ئالدىنقى ئەسىرنىڭ 90- يىللىرىنىڭ بېشىدىن باشلاپ، خىتاي 25 يىلدىن كۆپرەك ۋاقىتتىن بۇيان مۇقىم زامانىۋىلاشتۇرۇپ كېلىۋاتقان خىتاي دېڭىز ئارمىيىسى خىتاينىڭ يېقىن دېڭىز رايونىدىكى كۈچلۈك ھەربىي كۈچكە ئايلىنىپ، تېخىمۇ يىراق دېڭىز-ئوكيانلاردىكى ھەركىتى كۈنسېرى كۆپىيىۋاتىدۇ.
ختاي
بېيجىڭ: «خىتاي خەلق ئازادلىق ئارمىيىسى 2027- يىلغا بارغاندا، ئاسىيانىڭ غەربىي تىنچ ئوكيان رايونىدىكى ئامېرىكا ئارمىيىسى بىلەن باراۋەر بولغان ھەربىي كۈچكە كاپالەتلىك قىلىش ئۈچۈن يېڭى نىشان بەلگىلىگەن بولۇشى مۇمكىن.» دېدى.
موڭغۇللار پايتەخت ئۇلانباتاردا يىغىلىپ، خىتاي دائىرىلىرىنىڭ ئىچكى موڭغۇلىيەدىكى قوش تىل مائارىپى سىياسىتىگە نارازلىق بىلدۈردى (2020-يىلى 15-سېنتەبىر)
يەرشارى بىرلەشمە گەۋدىسى خىتاي COSCO ترانسپورتى ئوتتۇرا دېڭىزنىڭ ئەڭ ئاۋات ترانسىپورت مەركىزىگە ئايلانغان گرېتسىيەنىڭ پىراۋۇس پورتىغا بولغان ھۆكۈمرانلىق ئورنىنى تېخىمۇ كۈچەيتىپ تەسىرىنى كېڭەيتىۋاتىدۇ.
ختتاي كوممۇنستڭ پارتىيسنىڭ بىر ئەمەلدارى دۈشەنبە كۈنى ئامېرىكا بىرلەشمە ئاگېنىتلىقى بىلەن ئۆتكۇزگەن سۆھبىتىدە ئۇيغۇرلارغاقاراتقان باستۇرۇش سياسىتىنى يېنىكلەتمەيدىغانلىقىنى بىلدۈرگەن.
ئامېرىكا ئاۋازى (美国之音) ئامېرىكا تاشقى ئىشلار مېنىستىرى پومپىيو 10-نويابىر دۆلەت ئىشلىرى مەھكىمىسىدە ئۆتكۈزۈلگەن مۇخپىرلارنى كۈتىۋېلىش يىغىنىغا قاتناشتى .
«مالىيە ۋاقتى» گېزىتىنىڭ خەۋەر قىلىشىچە، ياۋروپا ئىتتىپاقى ئامېرىكىغا ئىتتىپاق قۇرۇپ، خىتاي خىرىسىغا تاقابىل تۇرۇش تەكلىپىنى بەردى. «يەرشارى ئۆزگىرىشى دۇچ كېلىۋاتقان ياۋروپا-ئامېرىكا يېڭى مەسىلىسى» تېمىسىدىكى تەكلىپ لايىھىسىدە، ياۋروپا بىلەن ئامېرىكىنىڭ ئاداۋەتلەرنى تۈگىتىشى لازىملىقى ئوتتۇرىغا قويۇلغان. ياۋروپا ئىتتىپاقى ئامېرىكىنى «ئۆمرىدە بىر كېلىدىغان» بىرلىشىش پۇرسىتىنى چىڭ تۇتۇپ، بىر يېڭى يەرشارى ئىتتىپاقى قۇرۇپ چىقىپ، خىتاي شەكىللەندۈرگەن «ئىستراتېگىيىلىك خىرىس» قا تاقابىل تۇرۇش تەكلىپىنى بەردى.
بىر پارچە ھۆججەت ۋە بىر خەۋەردار ئەربابنىڭ ئاشكارىلىشىچە، ترامپ ھۆكۈمىتى جوڭشىن خەلقئارا شىركىتى (Semiconductor Manufacturing International Corporation, SMIC) بىلەن
رېيتېر ئاگېنتلىقىنىڭ لوندوندىن خەۋەر قىلىشىچە، 24- نويابىر ئەنگىلىيە يېڭى قانۇن جاكارلىغان بولۇپ، مەزكۇر دۆلەتتىكى تېلېگراف كەسپىدىكىلەر خۇاۋېي ئىشلەپچىقارغان مەھسۇلاتلارنى چەكلەش بۇيرۇقىغا خىلاپلىق قىلسا، ئەڭ يۇقىرى بولغاندا سودا ئوبورتىنىڭ %10 ياكى ھەر كۈنى 100 مىڭ فوندستېرلىڭ جەرىمانە قويۇلۇشى مۇمكىنكەن.
رېيتېر ئاگېنتلىقى كۆرگەن بىر دەسلەپكى لايىھەگە قارىغاندا، ترامپ ھۆكۈمىتى پات يېقىندا ھەربىي تەرەپ بىلەن مۇناسىۋەتلىك ئالەم قاتنىشى ۋە باشقا ساھەلەردىن «خىتاي سودا ئايرۇپىلانى چەكلىك مەسئۇلىيەت شىركىتى» ۋە «خىتاي ئالەم سانائەت گۇرۇھى چەكلىك شىركىتى» (Aviation Industry Corporation of China، AVIC) قاتارلىق 89 كارخانىنىڭ تىزىملىكىنى ئېلان قىلماقچى بولۇپ، بۇ كارخانىلارنىڭ ئامېرىكىدىن مەھسۇلات ۋە تېخنىكىلارنى سېتىۋىلىشىنى چەكلەيدىكەن.
«ۋال كوچىسى گېزىتى» خەۋىرى: ئەنگىلىيە باش ۋەزىرى بورس جونسون پەيشەنبە كۈنى توردا پارلامېنتقا، كېلەر يىلى «ئايال پادىشاھ ئېلىزابىت»ناملىق ئاۋىئاماتكىنىڭ ئەنگىلىيە ۋە ئۇنىڭ ئىتتىپاقداشلىرىغا يېتەكچىلىك قىلىپ، ئوتتۇرا دېڭىز، ھىندى ئوكيان ۋە شەرقىي ئاسىيادا قاتارلىق رايونلاردا 20 يىلدىن بۇيانقى ئەڭ يۈكسەك ئورۇنلاشتۇرۇشلارنى ئېلىپ بارىدىغانلىقىنى ئېيتتى. خەۋەردە دېيىلىشىچە ئەنگىلىيەنىڭ باشقا ئەمەلدارلىرىمۇ ئاسىيا – تىنچ ئوكيان رايونىغا ئاۋىئاماتكا ئەۋەتىش مۇمكىنچىلىكىنى ئوتتۇرىغا قويغان. ئەمما بۇ جونسوننىڭ تۇنجى قېتىم ئۆز پىكىرىنى ئېنىق ئىپادىلىشى ئىكەن. بۇ بەلكىم خىتايغا خىتاي – ئەنگىلىيە دېپلومات
ترامپ ھۆكۈمىتى 10 ھەپتە ئىچىدە دۆلەت بىخەتەرلىكى، شەرقىي تۈركىستان ۋە خوڭكوڭ كىشىلىك ھوقۇق مەسىلىلىرىدە خىتايغا قارىتا بىر يۈرۈش جازالارنى قوللىنىپ، خىتاي سىياسىتى مىراسلىرىنى مۇستەھكەملەيدىكەن، بۇنداق بولغاندا بايدىن ھازىرقى سىياسەتلەرنى ئاسانلىقچە ئۆزگەرتەلمەيدىكەن.
شۋېتسىيە پوچتا-تېلېگراف باش ئىدارىسى (Swedish Post and Telecom Authority, PTS) ئالدىنقى ئايدا دۆلەت بىخەتەرلىكىنى سەۋەب قىلىپ، شۋېتسىيەدە ئېلىپ بېرىلىدىغان 5G كىمئارتۇق سودىسىدا خۇاۋېي قاتارلىق خىتاي ئالاقە ئۈسكۈنىلىرىنى چەكلىگەنلىكىنى جاكارلىغان بولۇپ، خۇاۋېي بۇ قارارغا نارازىلىق بىلدۈرۈپ، ئالدىنقى ھەپتە PTS ئۈستىدىن ئەرز قىلغان ئىدى
10- نويابىر رېيتېر ئاگېنتلىقى بېيجىڭدىن مۇنداق خەۋەر بەردى: ئامېرىكىنىڭ يەنە 4 نەپەر خوڭكوڭ ئەمەلدارىنى جازالىغىنىغا قارىتا، خىتاي تاشقى ئىشلار مىنىستىرلىكى ئاخبارات باياناتچىسى ۋاڭ ۋېنبىن سەيشەنبە كۈنى، ئامېرىكىنىڭ خوڭكوڭ ئىشلىرىغا ئاشكارا ئارىلىشىشقا ئالاقىدار ھەرىكەتلىرى خەلقئارا قانۇنلارغا ئېغىر دەرىجىدە خىلاپ، دەپ ئىپادە بىلدۈردى ۋە ئامېرىكىنى بۇ جازانى دەرھال ئەمەلدىن قالدۇرۇشقا دەۋەت قىلدى.
گېرمانىيە ئالاھىدە ئاخبارات تەشكىلاتىنىڭ سابىق باشلىقى خىتاينىڭ دۇنياغا ھۆكۈم قىلىشقا بەك يېقىنلاشقانلىقىنى ۋە ياۋروپانىڭ بۇ تەھدىتىنى بايقىشىنىڭ زۆرۈرلۈكىنى تەكىتلىدى
ئاتالمىش «شىنجاڭ گېزىتى» نىڭ 31 – ئۆكتەبىردىكى سانىدا دېيىلىشىچە، «كەسپىي جەھەتتىن تەربىيەلەنگەنلەر» يىلىغا ئوتتۇرىچە 1 مىليون ئادەم قېتىمدىن ئاشقان.
بۇ دوكلات «بىر بەلباغ بىر يول» تەشەببۇسى (BRI) نى مۇزاكىرە قىلىدۇ، مەزكۇر تەشەببۇس 2013-يىلى باشلانغان بولۇپ، خىتاي تەتقىق قىلىپ ياردەم ياردەم قىلىدىغان، ئاسىيا ياۋروپا چوڭ قۇرۇقلۇقىدىكى ئۇل ئەسلىھە قۇرۇلۇش تۈرلىرىنى قاپلايدۇ. مەزكۇر دوكلاتتا «بىر بەلباغ بىر يول» تەشەببۇسى بىلەن باشقا دۇنياۋى ياردەم قۇرۇلۇشلىرىنى سېلىشتۇرغاندا قانداق ئوخشىمايدىغا جايلارنىڭ بارلىقى كۆرسىتىلدى ھەمدە بۇ پەرقلەرنىڭ «بىر بەلباغ بىر يول» تەشەببۇسىنىڭ ئۇقۇم ۋە يۈرگۈزۈلۈش ئۇسۇلىغا قانداق تەسىر كۆرسىتىدىغانلىقى مۇھاكىمە قىلىندى. ئۇنىڭدىن باشقا، يازغۇچى بىر قۇرۇلما ئوتتۇرىغا قويۇپ، «بىر بەلباغ بىر يول» تەشەببۇسىنى با
فرانسىيە «دۇنيا» (Le Monde) كۈندىلىك گېزىتى خىتاي ئىقتىسادىنىڭ بەرداشلىق بېرىش ئىقتىدارى توغرىسىدا باش ماقالە ئېلان قىلدى. ماقالىدە مۇنۇلار بايان قىلىندى: خىتاي دۆلىتى خىتاي ۋىرۇسىنىڭ تەسىرىگە ئۇچرىغان بىرىنچى دۆلەت بولسىمۇ، يەنىلا قايىل قىلارلىق ئىقتىسادىي نەتىجىنى قولغا كەلتۈردى، ئەمما بۇ نىسپىي مۇۋەپپەقىيىتى ۋە ئۇنىڭغا ئەگىشىپلا كېلىدىغان خىتاينىڭ يېتەكچى ئورنى خىتاي بىلەن ئامېرىكا ۋە ياۋروپا ئوتتۇرىسىدىكى سودا جىددىيلىكىنى قايتىدىن يۇقىرى كۆتۈرۈشى مۇمكىن.
رېيتېر ئاگېنتلىقى 15- ئۆكتەبىر 2 نەپەر ئەھۋالدىن خەۋەردار ئەربابنىڭ سۆزنى نەقىل ئېلىپ مۇنداق خەۋەر بەردى: ئامېرىكا دۆلەت كېڭىشى ترامپ ھۆكۈمىتىگە بىر تەكلىپ لايىھىسى تاپشۇرۇپ، خىتاينىڭ پۇل-مۇئامىلە تېخنىكا شىركىتى چۈمۈلە گۇرۇھىنى بازارغا كىرىشتىن بۇرۇنلا سودا قارا تىزىملىكىگە كىرگۈزۈشنى ئىلتىماس قىلغان.
ئامېرىكا ساقچى تەرەپ ۋە فېدېراتىپ تەكشۈرۈش ئىدارىسى (FBI) ۋېبستېر ئۇنىۋېرسىتېتى (Webster University) كۇڭزى ئىنىستىتۇتىنىڭ بىر نەپەر خىتاي تەرەپ ۋەكىلىنىڭ ئۆيىنى ئاختۇرغاندىن كېيىن ئۆلگەن بولۇپ، سەۋەبى ئېنىق ئەمەس.
