان بۇ ئۇلۇس تېمىسى ئادەمنى بەكلا سەسكەندۈرۈش دەرىجەسىگە بېرىپ يەتتى. ئادەمنى ئەڭ ئېچىندۇرىدىغنى بولسا بۇ تېمىلاردە كەسكىن مۇنازىرە ئېلىپ بېرىۋاتقان ۋە تالىشىۋاتقانلارنىڭ كۆپ قىسمى ئۇيغۇر
يالغۇز كىشىلىك نامايىش ئورۇن، ۋاقىت، داۋام جەھەتتىن شەخىس ياكى كىچىك بىر گۇرۇپ كىشىلەرنىڭ شەخسىي ئىختىيارىغا باغلىق ئىلاستىكىلىققا ئىگە تەشۋىقات شەكلى بولغاچ، يالغۇز كىشلىك نامايىشقا ئاتلانغانلار بارغانسىرى كۆپەيمەكتە.
