يېتىلىۋاتقان ياش شائىر ئىمران سادائىنىڭ ئورۇنلاشتۇرۇشى ، تۈركىيە يازغۇچىلار بىرلەشمىسى ئىستانبۇل شۆبىسىنىڭ قوللىشى بىلەن ئۆتكۈزۈلگەن « ئابدۇرېھىم ئۆتكۈر ئىزلىرى» ناملىق سۆھبەت يىغىنى تۈركىيە يازغۇچىلار بىرلەشمىسى ئىستانبۇل شۆبىسىدە ئېلىپ بېرىلدى .
مۇھاجرەت
6-ئاينىڭ 12-كۈنى تۈركىيەدىكى خانىملار ئۈچۈن ناھايىتى ئەھمىيەتلىك ۋە ئۇنتۇلغۇسىز بىر كۈن بولدى . ئىستانبۇل، ئەنقەرە ۋە ساكارىيادىكى قەلبى ئىلىم ئۈچۈن گۈلخان بولغان ۋەتەنپەرۋەر خانىملار ئىستانبۇلغا يىغىلىپ مۇھاجىرەتتىكى تۇنجى ئىلىم چېيىنى ئۆتكۈزدى.
«ئاياللار بىر قولىدا بۆشۈك تەۋرەتسە، يەنە بىر قولىدا دۇنيانى تەۋرىتىدۇ.» دېگەن ئەقىليە سۆزى بار. چۈنكى ئايال دېمەك — ئانا دېمەكتۇر، ئايال دېمەك — نەسىللەرنىڭ داۋام قىلىشى، مەۋجۇتلۇقنىڭ ساقلىنىپ قېلىشى دېمەكتۇر .ئايال — تارىخ بىلەن بۈگۈننىڭ ئوتتۇرىسىدىكى كۆۋرۈك، ھاياتلىققا بېرىلگەن مەنا، ئىشەنچ ۋە سۆيگۈ بۇلىقىدۇر.
ئەھمەد داۋۇتئوغلۇ بۈگۈن تۋىتتېر ھېسابىدا مۇنداق دېدى: «شەرقىي تۈركىستانلىق قېرىنداشلىرىمىزنىڭ مەزكۇر كۈندە كەلگەن، خىتاي زۇلۇمى سەۋەبلىك تەبرىكلىنەلمىگەن دوپپا بايرىمىنى، ئەركىن تەبرىكلەيدىغان كۈنلىرىنىڭ كېلىشنى تىلەش بىلەن تەبرىكلەيمەن.
سېدنىيدىكى ئەھمىيەتلىك نورۇز
ئستانبۇلدىكى خۇشيار راڭپىزىچىلىقى مەسئۇلى مەھمۇتجان ئىنايەت تۇتقۇن قىلىنغان.
«بىلىم – كۈچ» ژۇرنىلىنىڭ مۇھاجىرەتتىكى تۇنجى سانى نەشىر قىلىندى
مەدىنە ئاي خانىم مەرال ئاقشەنەرگە ئۇيغۇر دوپپىسنى تەقدىم قىلدى.
پايتەخت ۋاشىنگتونغا جايلاشقان دولان ئۇيغۇر رېستورانى دىرېكتورى خەمىت كەرىم ئەپەندى 18- يانۋار كەچتە دوستلىرىنىڭ مەسلىھەتى، دولان شىركىتىنىڭ قارارى، ئامېرىكا مۇھاپىزەتچى ئارمىيىسىنىڭ قوشۇلۇشى بىلەن ئامېرىكا دۆلەت مەجلىسىنى قوغداۋاتقان دۆلەت مۇھاپىزەتچى قىسمىغا دولان رېستورانىنىڭ ئۇيغۇر تائاملىرىدىن ئەللىك كىشىلىك قازان كاۋاپ، پولو ۋە سالات قاتارلىق تائاملارنى ئېلىپ، ئۇيغۇر خەلقىنىڭ ئامېرىكا دۆلىتى بىلەن بىر سەپتە تۇرىدىغانلىقىنى ئىپادىلىگەن.
كېينكى يىللاردا ۋەتىنىمىز شەرقىي تۈركىستاندىكى زۇلۇمنىڭ مىسلىسىز كۈچىيىشى ۋە ۋەتىنىمىزنىڭ تاشقى دۇنيادىن ئالاقسىنىڭ ئۈزۈۋىتىلىشى تۈپەيلى، دىئاسپورادىكى ئۇيغۇر مۇھاجىرلارنىڭ سانى بەلگىلىك دەرىجىدە كۆلەملەشتى. دۇنيانىڭ ھەرقايسى جايلىرىغا چېچىلغان ئۇيغۇرلار ئىچىدە تۈركىيەدە ئولتۇراقلاشقانلار خېلىلا كۆپ سالماقنى ئىگىلىمەكتە.
ئۇيغۇرىئان، ئۇيغۇر ئاگېنىتلىقى 23-دىكابىر، ۋاشنگىتون ئامېرىكا تاشقى ئشلار منېسترلىكىنىڭ دۇنياغا ئامېرىكا قىممەت قاراشلىرى ۋە سياسەتلىرىنى تەشۋىق قىلىشتىكى ئاخبارات ۋاستىسىبولغان «ئامېرىكا ئورتاقلىشش »تور ېبكىتى 15-دىكابىردىن 20-دىكابىرغىچە ئىنگىلىزچە ۋە ختتايچە تور بېكەتلىرىدە،ئامېرىكىدىكى ئۇيغۇررستۇرانلىرىنىڭ يېمەك-ئىچمەك ۋە مىھماندوسلۇقى بىلەن باشقا خەلقلەرنى ئۇيغۇر مەدەنىيتى ۋە ئۇيغۇرلار دۇچ كىلىۋاتقان قىرغىنچىلىقنى بىلدۇرۋاتقانلىقىنى ئالاھىدە تەشۋىق قىلغان. ئامېرىكىنىڭ ختتايدا تۇرۇشلۇق ئەلچىخانىسى ۋىيبو ۋە تېۇتتردىكى ختتايچە ھساۋاتىدا:ئۇيغۇرلار ئۆز مەدەنييتى ئارقىلىق دۇچ كىلىۋاتقانكىرزىسنى تونۇشتۇرىدۇ دىگەن مەزمۇندا مەزكۇر ئۇيغۇر رستۇرانلىرى ھەققىدىكى مەخسۇس مەزمۇننى ئورتاقلاشقان بولۇپ،كۇچلۇكغۇلغۇلا قوزغىغان. ئامېرىكا تاشقى ئشلار منېسترلىكىنىڭ دۇنياغا ئامېرىكا قىممەت قاراشلىرى ۋە سياسەتلىرىنى تەشۋىق قىلىشتىكى ئاخبارات ۋاستىسىبولغان «ئامېرىكا ئورتاقلىشش »تور ېبكىتى 15-دىكابىردىن 20-دىكابىرغىچە ئىنگىلىزچە ۋە ختتايچە تور بېكەتلىرىدە،ئامېرىكىدىكى ئۇيغۇررستۇرانلىرىنىڭ يېمەك-ئىچمەك ۋە مىھماندوسلۇقى بىلەن باشقا خەلقلەرنى ئۇيغۇر مەدەنىيتى ۋە ئۇيغۇرلار دۇچ كىلىۋاتقان قىرغىنچىلىقنىبىلدۇرۋاتقانلىقىنى ئالاھىدە تەشۋىق قىلغان. ئامېرىكىنىڭ ختتايدا تۇرۇشلۇق ئەلچىخانىسى ۋىيبو ۋە تېۇتتردىكى ختتايچە ھساۋاتىدا:ئۇيغۇرلار ئۆز مەدەنييتى ئارقىلىق دۇچ كىلىۋاتقانكىرزىسنى تونۇشتۇرىدۇ دىگەن مەزمۇندا مەزكۇر ئۇيغۇر رستۇرانلىرى ھەققىدىكى مەخسۇس مەزمۇننى ئورتاقلاشقان بولۇپ،كۇچلۇكغۇلغۇلا قوزغىغان. مەزكۇر تور بېكەتتە بىلدۇرۇلۈشىچە، لوس ئانجىلستىكى دولان رستۇرانىدا، خىزمەتچىلەر مايكىلىرىنىڭ ئالدى تەرىپىگە «ئۇيغۇرلارنى گۇگىلقىلىڭ »،ئارقا تەرىپىگە «لاگىرلارنى توختات»سۆزلىرى يېزىلغان قارا مايكىلارنى كېيۋالغان بولۇپ،ئۇلارنىڭ بۇ خىزمەت كىيمى خىرىدارلاربىلەن سۆھبەت ئۆتكۇزۇشكە سەۋەب بولىدىكەن. ئەركىن 2015-يىلى جەنۇبى كالىفورنيە ئۇنېۋرستىتىغا ئاسپرانتلىق ئوقۇش ئۈچۈن كەلگەن بولۇپ،2019-يىلى رستۇران ئاچقان،ئۇ 2017-يىلدىن بىرى يۇرتىغا قايتىپ باقمىغان. ئەركىننىڭ دەپ بىرىشچە،ئۇ ئەڭ ئاخىرقى قېتىم بارغاندا،ساقچىلار ئۇنىڭ قان پىلازمسنى ئالغان،ئاۋازىنى خاتىرىلىگەن،رەسمگە تارتىۋالغانۋە ئامېرىكىدىكى پائالىيەتلىرىنى سورىغان.بىر نەچچە ئايدىن كىين ختتاي ئۇنىڭ دادسنى،دوسلىرىنى ۋە باشقا تۇققانلىرىنى تۈرمىگەتاشلىغان.ئەركىن مۇنداق دىگەن:«بۇلار مىنى ھەقىقەتەن قاتتىق ئازاپلايدۇ، چۇنكى ئۇلار ناھايتى ياخشى تەربىيە كۆرگەن ، مۇقىم خىزمىتىبار كىشلەر ئىدى،ئۇلار بىگۇناھ كىشلەر بولۇپ، ھىچقانداق جىنايەت ئۆتكۇزمىگەنىدى» مەزكۇر ماقالىدە،ئامېرىكا ھۆكۈمەت تەشۋىقاتى «ئۇيغۇرلار شەرقى تۈركستاندا مىڭ يىللاردىن بىرى ياشاپ كەلگەن بولۇپ،1949-يىلىكوممۇنست ختاي بېسۋالغاندىن كىين،بۇ يەرنىڭ ئسمىنى يېڭى تىرىتورىيە مەنىسدىكى شنجاڭغا ئۆزگەرتكەن »دەپ يازغان. ئەركىننىڭ دىيشچە،«ئۇيغۇرلار لەغمەنسز ياشيالمايدۇ». مەزكۇر تور بېكەتتە دىيشلىچە، ۋاشنگىتون ئالاھىدە رايونىدىكى دولان ئاشخانىسنىڭ ئىگىسى خەمىت كەرىم ئۆزىنىڭ ئاشخانىسنىئۇيغۇرلارنىڭ ئازاپ-ئوقۇبەتلىرىنى ئامېرىكىلىقلىرىغا بىلدۇرىدىغان سەھنە قىلغان.خىرىدارلار ئۇيغۇر تامىقى ۋە بۇ تاماقلارنىڭ كىلىشمەنبەسى ھەققىدە سورىغاندا،خەمىت جاۋابەن :مەن ۋاقتى ۋە سەۋر-ئوتاقىتى بار كىشلەرگە ئۇيغۇرلار ھەققىدىكى خەۋەرلەرنى يوللاپبىرىمەن،ئۆزىمىز ھەققىدە قسقىچە تونۇشتۇرىمەن -دىگەن. خەمىت بۇرۇن رستۇرانچى ئەمەس ئىدى،ئۇ 2016-يىلى ئايالى ۋە ئىككى بالىسى بىلەن ئامېرىكىغا كۆچۇپ كەلگەن ،ئۇ بۇرۇن خەلقئاراسودا شركىتيى ئاچقان بولۇپ،2017-يىلى ئۈرۈمچىگە شركىتىنى كۆزدىن كەچۈرۈش ئۈچۈن بارغان ،ئەمما ئۆزىنىڭ تۈرمىگە سولىنىدىغانقارا تېزىملىكتىكى كىشلەر ئىچىدە ئىكەنلىكىنى بىلگەندىن كىين،ئامېرىكىغا قېچىپ كەلگەن.ئۇ شۇ چاغدا ئاپىسغا بىر ئىغىز خوشمۇدىيەلمىگەن،كىين ئۇ ختتاينىڭ ئۆز شركىتىنىڭ 15 تارمىقىنى دۆلەت ئىلكىگە ئىلىۋالغانلىقىدىن خەۋەر تاپقان.ئۇ ئامېرىكىدا 2018-يىلى ھازىرقىرستۇراننى بۇرۇنقى ئۇيغۇر ئىگىلىرىدىن سېتىۋلغان. خەمىت مۇنداق دىگەن: مەن ئۆزۇمنى ئامېرىكا قوشما شتاتلىرىدەك ئەركىن دۆلەتتە ياشاش پۇرستىگە ئېرشەلىگەن بىر بەختلىك كىشى دەپقارايمەن. مەزكۇر تور بېكەتتە بىلدۇرۇلۈشىچە، لوس ئانجىلستىكى دولان رستۇرانىدا، خىزمەتچىلەر مايكىلىرىنىڭ ئالدى تەرىپىگە «ئۇيغۇرلارنى گۇگىلقىلىڭ »،ئارقا تەرىپىگە «لاگىرلارنى توختات»سۆزلىرى يېزىلغان قارا مايكىلارنى كېيۋالغان بولۇپ،ئۇلارنىڭ بۇ خىزمەت كىيمى خىرىدارلاربىلەن سۆھبەت ئۆتكۇزۇشكە سەۋەب بولىدىكەن. ئەركىن 2015-يىلى جەنۇبى كالىفورنيە ئۇنېۋرستىتىغا ئاسپرانتلىق ئوقۇش ئۈچۈن كەلگەن بولۇپ،2019-يىلى رستۇران ئاچقان،ئۇ 2017-يىلدىن بىرى يۇرتىغا قايتىپ باقمىغان. ئەركىننىڭ دەپ بىرىشچە،ئۇ ئەڭ ئاخىرقى قېتىم بارغاندا،ساقچىلار ئۇنىڭ قان پىلازمسنى ئالغان،ئاۋازىنى خاتىرىلىگەن،رەسمگە تارتىۋالغانۋە ئامېرىكىدىكى پائالىيەتلىرىنى سورىغان.بىر نەچچە ئايدىن كىين ختتاي ئۇنىڭ دادسنى،دوسلىرىنى ۋە باشقا تۇققانلىرىنى تۈرمىگەتاشلىغان.ئەركىن مۇنداق دىگەن:«بۇلار مىنى ھەقىقەتەن قاتتىق ئازاپلايدۇ، چۇنكى ئۇلار ناھايتى ياخشى تەربىيە كۆرگەن ، مۇقىم خىزمىتىبار كىشلەر ئىدى،ئۇلار بىگۇناھ كىشلەر بولۇپ، ھىچقانداق جىنايەت ئۆتكۇزمىگەنىدى» مەزكۇر ماقالىدە،ئامېرىكا ھۆكۈمەت تەشۋىقاتى «ئۇيغۇرلار شەرقى تۈركستاندا مىڭ يىللاردىن بىرى ياشاپ كەلگەن بولۇپ،1949-يىلىكوممۇنست ختاي بېسۋالغاندىن كىين،بۇ يەرنىڭ ئسمىنى يېڭى تىرىتورىيە مەنىسدىكى شنجاڭغا ئۆزگەرتكەن »دەپ يازغان. ئەركىننىڭ دىيشچە،«ئۇيغۇرلار لەغمەنسز ياشيالمايدۇ». مەزكۇر تور بېكەتتە دىيشلىچە، ۋاشنگىتون ئالاھىدە رايونىدىكى دولان ئاشخانىسنىڭ ئىگىسى خەمىت كەرىم ئۆزىنىڭ ئاشخانىسنىئۇيغۇرلارنىڭ ئازاپ-ئوقۇبەتلىرىنى ئامېرىكىلىقلىرىغا بىلدۇرىدىغان سەھنە قىلغان.خىرىدارلار ئۇيغۇر تامىقى ۋە بۇ تاماقلارنىڭ كىلىشمەنبەسى ھەققىدە سورىغاندا،خەمىت جاۋابەن :مەن ۋاقتى ۋە سەۋر-تاقىتى بار كىشلەرگە ئۇيغۇرلار ھەققىدىكى خەۋەرلەرنى يوللاپبىرىمەن،ئۆزىمىز ھەققىدە قسقىچە تونۇشتۇرىمەن -دىگەن. خەمىت بۇرۇن رستۇرانچى ئەمەس ئىدى،ئۇ 2016-يىلى ئايالى ۋە ئىككى بالىسى بىلەن ئامېرىكىغا كۆچۇپ كەلگەن ،ئۇ بۇرۇن خەلقئاراسودا شركىتيى ئاچقان بولۇپ،2017-يىلى ئۈرۈمچىگە شركىتىنى كۆزدىن كەچۈرۈش ئۈچۈن بارغان ،ئەمما ئۆزىنىڭ تۈرمىگە سولىنىدىغانقارا تېزىملىكتىكى كىشلەر ئىچىدە ئىكەنلىكىنى بىلگەندىن كىين،ئامېرىكىغا قېچىپ كەلگەن.ئۇ شۇ چاغدا ئاپىسغا بىر ئىغىز خوشمۇدىيەلمىگەن،كىين ئۇ ختتاينىڭ ئۆز شركىتىنىڭ 15 تارمىقىنى دۆلەت ئىلكىگە ئىلىۋالغانلىقىدىن خەۋەر تاپقان.ئۇ ئامېرىكىدا 2018-يىلى ھازىرقىرستۇراننى بۇرۇنقى ئۇيغۇر ئىگىلىرىدىن سېتىۋلغان. خەمىت مۇنداق دىگەن: مەن ئۆزۇمنى ئامېرىكا قوشما شتاتلىرىدەك ئەركىن دۆلەتتە ياشاش پۇرستىگە ئېرشەلىگەن بىر بەختلىك كىشى دەپقارايمەن.
مۇشۇ ئاينىڭ 20- كۈنى كېچە سائەت 1:30 ئەتراپىدا، ئىستانبۇل كۈچۈك چەكمەجە رايونىدا ئولتۇرۇشلۇق ئۇيغۇر پائالىيەتچى ئابدۇشۈكۈر ئابدۇلباسىت (ئېھسان) تۈركىيە ساقچىلىرى تەرىپىدىن دائىش تېررورلۇق كۈچلىرى بىلەن ئالاقىسى بار دەپ قارىلىپ، ئۆيىدىن تۇتۇپ كېتىلگەن.
ئستانبۇل ئاۋجىلار مەھەللىسدە 2- نويابىر كۈنى ئۇيغۇر يۈسۈپجان ئەمەتكە قوراللىق ھۇجۇم قىلدى دەپ قارالغان ئىككى گۇماندار قولغا ئېلىنغان.
«ئايخان مائارىپى» قۇرغۇچىسى، «تۆتقۇلاق» ژورنىلى مەسئۇلى مۇيەسسەر ئابدۇلئەھەد(خەندان) ئەنگىلىيەنىڭ دۇنياغا داڭلىق تاراتقۇسى ب ب س باھالىغان «2020-يىللىق كۈچلۈك تەسىرگە ئىگە 100 ئايال»نىڭ بىرى بولۇپ باھالانغان. ئەسلى مەنبەدە يېزىشىچە، بۇ يىللىق باھالاش جەمئىيەتتىكى ئۆزگىرىشكە يېتەكچىلىك قىلىۋاتقان ئاياللار باھالانغان.
خىتاي دائىرىلىرى تەرىپىدىن ئائىلىسى گۆرۈگە ئېلىنىپ، خىتايغا ئىشلەشكە مەجبۇرلانغاندىن كېيېن، تۈركىيەدە تۇرۇش مەزگىلىدە خاتالىقىنى تونۇپ، يۈرەكلىك بىلەن خىتايغا قارشى خەلقئارا ئاخبارات ۋاستىلىرىغا سۆزلىگەن يۈسۈپجان ئەمەت 2- نويابىر كەچتە ئىستانبۇلدا قەستكە ئۇچرىغان ئىدى. دوختۇرغا ئېلىپ بېرىلىپ داۋالىنۋاتقان يۈسۈپجان ھازىر جىددىي ھايات خەۋپىدىن قۇتۇلغان. ئۇنىڭ قەستكە ئۇچرىشى دۇنيانىڭ ھەر قايسى جايلىرىدىكى ئۇيغۇر جامائىتىنى قايغۇغا سالدى ۋە ئۇيغۇر خەلقى ئۇنىڭغا دۇئا قىلدى، تۈركىيەدىكى ھەر قايسى تەشكىلات ۋە ئامما ئۇنى يوقلىدى. يۈسۈپجاننىڭ قەستكە ئۇچرىشى خەلقئارا ئاخبارات ۋاستلىرىنىڭ جىددىي دىققىتى
تۈركىيە يازغۇچىلار بىرلىكى ئىستانبۇل شۆبىسىنىڭ ئورۇنلاشتۇرۇشى، ئۇيغۇر ياش قەلەمكەشلەر جەمئىيتىنىڭ تەشكىللىشى، ئۇيغۇر ئاكادىمىيىسىنىڭ قوللىشى، ئۇيغۇر ئۇقۇغۇچىلار ئۇيۇشمىسىنىڭ ئاكتىپ قاتنىشىشى بىلەن 14- نويابىر تۈركىيە يازغۇچىلار بىرلىكى ئىستانبول شۆبىسىدە شەرقىي تۈركىستان شېئىر كېچىلىكى ئۆتكۈزۈلدى.
مۇشۇ ئاينىڭ 14- كۈنى تۈركىيە پايتەختى ئەنقەرەنىڭ سائادەت پارتىيەسى مەركىزىي يېغىن زالىدا «ھاياتقا تۆھپە قوشقان ئاياللار» مۇكاپاتى تارقىتىلدى. بۇ يىلقى مۇكاپاتنى خىتاي لاگېرىدا يېتىپ چىققان ئۇيغۇر لاگېر شاھىدى گۈلباھار جېلىل ھەدىمىز ئالغان بولۇپ، گۈلباھار جېلىل ھەدىمىز تۈركىيەدە بولمىغانلىقى ئۈچۈن مۇكاپاتنى ئۇنىڭغا ۋاكالىتەن ئوغلى تاپشۇرۇپ ئالدى.
11- ئاينىڭ 1- كۈنى، ئىستانبۇل سېلىم پاشادا ئۆتكۈزۈلگەن يۇرتلار بىرلىكىنىڭ يېغىندا، بىرلىك قارمىقىدىكى سودا گۇرۇپپىسىنىڭ تۇنجى قېتىملىق ئەزالارغا پايدا ئايرىش، كەلگۈسى سودا تىجارەت ۋە ئۇيغۇر دەۋاسىغا ئالاقىدار مۇھاكىمە، مۇلاھىزە يىغىنى ئېچىلدى، شۇنداقلا سودا بىرلىكىدىكى ھەر قايسى ئەزالارغا تۇنجى قېتىملىق پايدا ئۈچۈن 50 مىڭ لىيرا، كىشى بېشىغا 900 لىيرا دىن پۇل تارقىتىپ بىرىلدى.
خىتاينىڭ شەرقىي تۈركىستاندا ئېلىپ بېرىۋاتقان زۇلۇملىرىدىن قۇتۇلۇش ئۈچۈن يولغا چىقىپ، باشقا بىر دۆلەتتىن پاناھلىق كۈتكەن ئۇيغۇرلارنى يېڭى بىر زۇلۇم كۈتۈۋالدى.
گوللاندىيە ئاتلانتىك ئوكياننىڭ شەرقىي قىرغىقىغا جايلاشقان غەربىي ياۋروپا دۆلەتلىرىدىن بىرى بولۇپ، دۆلەت تىرىتورىيەسى تەخمىنەن 41 مىڭ 865 كىۋادىرات كىلومىتىر، نوپوسى 17 يىرىم مىلىيون ئەتراپىدا ھىسابلىنىدۇ. گوللاندىيەنىڭ كىلىماتى نەم، يىللىق يامغۇرلۇق كۈن 170 كۈن ئەتراپىدا بولۇپ، سىم-سىم يامغۇر كۆپ، قار ئاز ياغىدۇ. يازدا كۈندۈز ۋاقتى 18 سائەتكە قەدەر، قىشتا 8 سائەتكە قەدەر داۋاملىشىدۇ. ئەتىيازدا سالقىن، يازدا نەم ئېسسىق، قىشتا شىۋىرغانلىق سوغۇق بولىدۇ.
