(ۋاشىنگتون)- شىنجاڭ ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونىدا (شەرقى تۈركىستان-ت) نارازىلىق نامايىشى ۋە زوراۋانلىق ۋەقەسى يۈز بەرگەنلىكىنىڭ 10 يىللىقىنى خاتىرىلەش كۈنىدە، ئامېرىكا كونگېرىسى ۋە مەمۇرىي دائىرىلەر خىتاي كومىتېتىنىڭ (Congressional-Executive Commission on China) رەئىسى ئامېرىكا ئاۋام پالاتاسى ئەزاسى جىم مەكگوۋېرن (Jim McGovern) ۋە مۇئاۋىن رەئىسى ئامېرىكا كېڭەش پالاتاسى ئەزاسى ماركو روبىئو ( Marco
دۇنيا
5-ئىيۇل قىرغىنچىلىقىنىڭ 10 يىللىق مۇناسىۋىتى بىلەن، مالايسىيا دىكى 25 مۇسۇلمان تەشكىلاتلىرى ۋەكىللىرى كۇئالالامپۇردىكى خىتاي ئەلچىخانىسى ئالدىدا نامايىش ئۆتكۈزگەن.
دۇنيادا يىڭى بىر نىزام ئوتتورغا چىقىۋاتقان بۈگۈنكى كۈندە تۈركىيە ۋە جۇڭگۇ ئىككى دۆلەتنىڭ ئۈستىگە ئېغىر مەسئۇلىيەتلەر يۈكلەنمەكتە.
جەنۋە- ئامېرىكا خىتاينىڭ ب د ت كىشىلىك ھوقۇق كېڭىشى يىغىنىدا بىر مىليوندىن ئارتۇق ئۇيغۇر ۋە باشقا ئاز سانلىق مىللەتلەرنى شىنجاڭدا (شەرقى تۈركىستان-ت) «قايتا تەربىيىلەش» لاگېرلىرىغا قاماش قىلمىشىنى ئاقلىغانلىقىنى ئەيىبلىدى.
يېڭى بىر دوكلاتقا كۆرە، ھىندونوزىيەنىڭ خىتاينىڭ كەڭ كۆلەملىك ھالدا ئۇيغۇر ۋە باشقا ئاز سانلىق مۇسۇلمانلارنى تۇتقۇن قىلىشىغا قارىتا سۇس ئىنكاس قايتۇرىشىنىڭ سەۋەبى، قانداقتۇر پەقەت ئۆزىنىڭ ئەڭ چوڭ سودا شېرىكىنىڭ چىشىغا تىگىپ قۇيۇشتىن ئەنسىرەشلا بولماستىن، بۇ يەنە كۆپ سەۋەبلەرنىڭ بىرىكىشىنى ئۆز ئىچىگە ئالىدىغان بولۇپ، كىشىلىك ھوقۇققا تاجاۋۇز قىلىش ئەيىپلەشلىرىگە بولغان گۇمانمۇ بۇنىڭ ئىچىدە ئىكەن.
مەزكۇر يازمىدا ئىستانبۇل سايلىمىنىڭ نەتجىسى ، سەۋەبى ، نەتىجىنىڭ نېمدىن دېرەك بېردىغانلىقى ۋە ئۇيغۇرلارغا بولغان تەسىرى مۇھاكىمە قىلنىدۇ.
يەكشەنبە كۇنى،2019-يىلى 23-ئىيۇن،ئېستانبۇللۇقلار ساندۇق بېشىغا بىرىپ،جۇمھۇرىيەتچى خەلق پارتىيسىنىڭ نامزاتى ئەكرەم ئىمامئوغلۇنى سايلىدى.بۇ سايلامدا پىرىزدىنىت رەجەپ تاييىپ ئەردوغاننىڭ پارتىسيى ئادالەت تەرەققىيات پارتىيسى نامزاتى ،سابىق تۈركىيە دۆلەت باش منستىرى بىنالى يىلدىرىمنى ئۇتۇپ ،ئستانبۇل بۇيۇك شەھەر باشلىقى بولدى.بۇ 25 يىلدىن بىرى بۇ شەھەر باشلىقلىق ۋەزپسىنىڭ تۇنجى قېتىم ئادالەت تەرەققىيات پارتىيسنىڭ قولىدىن چىقىپ كېتىشى بولۇپ ھسابلىنىدۇ.ئەكرەم ئىمامئوغلۇ 45%كە قارشى 54 % ئاۋاز بىلەن ، تەخمىنەن ئون پىرسەنت ئەتراپىدا زور پەرق بىلەن ئۇتتى.
ي
ياپونىيە ھۆكۈمىتىنىڭ مۇخبىرلارغا بىلدۈرۈشچە، بيجىڭ تەرەپنىڭ قاتتىق بېسمغا قارىماي ،ياپونيە ھۆكۈمىتى ئۇيغۇر پائالىيەتچى رابىيە قادىرنىڭ ياپونيەگە كىرىشى ئۇچۇن ۋېزا بەردى ،رابىيە قادىرنىڭ زىيارىتى ختتاي رەئىسى شى جىن پىڭنىڭ ئوساكاغا G20يېغىنىغا قاتنىشىشغا توغرا كەلگەن بولۇپ ،رابيە قادىر بۇ يەردە ختتاينىڭ ئۇيغۇرلارغا قاراتقان سياستىگە قارشى نامايىش قىلىدۇ.
شىجىنپىڭ روسىيە پىرزىنتى پۇتىن بىلەن كۈرەشكەندىن كېيىن 17-چىسلا تۇيۇقسىز چاۋشىيەن زىيارىتىنى ئاشكارلىدى.شۇنداقلا ئامېرىكا پىرزىنتى دونالىد تىرامپقا تېلفۇن قىلىپ بۇ ئاينىڭ ئاخىرى ياپونىيەنىڭ ئوساكا شەھىردە ئۆتكۈزۈلدىغان G20 يىغىندا ئۆزى بىلەن كۈرۈشىدىغانلىقىنى بىلدۈردى.
ئىككى يىللىق جاپالىق ئىزدىنىش نەتىجىسىدە« قازاقىستان ئۇيغۇرلىرىنىڭ غەيرىي ماددىي مەدەنىيەت مىراسلىرى » ناملىق كىتابنىڭ نەشردىن چىققانلىقىنى تەبرىكلەيمىز.ئۇيغۇر مەدەنىيىتىنىڭ ئاسمىلاتسىيە ۋە دەپسەنچىلىككە ئۇچراۋاتقان بىر ۋەزىيەتتە بۇ كىتابنىڭ نەشر قىلىنىشى
6-ئاينىڭ 20-كۈنى خىتاي تاشقى ئىشلار مىنىستىرلىكىنىڭ باياناتچىسى لۇكاڭ كۈندىلىك يىغىنغا رىياسەتچىلىك قىلدى. بىر مۇخبىر ئۇنىڭدىن يېقىندا تالىبان ۋەكىللىرىنىڭ بېيجىڭغا كىلىشى توغرىسىدا سۇئال سورىدى.
ى:
«پارتىيەمىز سۇنغان «ئۇيغۇرلارنىڭ ئۇچراۋاتقان زۇلۇملىرىنى تەكشۈرۈش تەكلىپ-لاھىيەسى» مۇخالىپەتچىلەرنىڭ قۇشۇلۇشىغا قارىماي، ئاق پارتىيە ۋە مىللەتچى ھەرىكەت پارتىيەسىنىڭ قارشى تۇرۇشى بىلەن رەت قىلىندى..
ئامېرىكىنىڭ مۇئاۋىن تاشقى ئىشلار مىنىستىرى جون سۇللىۋان (John J. Sullivan) بۈگۈن ب د ت باش كاتىپى ئانتونىيو گۇتېررېس (António Guterres) بىلەن تېلېفوندا كۆرۈشۈپ، ب د ت تېررورىزمغا قارشى تۇرۇش ئىشخانىسىنىڭ مۇئاۋىن باش كاتىپى ۋىلادېمىر ۋورونكوۋ ( Vladimir Voronkov) نىڭ خىتايدىكى شىنجاڭنى (شەرقىي تۈركىستان-ت) زىيارەت قىلماقچى بولغانلىقىدىن ئەندىشە قىلغانلىقىنى بىلدۈردى
ئامرىكا- خىتاي سودا ئۇرۇشى كەسكىن داۋاملىشىۋاتقان، خىتاينىڭ ئىقتىسادىي كۈنسايىن يامانلىشىۋاتقان شارائىتتا شاڭخەي ھەمكارلىق تەشكىلاتىغا ئەزا دۆلەت رەھبەرلىرى قىرغىزىستان پايتەختى بىشكەكتە جەم بولدى.
بىر يىرىم مىلىيون ئۇيغۇر مۇسۇلمانلار2017- يىلىدىن باشلاپ خىتاينىڭ غەربىدە لاگىرلاردا تۇتۇپ تۇرۇلماقتا. ئۇيغۇر مەدەنىيىتى، دىنى ۋە سىياسىي خاھىشىغا پىلانلىق بۇزغۇنچىلىق قىلىنىپ، بۇ رايوندىكى ئائىلىلەر ۋەيران بولۇپ، ئۇرۇق- تۇغقانلار ھىجران ئازابىغا چۆكمەكتە.
2019- يىلى 13-ئىيۇن، ئامېرىكىنىڭ خىتايدا تۇرۇشلۇق ئەلچىخانىسى رەسمىي تىۋېتتىر ھىسابىدا شەرقىي تۈركىستاندىكى خىتاي زۇلۇملىرى ھەققىدە ئۇچۇر يوللىدى. بۇ ئۇچۇردا مۇنۇلار بىلدۈرۈلگەن:
شەرقى تۈركىستان مائارىپ جەمىيتى،سۇتۇق بۇغراخان ۋەقپى،شەرقى تۈركىستان ئۆلۈمالار بىرلىكى قاتارلىق تۈركىيەدە پائالىيەت قىلىۋاتقان تەشكىلاردىن بىر ھەيئەت تۈركىيە بۈيۈك مىللەت مەجلىسى رەئىسى پىروفىسور دوكتۇر مۇستافا شەنتوپ ئەپەندىمنى زىيارەت قىلدى. بۇ ھەيئەت مەجلىس باشلىقىغا شەرقى تۈركىستاندىكى ۋەزىيەتنى ئاڭلاتقان ھەمدە مۇھاجىرەتتىكى خەلقىمىزنىڭ تۈركىيە ھۈكۈمىتىدىن كۈتۈۋاتقان ئارزۇلىرىنى تىلغا ئالغان. مۇھاجىرەتتە ياشاۋاتقان ئۇيغۇر خەلقى ئۇچراۋاتقان تۈرلۈك مەسىلىلەر ۋە ئۇنىڭ ھەل قىلىش چارىسى ھەققىدە سۆھبەت ئېلىپ بارغان. بۇ ھەيئەت سۈرىيەدە ئەسىرگە چۈشكەن ئاياللار ۋە بالىلارنى قۇتقۇزۇش قاتارلىق مەسى
ئامېرىكادا ياشاۋاتقان ئاكتىپ پائالىيەتچى تۇمارىس ئالماس خانىمنىڭ بىلدۈرشىچە 6-ئاينىڭ 12-كۈنى ئۇيغۇر ئىگىلىك تىكلىگۈچىلەر ، UHRP ، ۋە UAA نىڭ ئورۇنلاشتۇرۇلۇشىدىكى «ئۇيغۇر كىشىلىك ھوقۇق قانۇن لاھىيىسى»گە پالاتا ئەزالىرىنىڭ ئىشىكىنى چىكىپ بۇ ئىشقا ساھىپ چىقىشقا چاقىرىق قىلىش پائالىيىتى ئۆتكۈزۈلگەن. پائالىيەتكە قاتناشقان چەتئەللىك ۋە ئۇيغۇرلارنىڭ ھەممىسى دىگۈدەك كۆزلىرىگە ياش ئالغان . ھەربىر ئۇيغۇرغا بىر يەرلىك ھەمرا بولۇپ ، ھەربىر ئۇيغۇر ئۆزىنىڭ جازا لاگىرلىرىنىڭ زىيانكەشلىككە ئۇچرۇغۇچى ئىكەنلىكىنى كۆز يىشى بىلەن بايان قىلىشقان . ئالدى كەينى بولۇپ 50 دىن ئارتۇق پارلامىت ئەزالىرىنىڭ ئىشىكى چىكىل
6-ئاينىڭ 13-كۈنى خىتاي دۆلەت رەئىسى شى جىنپىڭ قىرغىزىستان پايتەختى بېشكەكتە زىيارەتتە بولدى. قىرغىزىستان پىرزىنتى قارشى ئېلىش مۇراسىمى ئۆتكۈزۈپ كۈتۈۋالدى. قىرغىزىستان پىرزىنتى خىتاينىڭ شاڭخەي ھەمكارلىق تەشكىلاتىنىڭ بۇ قېتىملىق يىغىننىڭ بېشكەكتە چاقىرىلغانلىقىغا رەھمىتىنى بىلدۈردى. قىرغىزىستان پىرزىنتى خىتاي ھۈكۈمىتىنى قوللايدىغانلىقىنى تەكىتلىدى ۋە قىرغىزىستاننىڭ مەڭگۈ خىتاينىڭ ياخشى قوشنىسى، ياخشى دوستى، ياخشى ھەمكارچىسى ئىكەنلىكىنى بىلدۈردى. ئاخىردا خىتاي خەلىق جۇمھۇرىيتىنىڭ قۇرۇلغانلىقىنىڭ 70يىللىقىنى تەبرىكلىدى.
پىرزېدىنت ترامپ «ئەگەر خىتاي رەئىسى بۇ ئايدا ياپونىيە ساھىبخانلىقىدا ئۆتكۈزۈلىدىغان يىگىرمە دۆلەت يىغىندا ئۆزى بىلەن ئۇچراشمىسا، خىتاي ماللىرىغا يەنە يېڭى جازا يۈرگۈزىمەن» دەپ تەھدىت سالدى.
