نىگېرىيە، فرانسىيە قاتارلىق نۇرغۇن دۆلەتلەر ئارقا-ئارقىدىن خىتاي بىلەن دىپلوماتىك داۋالغۇش بولۇۋاتقان پەيتتە ، خىتاي تور تاراتقۇلىرىدا قازاقىستاننىڭ «خىتايغا قايتىشنى ئارزۇ قىلىدىغان» ناملىق ماقالىسى ئويلىمىغان يەردىن قازاقىستاندىكى ئىككى يېقىن دۆلەتنىڭ دىپلوماتىك تالاش-تارتىشقا چۈشۈپ قېلىشىنى كەلتۈرۈپ چىقاردى.
يىل:: 2020-يىلى
نيۇيورك ۋاقىت گېزىتىنىڭ 16-ئاپرىل خەۋەر قىلىشچە، ئامېرىكىدا ختاي ۋېرۇسى سەۋەبلىك ئشسز قالغانلارنىڭ سانى 22 مىلىيوندىن ئشىپ كەتكەن بولۇپ، بۇ ئۆتكەن توققۇز يىرىم يىلدا يارىتىلغان خىزمەت ئورنى بىلەن تەڭ كىلىدىكەن. ئامېرىكا دۆلەت مەجلىسى ئۆتكەن ئايدا تەستىقلىغان 349 مىليارد دوللارلىق كىچىك كارخانىلارنى قۇتقۇزۇش مەبلىغى -كىرىزسقا دۇچ كەلگەن كارخانىلارنى قۇتقۇزۇشقا يەتمىگەن.
ئامېرىكا دۆلەت مەھكىمىسى ئىلان قىلغان بىر ھەربىي ھازىرلىق دوكلاتىدا، خىتاي تەرەپ گەرچە 1996- يىلى ئىمزالانغان يادرو سىناقلىرىنى توختىتىش كىلىشىمىگە ئىمزا قويغان بولسىمۇ، خىتاي يەنىلا مەخپى ھالدا ئىنتايىن تۆۋەن پارتلاش كۈچىگە ئىگە يادرو سىناقلىرىنى مەخپى يۈرگۈزۈۋاتقانلىقى مۇمكىن ئىكەن.
خىتاي چوڭ يۇقۇم بولۇش ئېھتىماللىقى بايقالغان ھالقىلىق 6 كۈندە ئاممىنى ئاگاھلاندۇرمىغان .
ئەنگىلىيە(Reuters)- ئەنگىلىيە MI6 چەتئەل ئاخبارات ئورگىنىنىڭ سابىق مەسئۇلى چارشەنبە كۈنى ، خىتاينىڭ يېڭى تىپلىق تاجىسىمان ۋىرۇسنىڭ تارقىلىشى ھەققىدىكى مۇھىم ئۇچۇرلارنى دۇنيانىڭ باشقا رايونلىرىدىن يوشۇرغانلىقىنى ، شۇڭا خىتاينىڭ ئۆز ئالدامچىلىقى ئۈچۈن جاۋاپ قايتۇرىشى كېرەكلىكىنى بىلدۈردى.
نەدىدۇر ئادەملىكىم شەيتانسىماندىن قاچمىسام،
ياكى ئۇ بەدبۇي پۇراق ھىڭگاي چىشىنى چاقمىسام.
«فوكس خەۋەرلىرى » تور بېتىنىڭ خەۋىرىگە قارىغاندا ، ئامېرىكا پرىزدېنتى دونالد ترامپ ئامېرىكا تارىخىدا تۇنجى قېتىم 50 شىتاتنىڭ ھەممىسىدە «چوڭ ئاپەت »ئېلان قىلدى .
شىرناك ئادۋوكاتلار جەمئىيىتىدىن بىر ئادۋوكات تاجىسىمان ۋىرۇس يۇقۇمىنىڭ پۈتۈن دۇنياغا يېيىلىشىدا پەرۋاسىزلىق قىلدى دەپ قارىغان خىتاي دۆلەت رەئىسى شى جىنپىڭ ھەققىدە جىنايى ئىشلار ئەرزى سۇندى.
پرېزىدېنت ۋىلادىمىر پۇتىن، ھەربىي-تېخنىكا ھەمكارلىق كومىتېتىنىڭ چەتئەللەر بىلەن كۆرۈشكەندە ؛ روسىيەنىڭ قورال ئېكسپورت قىلىش پىلانىنى % 102 يولغا قويغانلىقىنى ، بۇ ئېشىشنىڭ مۆلچەردىكىدىن ئىككى مىليارد دوللار ئېشىپ كەتكەنلىكىنى ئېلان قىلدى.
5- ئاپرىل، مىسىرنىڭ دۆلەت مەجلىسىدە ئىشلەيدىغان ئادۇۋكات مۇھەممەد تەلئەت ۋە خىزمەتدىشى ئەمرۇ بەييۇۋمى قاھىرەدىكى خىتاي كونسۇلخانىسىغا خىتاي ۋىرۇسى سەۋەبلىك مىسىردا كۆرۈلگەن زىيانلارنىڭ تۆلىمى ئۈچۈن 10 تىرىلىيون دوللار تۆلەم تۆلەشنى تەلەپ قىلىپ خىتاي رەئىسى شى جىنپىڭغا تەلەپ سۇنغان
دۇنيا سەھىيە تەشكىلاتى خىتايغا سېتىلدى ، ئەمما بىزنىڭمۇ سېتىلىشىمىزنىڭ ھاجىتى يوق. نۆۋەتتىكى خەلقئارا جەمئىيەت يۈزلىنىۋاتقان ئاساسلىق مەسىلىنىڭ بىرى قانداق قىلىپ خىتاينى ئۆزىنىڭ بارلىق كۆز بويامچىلىق قىلمىشلىرى ۋە دۇنيا خەلقىگە كەلتۈرگەن زىيانلىرىنىڭ قانۇنىي ۋە سىياسىي مەسئۇلىيەتلىرى ئۈستىدىن جاۋاپكارلىققا تارتىش مەسىلىسىدۇر.
يېڭى زېلاندىيە باش مىنىستىرى جەسىندا ئاردېرن 7- ئاپرېل شۇ جاي ۋاقتى چۈش سائەت بىردە خەلققە بەرگەن دوكلاتىدا، دۆلەتنىڭ ھازىر يۈرگۈزىۋاتقان 4- دەرىجىلىك كونترول بۇيرۇقىغا خىلاپلىق قىلغان سەھىيە مىنىستىرى داۋىد كلاركنى جازالاپ، ئەمىلىنى تۆۋەنلىتىدىغانلىقىنى ئېلان قىلدى. ئۇنىڭ خاتالىقى بولسا «ئۆيدە ئولتۇرۇش، سرتتا زۆرۈر بولمىغان ئىش- پائالىيەتلەرنى ئېلىپ بارماسلىق» بەلگىلىمىسىگە خىلاپ ھالدا، ئائىلىسى بىلەن ئۆيىدىن يىگىرمە كىلومېتىر يىراقلىقتىكى دېڭىز ساھىلىغا بارغانلىقىدىن ئىبارەت.
خىتاينىڭ غەربى قىسمىدىكى خىتايچىدە شىنجاڭ(شەرقىي تۈركىستان) ، ياكى تارىختا شەرقى تۈركىستان دەپ ئاتالغان، ئاساسلىقى ئۇيغۇرلار ر، ئۇندىن قالسا قازاق ھەم نۇرغۇن تۈركى مىللەتلەر ھەم موڭغۇللار ياشايدىغان بۇزىمىن خىتايلار تەرىپىدىن پەقەت يىقىنقى 18-ئەسىرنىڭ ئوتتۇرىدا بىسىۋىلىنغان. جۇڭغار خانلىقى بىلەن بولغان بىر قىتىملىق قانلىق ئۇرۇشتا ئۇرۇشقا قاتناشقان بارلىق جەڭچىلەرنى قىرغىن قىلىشتىن كىيىن، تارىختا جۇڭغارىيە دەپ نام ئىالغان بۇ كەڭرى زىمىن ئىشغال ئاستىغا چۈشتى. مىلادىدىن بۇرۇن توخارىستان دەپمۇ تونۇلغان، تارىختا قەشقەرىيە نامى بىلەنمۇ مەشھۇر بولغان بۇدۆلەتنىڭ نامى بۇزىمىندىكى ئەڭ قەدىمى شەھە
تۈرك تىل تەتقىقاتچىسى، يازغۇچى مەھمەت لەۋەنىت كايانىڭ غۇلجىدا ئوقۇش جەريانىدا يېزىلغان كۈندىلىك خاتىرىلىرىگە ئاساسەن تەييارلانغان » شەرقىي تۈركىستاندىن خەۋەر بار» ئىسىملىق كىتابى، تۈرك تىلىدا 3_ئاينىڭ ئاخىرى نەشىرىدىن چىقتى.
ئاۋىستىرالىيە ئىستراتېگىيىلىك سىياسەت ئىنستىتۇتى (ASPI) يېقىندا ئېلان قىلغان دوكلاتقا قارىغاندا ، 2017-يىلدىن 2019-يىلغىچە بولغان ئارىلىقتا ، خىتاي ھۆكۈمىتى ئۇيغۇر ۋە باشقا مىللەتلەرنى خىتاينىڭ ھەرقايسى جايلىرىدىكى زاۋۇتلارغا يۆتكىگەن.
بېيجىڭ ئېلان قىلغان ۋىرۇس ئەھۋالى سىتاستىكىسىغا ئىشەنگىلى بولامدۇ؟ خىتاي ۋىرۇس كىرزىسىدىن پايدىلىنىپ ياۋوپانى پارچىلاۋاتامدۇ؟ «سودا گېزىتى» نىڭ قارىشىچە، خىتاينىڭ سىستېمىسىدىكى تەبىئىي ئاجىزلىقلار تۈپەيلى، بېيجىڭ دائىرلىرى ئۆزىمۇ ۋىرۇس ئەھۋالىغا ئائىت سان-سىپىرلارنى ئېنىق بىلمەسلىكى مۇمكىن ئىكەن. «يېڭى زۈرىخ گېزىتى» نىڭ كۆرسىتىشىچە، خىتاي «ماسكا دىپلوماتىيىسى» ئارقىلىق پەقەت ۋاقتىنچە ئەۋزەللىككە ئېرىشكەن بولسىمۇ، ھەقىقىي مەنىدىن خەلقئارا سىياسەتنى تەۋرىتىشى ئاساسەن مۇمكىن ئەمەس ئىكەن.
بىلسەكمۇ گەرچە مەۋجۈتلىقىنى
بىلمەيتتۇق بۇ قەدەر يىقىنلىقىنى.
شۇئان سىرىتتا
ھەممە يەردە
ۋۇخەن ۋىرۇسىدىن سىرتقا قاچقان 5 مىليون ئادەمنىڭ ئىز-دېرىكى گۇمان قوزغىماقتا. يېڭى تىپلىق ۋۇخەن تاجىسىمان ئۆپكە ياللۇغى يۇقۇمى ئۈزلۈكسىز تارقىماقتا، ۋۇخەن شەھەر باشلىقى جوۋ شيەنۋاڭ 26.يانۋاركەچتىكى ئاخبارات يىغىنىدا بىدۈرۈشىچە
كرونا ۋىرۇسى ۋۇخەندە بايقىلىپ ھازىر دۇنيانىڭ ھەممە بۇلۇڭ پۇچقاقلىرىغا تارقىلىپ كەتتى. لېكىن ۋىرۇس بايقالغان ۋۇخەن شەھىرى خىتاينىڭ سىياسى پايتەختى بېيجىڭ بىلەن ئىختىسادى پايتەختى شاڭخەي شەھىرىگە ھەممىدىن يېقىن تۇرۇپ بۇ ئىككى پايتەختتە ۋىرۇس بايقالمىدى.
«سۆي» دېدى بىر پەرىزات قاراپ قويماي،
