كانادانىڭ خىتايدا تۇرۇشلۇق باش ئەلچىسى جون مەككالىم (John McCallum) باش مىنىستىر تىرودونىڭ تەلىپى بىلەن ۋەزىپىسىدىن ئىستىپا بەردى.
دۇنيا
ئامېرىكا پىرزدىنتى دونالد تىرامپ لاتىن ئامېرىكا دۆلىتى ۋىنسۇ ئىلادا ئىلىپ بىرىلغان ئادالەتسز سايلامدىن كىين بۇ دۆلەتنىڭ ھازىرقى دىكتاتۇر ھۆكۇمرانى نىكولاس مادۇروغا قارشى ھالدا ئۆكتىچى پارتىيە نامزاتى گۇۋادۇنى خەلق سايلاپ چىققان قانۇنلۇق پىرزدىنت دەپ قوللايدىغانلىقىنى ئىلان قىلغانىدى،شۇنىڭ بىلەن ۋىنسۇئىلا دىكتاتۇرى مادۇرو بايانات ئىلان قىلىپ،ئامېرىكا دىپلوماتلىرى بۇ دۆلەتتىن 72 سائەتكىچە چېكىنىشى كىرەك ،بارلىق دىپلوماتىيك مۇناسۋەتلىرىمىزنى ئۇزىمىز دىدى.
ئالدىمىزدىكى شەنبە كۈنى( يەنى 26-يانىۋار) ئامېرىكىنىڭ پايتەختى ۋاشىنگىتون شەھىرىگە جايلاشقان ئامېرىكا ئونىۋېرسىتىتىنىڭ خەلىقئارا مۇلازىمەتلەر ئىنىستىتۇتىدا ۋاشىنگىتون، مارىلەند، ۋە ۋىرجىنىيا رايۇنى ئىتقادلار-ئارا يېتەكچىلەر يىغىنى ئۆتكۈزىلىدۇ.
ئىقتىسادشۇناس ژۇرنىلى (The Economist ) 1843- يىلى لوندوندا تەسىس قىلىنغان بولۇپ ئاساسلىقى ھەپتىلىك مۇھىم خەۋەر، خەلقئارا مۇناسىۋەت ۋە ئىقتساد ئانالىزلارنى ئېلان قىلىپ كەلمەكتە. بۇ ژۇرنال 1843- يىلدىن بۈگۈنگىچە بىر ھەپتىمۇ ئۈزۈلۈپ قالماي داۋام قىلىپ كېلىۋاتقان بولۇپ خەلقئارادىكى ئەڭ نوپۇزلۇق ژۇرناللاردىن بىرىدۇر. پەقەت شىمالىي ئامېرىكىدىلا بىر مىليۇن مۇشتەرىسى بار.
يۈزلىگەن پائالىيەتچى پەيشەنبە كۈنى قىرغىزىستان پايتەختى بىشكەك شەھەر مەركىزىدىكى ئالاتاۋ مەيدانىغا توپلىنىپ نارازىلىق بىلدۈردى. ئۇلارنىڭ دېيىشىچە، قىرغىزىستاندىكى قانۇنسىز خىتاي كۆچمەنلەر كۈنسىرى كۆپىيىپ كەتكەن. قىرغىزىستان خىتايغا قوشنا دۆلەت بولۇپ، بىر بەلباغ بىر يول تەشەببۇسىنى ئەڭ بۇرۇن قوللىغان دۆلەتلەرنىڭ بىرى.
تۈركىيە ئىلگىرى ئۇيغۇرلارنى قوغداپ، ئۇلارغا ۋەتەنداشلىق بېرىپ كۆچمەن بولۇشىنى ئاسانلاشتۇرغان، ئۇلار ئۇچرىغان زۇلۇمغا قارشى سۆز قىلغان ئىدى. ئەمما يېقىندىن بۇيان خىتاي بىلەن ئىقتىسادى جەھەتتە دوستلۇق ئورنىتىشىنىڭ نەتىجىسىدە ئۇيغۇر قېرىنداشلىرىدىن يۈز ئۆرىدى.
پولشا ئىچكى ئىشلار مىنىستېرى يوئاشىم برۇدزىنسكى شەنبە كۈنى مۇنۇلارنى بىلدۈردى: ‹‹ ياۋروپا ئىتتىپاقى ۋە ناتو خىتاينىڭ تېلېگراف ئۈسكۈنىسى ئىشلەپچىقىرىش شىركىتى خۇا ۋېينى ئۆز بازىرىدىن چىقىرىۋېتىش يا چىقارماسلىق توغرىسىدا ئورتاق مەيدان ھاسىل قىلىشى كېرەك.›
2019- يىلى 1-ئاينىڭ 11-كۈنى تۈركىيەنىڭ ئەڭ چوڭ تىلېۋېزىيە قاناللىرىدىن بىرى بولغان ‹‹ بەياز ت ۋ›› قانىلىدا شەرقىي تۈركىستاندا بولىۋاتقان زۇلۇملار ھەققىدە ئىككى يېرىم سائەتلىك پروگرامما ئىشلەندى.
تۈركىيە دۆلەت تىلىۋېزىيە قانىلى ھىساپلىنىدىغان ت ر ت دە ھەر جۈمە بېرىلىۋاتقان، شۇنداقلا كۆرۈرمەنلەرنىڭ ئەڭ ئالقىشىغا ئېرىشكەن تارىخى تىلىۋىزىيە تىياتىرى «پايتەخت ئابدۇلھەمىد » نىڭ 70-بۆلۈمگە ئائىت قىسقا تونۇشتۇرۇش فىلىمىدە شەرقى تۈركىستان تىلغا ئىلىنغان.
ئەلى ئەكبەر داموللام باشچىلىقىدىكى بىر گۇرۇپ ئاكتىۋىستلار تۈركىيەنىڭ ھەرقايسى شەھەرلىرىدە سەييارە تەشۋىقاتىنى داۋاملاشتۇرماقتا.
تايلاند تۈرمىسىدىن غەلبىلىك قېچىپ چىقىپ مالايسىيا چېگراسىغا كىرگىنىدە مالايسىيادا بىر مەزگىل تۇتۇپ تۇرۇلغاندىن كېيىن مالايسىيا ھۆكۈمىتى تۈركىيەگە كېتىشىگە رۇخسەت قىلغان 11 شەرقىي تۈركىستانلىق ئىككى ئايدىن ئارتۇق ۋاقىتتىن بېرى ئىستانبۇل ئايرودۇرۇم ساقچىخانىسدا تۇتۇپ تۇرۇلۇۋاتقان ئىدى.
تۈركىيە پايتەختى ئەنقەرەدە 23. دىكابىر ‹‹شەرقىي تۈركىستاندىن يەمەنگە، زۇلۇمغا خاتىمە ›› نامىدا كەڭ كۆلەملىك نامايىش ئۆتكۈزۈلدى. نامايىشقا بۈيۈك بىرلىك پارتىيىسى ۋە ئالپەرەن ئوجاقلىرى ساھىبخانلىق قىلدى
بۈيۈك بىرلىك پارتىيسى، ئالپەرەن ئوجاقلىرى تەشكىلاتىنىڭ باشچىلىقىدا شەرقىي تۈركىستان مۇستەقىللىق ھەرىكىتىدىن شەرقىي تۈركىستان مىللى مەجلىس رەئىسى سېيىت تومتۈرۈكنىڭ ئاۋاز قوشۇپ شەرقىي تۈركىستانلىق مۇھاجىرلارنى تەشكىللىشى بىلەن 23-دىكابىر تۈركىيە پايتەختى ئەنقەرەدە «شەرقى تۈركىستاندىن يەمەنگە، زۇلۇمغا خاتىمە» نامىدا كەڭ كۆلەملىك نامايىش ئۆتكۈزۈلدى.
شەرقىي تۈركىستاندا يۈز بىرىۋاتقان ئىنسانلىق تىراگىدىيەسىگە ئۇزۇندىن بۇيان سۈكۈت قىلىپ كىلىۋاتقان مىللەتچى ھەرىكەت پارتىيىسى رەھبىرى بۈگۈن سۈكۈتنى بۇزدى.
نەچچە يۈزلىگەن مۇسۇلمانلار جۈمە كۈنى خىتاينىڭ ھىندونېزىيە پايتەختى جاكارتادىكى ئەلچىخانىسى سىرتىدا توپلىنىپ، خىتاينىڭ غەربىدىكى شىنجاڭ (شەرقىي تۈركىستان- ت) دىكى مۇتلە كۆپ قىسمى مۇسۇلمان بولغان ئۇيغۇر مىللىتىگە قىلىنغان زۇلۇملارغا قارشى نامايىش قىلدى.
18 – دېكابىر بەش بۇرجەكلىك بىنانىڭ ئېلان قىلىشىچە، ئامېرىكا ھۆكۈمىتى تۈركىيەگە 3.5 مىليارد دوللار قىممىتىدىكى ھاۋا مۇداپىئە قۇراللىرىنى سېتىپ بېرىشكە ماقۇل بولغان. ئامېرىكا جەمئىي 140 دانە «ۋەتەنپەرۋەر» ناملىق باشقۇرۇلىدىغان بومبا ۋە ئۇنىڭغا سەپلەنگەن رادار، باشقۇرۇش ۋە قويۇپ بېرىش ئەسلىھەلىرىنى تۈركىيەگە سېتىپ بېرىشكە قوشۇلغان
پرېزىدېنت سورونباي جېنبېكوۋ يىل ئاخىرىدىكى ئاخبارات ئېلان قىلىش يىغىنىدا خىتاينىڭ ئاتالمىش «قايتا تەربىيىلەش لاگىرلىرى» ھەققىدە توختالدى.
يۇقىرى دەرىجىلىك ئامېرىكا ئەمەلدارى خىتاي ھەققىدە يېڭى ئاگاھلاندۇرۇش بېرىپ، خىتاينىڭ ئامېرىكىغا بولغان ئۇزاق مۇددەتلىك تەھدىتى روسىيىدىمۇ چوڭ ئىكەنلىكىنى بىلدۈردى.
تۈرك تەتقىقاتلىرى رەئىسى كۆزخان يازگان ۋە ۋېنگىرىيە تۇران ۋەقىپى ئاندراس بىرو ( Andras Biro ) بۇ موكاپاتنى ئىلھام توختىغا لايىق كۆردى ۋە موكاپاتنى ئون نەچچە يىل ئەنگىليەدە ياشاشقا مەجبۇر بولغان ئۇيغۇر سەنئەتچىسى ۋە سىياسىي پائالىيەتچى رەھىمە مەھمۇد خانىم ۋەكىل بولۇپ قۇبۇل قىلدى.
ئاناتولىيە ئاگېنتلىقى ۋە ئۇيغۇر ئاگېنتلىقىنىڭ 13-دېكابىر خەۋىرىدە ھىندونوزىيە پارلامىنت ئەزالىرى ئۆز ھۈكۈمىتىدىن خىتاينىڭ شەرقى تۈركىستاندىكى ئۇيغۇر مۇسۇلمانلىرىغا ئېلىپ بېرىۋاتقان ئىرقى قىرغىنچىلىقىنى توختۇتۇشقا بېسىم قىلىشى ۋە خىتاينىڭ ئۇيغۇر مۇسۇلمانلىرىنىڭ ئۈستىدىن باستۇرۇش، ئىرقى قىرغىنىچىلق قىلىش ۋە ئۇنىڭدىن باشقا ۋەھىمىلىك سىياسەتلىرىنى توختىتىشتا ۋە تۈرمە -لاگىرلارغا سۇلانغان مىليۇنلارچە مۇسۇلمانلارنىڭ قۇتۇلىشىدا ئىستىراتىگىيىلىك رول ئويناشنى تەلەپ قىلغان.
