【تېكىست / كۆزەتكۈچىلەر تورى چى چيەن】
ئۇيغۇر ئاگېنتلىقى
2020-07-12
ئەردوغان ھاكىمىيەت بېشىغا چىققاندىن بۇيان، تۈركىيە خەلقئارا سەھنىدە توختاۋسىز ھەرىكەت قىلدى. سۈرىيەگە ئەسكەر ئەۋەتىش ۋە لىۋىيە مەسىلىسىگە ئارىلىشىش قاتارلىق سىياسەتلىرىنى يۈرگۈزۈش جەريانىدا تۈركىيە ئەمەلىي ھەرىكەتلىرى بىلەن ئۆزىنىڭ «رايونلۇق كۈچ» سالاھىيىتىنى كۆپ قېتىم ئېلان قىلدى.
بۇ ھەپتە ، ئەردوغان يەنە بىر تارىخىي ۋەقەنى ئېلان قىلىپ، بىۋاستە «كىرىزىس مىلتىقى» نى بەتلىدى.
10.ئىيۇل تۈركىيە پرېزىدېنتى ئەردوغان ، 24-ئىيۇل ئىستانبۇلدىكى خاگىيا سوفىيەنىڭ مەسچىت شەكلىدە مۇسۇلمانلارغا ئېچىۋېتىلىدىغانلىقىنى، خاگىيا سوفىيەنى باشقۇرۇش ھوقۇقىنىڭ تۈركىيە دۆلەتلىك دىنىي ئىشلار كومىتېتىغا يۆتكىلىدىغانلىقىنى رەسمىي ئېلان قىلدى. National Committee (Diyanet). بۇ ھەرىكەت ئامېرىكا، روسىيە، گرېتسىيە، فرانسىيە ۋە باشقا دۆلەتلەرنىڭ نارازىلىقىنى قوزغىدى.
خاگىيا سوفىيە 1934-يىلى مۇزېيغا ئۆزگەرتىلگەن، 1985-يىلى يۇنېسكو «دۇنيا مەدەنىيەت مىراسلىرى تىزىملىكى» گە كىرگۈزۈلگەنىدى. UNESCO نىڭ باش دېرىكتورى تۈركىيەنىڭ ب د ت مەدەنىيەت ئاپپاراتلىرى بىلەن ئالدىن سۆھبەتلەشمەيلا چىقارغان قارارىدىن «ئەپسۇسلىنىدىغانلىقى» نى ئوتتۇرىغا قويدى. رىم پاپاسى فىرانسىس 12-چېسلا خاگىيا سوفىيەنىڭ مەسچىتكە ئايلىنىشىغا قاتتىق قايغۇرغانلىقىنى بىلدۈردى.
خەلقئارا جەمئىيەتنىڭ بېسىمىغا نىسبەتەن تۈركىيەنىڭ پوزىتسىيىسى ناھايىتى ئېنىق. ئۇ بولسىمۇ چېركاۋغا قانداق مۇئامىلە قىلىش تۈركىيەنىڭ ئىچكى ئىشلىرى. ئەردوغان 11-چېسلا ئۆتكۈزۈلگەن سىن يىغىنىدا دۇنيادىكى ھەر قايسى تەرەپلەرنى تۈركىيەنىڭ قارارىغا ھۆرمەت قىلىشقا چاقىردى ۋە ئۇنىڭ قارارىنىڭ دۆلەتكە ۋاكالىتەن ئىگىلىك ھوقۇق يۈرگۈزۈش ئىكەنلىكىنى ئېيتتى.
ۋاكالەتچى فرانسىيە – پرېس ، ئەنگىلىيە رادىئو شىركىتى (BBC) ۋە باشقا چەتئەل تاراتقۇلىرى ئۆز تەھلىللىرىدە، ئەردوغاننىڭ بۇ ھەرىكىتى دۆلەت ئىچىدىكى مىللەتچى سايلىغۇچىلارنىڭ قوللىشىغا ئېرىشىش ، ھەمدە پۇرسەتتىن پايدىلىنىپ، كىشىلەرنىڭ دىققىتىنى يېڭى تاجسىمان ۋىرۇس يۇقۇمى كەلتۈرۈپ چىقارغان ئىقتىسادىي زىياننى باشقا تەرەپكە بۇراش دەپ كۆرسەتتى.
