جۇمھۇرىيەتچىلەر پارتىيىسىنىڭ ئىندىئانالىق پارلامېنت ئەزاسى تود ياڭ بىلەن دېموكراتچىلار پارتىيىسىنىڭ ۋىرگىنىيەلىك پارلامېنت ئەزاسى تىم كەيىن دۈشەنبە (19- ئۆكتەبىر) كۈنى رىم كاتولىك دىنى پاپاسى فرانسىسقا بىرلەشمە خەت يېزىپ، رىم پاپاسىنى خىتاينىڭ دىنغا قىلىۋاتقان زىيانكەشلىكلىرىنى ۋە كىشىلىك ھوقۇققا قىلىۋاتقان دەپسەندىچىلىكلىرىنى، بولۇپمۇ ئۇيغۇرلارغا قىلىۋاتقان زىيانكەشلىكلىرىنى ئەيىبلەشكە چاقىردى.
خەلقئارا ھەرىكەت
ئامېرىكا ۋە ئۇنىڭ ئىتتىپاقداشلىرىنى ئۆز ئىچىگە ئالغان 38 دۆلەت خىتاينىڭ خوڭكوڭ ۋە ئۇيغۇرلارغا قاراتقان ئىرقىي قىرغىنچىلىقىنى قاتتىق ئەيىبلىدى ۋە خىتاينى سياسىتىنى ئۆزگەرتىشكە، قامالغانلارنى قويۇپ بېرىشكە چاقىردى. خىتاينى خەلقئارا تەكشۈرۈش ئۆمىكىنى تەكشۇۈرۈشكە يول قويۇشقا دەۋەت قىلدى.
فىرانسيە لىبەرتى تور بېكىتىنىڭ خەۋەر قىلىشچە،21-سىنتەبىر كېچىدە پارىژشەھىرىدىكى بىرگۇرۇپ فېمىنىست (ئاياللار ھوقۇقۇقىنى تەشەببۇس قىلغۇچى)قىزلار ئۆزلىگىدىن تەشكىللىنىپ،Zara,Uniqlo,Appleقاتارلىق جازالاگىرلىرى بىلەن چېتىشلىقى بار دەپ قارىلىپ كېلىۋاتقان 20دىن ئارتۇق دۇكاننىڭ ئالدىغا «بۇيەردە ئۇيغۇرلارنى ئۆلتۈرىۋاتىمىز»دېگەن لوزۇنكىلارنى يېزىشقان
يېقىندا ئامېرىكا دېسنى شركىتى تۇرپاندا ئىشلىگەن مۇلەن ناملىق فىلىم ئارتسنىڭ سياسى مەيدانى ،فىلىمدە رەھمەت ئېيتىلغان ئورگانلار ، تۇرپاندا ئىشلىنىشى قاتارلىق سەۋەبلەر بىلەن پۈتۈن دۇنيادا كۇچلۇك تەنقىدكە ئۇچرىدى.
190 دىن ئارتۇق تەشكىلات خىتاينىڭ ئۇيغۇرلارنى مەجبۇرىي ئەمگەككە سالغانلىقىغا قارشى بىرلىك ھاسىل قىلىپ، شەرقىي تۈركىستاندىن كېلىدىغان بارلىق پاختا مەھسۇلاتلىرىغا ئالاقىدار سودا ۋە كارخانىلاردىن چېكىنىپ چىقىشقا چاقىردى. مەزكۇر بىرلىكنىڭ تور بەت ئادرېسىغا :« ئۇيغۇر ئىشچى قۇللۇقىغا خاتىمە!» دەپ يېزىلغان.
تۈركىيە گالاتاساراي كوماندىسىنىڭ جازايىرلىق پۇتبولچىسى سوفىئانە فىجۇلى خىتاينىڭ ۋەتىنىمىزدىكى سىياسىي بېسىملىرىغا قارىتا ئىنكاس قايتۇردى.
يىلى 26-ئىيۇن جەنۋە، بىرلەشكەن دۆلەتلەر تەشكىلاتى ئىنسانىي ھەقلىرى كېڭىشى مۇتەخەسىسلىرى خىتايدىكى يادرولۇق ئىنسان ھەقلىرىنى قوغداشقا كەسكىن تەدبىر قوللىنىشقا چاقىردى
تۈركىيەدە بىر قىسىم ئوتتۇرا كىچىك شىركەت، كارخانىلار خىتايدىن مال كىرگۈزۈشنى توختىتىش پائالىيىتى ئېلىپ بارغان بۇلۇپ، نۆۋەتكە بۇنىڭغا ئەگەشكەن كارخانىلار 50 كە ۋە بىۋاستە ئىقتىسادىي زىيان 1مىليۇن 514 مىڭ ئامرىكا دوللىرىغا يەتكەن
ئامېرىكا ئاۋازى خىتايچە تورىنىڭ 14-مارت خەۋىرىگە كۆرە، ھۆكۈمەتسىز تەشكىلاتلاردىن «كىشىلىك ھوقۇقنى كۆزىتىش تەشكىلاتى» ۋە خەلقئارا كىشىلىك ھوقۇق مۇلازىمىتى» (International Service for Human Rights) 3-ئاينىڭ 14-كۈنى بىلدۈرۈشىچە، ب د ت نىڭ كىشىلىك ھوقۇق كومىتىتى شەرقى تۈركىستاندىكى «كۈنسېرى ئېغىرلىشىۋاتقان كىشىلىك ھوقۇق كىرزىسىنى» ئالدىن ئورۇنغا قۇيۇپ ھەل قىلىشى، شەرقى تۈركىستاندا مۇستەقىل تەكشۈرۈش ئېلىپ بېرىشى، ھەمدە خىتاينىڭ جاۋابكارلىقىنى سۈرۈشتە قىلىشى كېرەك ئىكەن.
ئىسرائىلىيە ۋاقىت گېزىتىنىڭ خەۋەر قىلىشچە، ياۋروپا يەھۇدى ئوقۇغۇچىلار ئۇيۇشمىسى «ئۇيغۇر مەدەنىيەت قىرغىنچلىقىنى توختىتىش پائالىيتى»باشلىغان بولۇپ، ئۇلار خىتتاي ھۆكۈمىتىنىڭ ئۇيغۇر مىللىتىگە قاراتقان ئاسسلماتسيە ۋە قىرغىنچىلىقىنى ئەيىپلەش، نامايىش قىلىش، خەلقئارا جامائەتچىلىكنى قوزغاش، خىتتايغا بېسىم چۈشۈرۈش قاتارلىق ھەرىكەتلەرنى پىلانلىغان.
12- يانۋار چۈش سائەت بىردىن تۆتكىچە، بىلگىيە پايتەختى بىرۇسسىلدا بىلگىيە ئۇيغۇر جەمىيىتى ئۇيۇشتۇرغان «سۈكۈتنى بۇزۇش» نامايىشى بىرۇسسىل مەركىزىي پويىز ئىستانسىسىدىن باشلىنىپ، لۇكسىمبۇرگ مەيدانىغا قەدەر مارش قىلغان.
ئىستانبۇل، قەيسەرى، تىبرىز، ئامىستىردام، دەنخاھ، بىرلىن، مالايسىيا، ھىندونوزىيە، مورىتانىيە، ماراكەش، غەززە قاتارلىق جايلاردا، مەشرىقتىن مەغرىپكىچە، ياۋروپادىن ئافرىقا، ئاسىياغا قەدەر ھەممە جايلاردا يۈزلىگەن، مىڭلىغان مۇسۇلمانلار ۋەتىنىمىز شەرقىي تۈركسىتاندىكى بىناۋا خەلقىمىز ئۈچۈن ھەر ياقتىن ياڭراق سادالار ياڭرىماقتا.
يېقىنقى كۈنلەردىن بىرى شەرقىي تۈركىستان مەسىلىسىنىڭ كۈنتەرتىپكە كىلىشنى بىلەن دۇنيانىڭ ھەرقايسى جايلىرىدا ھەرخىل تۈردىكى پائالىيەتلەر ئورۇنلاشتۇرۇلماقتا، بۈگۈن يەنى 12_ئاينىڭ 27_كۈنى ھىندونوزىيە پايتەختى جاكارتادا خىتاي كونسۇلىنىڭ ئالدىدا يۈزمىڭ كىشىلىك نامايىش ئۆتكۈزۈلدى. نامايىشقا بىۋاسىتە قاتناشقان شەرقىي تۈركىستان مىللىي مەجلىس رەئىسى سىيىت تۈمتۈرۈك ئەپەندىنىڭ بىلدۈرىشىچە بۈگۈن جۈمە نامىزىدا ھىندىنوزىيە دىكى جامىلەردە شەرقىي تۈركىستان ھەققىدە خۇتبە ئۇقۇلغان ۋە دۇئالار قىلىنغان.
26- دىكابىر ئەرەبچە «ئاخىرقى خەۋەر » ئاگىنتلىقنىڭ خەۋەر قىلىشىچە، پەلەستىن غەززە رايونىدىكى دىنىي ئىشلار ۋازارىتى ۋە پەلەستىن ئۆلىمالار بىرلىكىنىڭ ئورۇنلاشتۇرىشىدا شەرقىي تۈركىستاندا چەكتىن ئاشقان زۇلۇم تارتىۋاتقان ئۇيغۇر مۇسۇلمانلىرىنى ھىمايە قىلىش، خىتاينىڭ ماللىرىنى بايقۇت قىلىش توغرىسىدا نامايىش ئۆتكۈزۈلگەن.
ئامېرىكىدا چىققان ئۇيغۇر قانۇن لاھىيىسى تەستىقلانغاندىن كېيىن خىتاي ھۆكىمىتى ھەرخىل ئۇسۇللارنى قوللىنىپ، تۆھمەت چاپلاپ شەرقى تۈركىستان خەلقىنى، جۈملىدىن ئۇيغۇرلارنى تېرورىست قىلىپ كۆرسەتمەكچى بولدى
بۇ يىل 30 ياشقا كىرگەن مەسئۇت ئۆزىل تۈرك نەسسللىك گىرمان پۇتبولچىسى بولۇپ،ھازىر ئەنگىلىيە دەرىجىدىن تاشقىرى بىرلەشمىسى ئارسنال كوماندسنىڭ ئوتتۇرا مەيدان توپچىسى ،ئۇ شۇ يەر ۋاقتى جۇمە سەھەردە ئۆزىنىڭ تېۋىتتىر (24 مىلىيون ئەگەشكۇچىسى بار )،ئىنستىگرام (21مىلىيون ئەگەشكۇچىسى بار) .30 مىلىيون ئەگەشكۇچىسى بار فايىس بۇك ھساۋاتلىرىغا ئۇچۇر يوللاپ،شەرقى تۇركستاندىكى مۇسۇلمان قىرىنداشلارنىڭ ئۇچراۋاتقان زۇلۇملىرىنى ئاڭلاتقان ۋە دۇنيانى ھەرىكەتكە چاقىرغان.تۆۋەندىكىسى ئۇنىڭ سۆزى:
3- دىكابىر، ئۇيغۇر كىشىلىك ھوقۇق قانۇن لاھىيەسى ئاۋام پالاتادا مۇتلەق ئۈستۈنلۈك بىلەن زور غەلبىگە ئىرىشىپ، قانۇن بولۇپ يۈرگۈزۈلۈشكە ساناقلىقلا كۈن قالدى. مەزكۇر قانۇن لاھىيەسىدە نېمىلەر دىيىلگەن ؟ تۆۋەندە يىغىنچاق مەزمۇنىنى سۇندۇق.
دۇنيادىكى ئەڭ داڭلىق ئىنسىتىتۇتلارنىڭ بىرى بولغان، 1441- يىلى خان جەمەتى تەرىپىدىن قۇرۇلغان ئەنگىلىيە ئىتون ئىنىستىتۇتى Eton College ئوقۇغۇچىلىرىغا ۋەتىنىمىزنىڭ نۆۋەتتىكى ۋەزىيىتى لىكىسيە سۆزلەش مەن ئۈچۈن تولىمۇ شەرەپلىك بىر ئىش بولدى.
29- ئۆكتەبىر، زور ئالقىشقا ئىرىشكەن پىروگرامما كودى تەھرىرلىگۈچ يۇمشاق دىتالى notepad يىڭى ئىلان قىلغان نەشرىگە « ئۇيغۇرلارغا ئەركىنلىك» دەپ نام قويغان ۋە شەرقىي تۈركىستاننىڭ بايرىقىنى ئىشلەتكەن. نودپەدنىڭ قۇرغۇچىسى دون خو يىڭى نەشىرنى چۈشەندۈرۈپ، خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ مىلىيونلىغان ئۇيغۇرلارنى تىرورچى دىگەن نامدا لاگىرلارغا سولاۋاتقانلىقىنى ئىيتىپ، ئۇيغۇرلارغا ياردەمدە بولۇشقا چاقىرغان. ئۇ بۇ چاقىرىقىدا يەنە ئۇيغۇر كىشىلىك ھوقۇق پىروجەكتىنىڭ دوكىلات ۋە ئۇلىنىشلىرىنى ئىشلەتكەن.
28- سىنتەبىر، گوللاندىديە ئۇترىخت شەھرىدىكى ياۋروپا شەرقىي تۈركىستان مائارىپ جەمىيىتى زالىدا «ئىلھام توختى ھەرىكىتى»نىڭ ئورۇنلاشتۇرۇشى، ياۋروپا شەرقىي تۈركىستان مائارىپ جەمىيىتىنىڭ ساھىپخانلىقىدا « پىروفىسسور ئىلھام توختى ۋە ئۇيغۇر كىرىزىسى» دىگەن تېمىدا مۇھاكىمە يىغىنى مۇۋەپپىقيەتلىك تاماملاندى
