مىللەت نۆۋىتىنىڭ تەسىرى قەيەردىن كەلگەن؟
سياسى ھەرىكەتلەر ۋە ئاكتېۋىزىم
«ئائىلەم قەيەردە؟» پائالىيتى ئەنقەرەدە توسقۇنلۇققا ئۇچراپ، پائالىيەتچىلەر ئۆيلىرىگە قامالدى.
تۈركىيەنىڭ پايتەختى ئەنقەرەدىكى خىتاي ئەلچىخانىسى ئالدىدا ئېلىپ بېرىلىۋاتقان «ئائىلىمىز قەيەردە؟» پائالىيىتى بۈگۈن ئۈچىنچى كۈنگە قەدەم قويدى. پائالىيەت ئېلىپ بېرىۋاتقانلار لاگېر زىيانكەشلىكىگە ئۇچرىغانلارنىڭ ئىستانبۇلدىكى ئائىلە تاۋابىئاتلىرى بولۇپ، ئۇلار ئۆتكەن يىلدىن بېرى ئائىلىسىنى ئىزدەش يولىدا ھەر تۈرلۈك پائالىيەتلەرنى ئۇيۇشتۇرۇپ كېلىۋاتىدۇ. پائالىيەتكە يەنە ئەنقەرەدىكى بىر قىسىم ياشلارمۇ قاتناشتى.
بۈگۈن 2021- يىلى 5- فېۋرال غۇلجا قىرغىنچىلىقى يۈز بەرگىنىگە 24 يىل بولغان كۈن. ھەر يىلى 5- فېۋرالدا، مۇھاجىرەتتىكى ئۇيغۇر خەلقى غۇلجا قىرغىنچىلىقىنى ئاممىۋىي يىغىلىش، نامايىش قاتارلىق ئۇسۇللار بىلەن خاتىرىلەپ كېلىۋاتقان بولۇپ، بۇ يىل خىتاي ۋىرۇسىنىڭ يەرشارى خاراكتېرلىك ئاپەت بولۇشى تۈپەيلىدىن، ئاممىۋى يىغىلىشلار چەكلەنگەن ئىدى.
يېقىنقى بىر نەچچە ھەپتىدىن بېرى ئىستانبۇلدىكى خىتاي ئەلچىخانىسىنىڭ ئالدىدا «ئائىلىمىز قەيەردە» پائالىيتىنى داۋاملاشتۇرىۋاتقان لاگېر زىيانكەشلىكىگە ئۇچرىغۇچىلارنىڭ يېقىنلىرى ئىستانبۇل ۋالىيسىنىڭ ئارىچىلىق قىلىشى بىلەن پائالىيتىنى بىر مەزگىل توختاتقان ئىدى.
19- يانۋار ئامېرىكا دۆلەت ئىشلىرى كاتىپى مايىك پومپيو خىتاينىڭ ئۇيغۇرلارغا قارشى جىنايەتلىرىنى «ئىرقىي قىرغىنچىلىق» دەپ ئېلان قىلغاندىن كېين، دۇنيا تاراتقۇلىرىدا بۇ ھەقتە نۇرغۇن خەۋەر ۋە مۇلاھىزىلەر ئېلىپ بېرىلدى.
بۈگۈن خىتاي كونسۇلى ئالدىدىكى پائالىيەتنىڭ 10- كۈنى ئاخىرلاشتۇردى. بىر نەچچە پىداكار ياش قېرىنداشلىرىمىزنىڭ پەرزەنتلىك، قېرىنداشلىق بۇرچىنى ئادا قىلىش ئۈچۈن ئاتلانغان بۇ يولى بۈگۈنكى كۈندە يۈزلىگەن كىشىلەرنى ئائىلىسىنى ئىزدەش ئۈچۈن ئورنىدىن تۇرغۇزدى. ھەرقايسى خەۋەر ئاگېنتلىقلىرى، سوتسىيال مېدىيالارنىڭ دىققىتىنى تارتتى. جەمئىيەتنىڭ ھەرقايسى قاتلىمىدىكى ئۇستازلارنى، ئوقۇغۇچىلارنى، خەلق ئاممىسىنى ئۇيغۇرلارغا بولغان ئىنسانلىق، مۇسۇلمانلىق، قېرىنداشلىق ۋەزىپسىنى خاتىرلەتتى.
30دىكابىر كۈنى فرانسىيە ئۇيغۇر بىرلىكىنىڭ ئورۇنلاشتۇرىشى بىلەن مەزكۇر شەھەردىكى ئۇيغۇرلاردىن تەشكىل تاپقان بىر گۇرۇپ كىشىلەر تۈركىيەنىڭ فرانسىيەدە تۇرۇشلۇق باش كونسۇلىنىڭ ئالدىدا قارشىلىق نامائىشى قىلدى. خىتتاي ۋىرۇسى سەۋەپلىك نامائىش ئادەم سانىغا چەك قويۇلغانلىقىدىن نامايىشقا يىگىرمە ئەتراپىدا كىشى قاتناشتى.
22- دېكابىر تۈركىيەدىكى ئۇرۇق-تۇغقانلىرى خىتاي لاگېر ۋە تۈرمىلىرىگە بىگۇناھ سولانغان نەچچە ئون ئۇيغۇر ياش خىتاينىڭ ئىستانبۇل كونسۇلى ئالدىغا توپلىشپ، خىتاي ھۆكۈمىتىدىن تۇتۇپ تۇرۇلغان ئۇرۇق-تۇغقانلىرىنىڭ خەۋىرىنى بىلىشكە ئۇرۇنغان. ئېلان قىلىنغان ۋىدېئولاردىن قارىغاندا، تۈركىيە ساقچىلىرى كونسۇل جايلاشقان كوچا ئوتتۇرىسىغا توساق توسۇپ، بۇ ياشلارنىڭ خىتاي كونسۇلى ئالدىغا بېرىشىغا رۇخسەت قىلمىغان. ياشلار قوللىرىدا ئۇرۇق-تۇغقانلىرىنىڭ سۈرەتلىرىنى كۆتۈرۋالغان بولۇپ، خىتاي ھۆكۈمىتىدىن ئۇلارنىڭ ئىز-دېرىكىنى قىلىش تەلىپىنى ئوتتۇرىغا قويماقچى بولغان.
ئامېرىكا دۆلەت مەجلىسى خىتاي ئىشلىرى مەمۇرىي كومىتېتى 30- دېكابىر چۈشتىن بۇرۇن ئۇيغۇر زىيالىسى دوكتۇر گۈلشەن ئابباسنىڭ خىتاي ھۆكۈمىتى تەرىپىدىن 20 يىللىق قاماق جازاسىغا ھۆكۈم قىلىنغانلىقى ھەققىدە ئاخبارات ئېلان قىلىش يىغىنى ئۆتكۈزدى.
مەلۇم بولغىنىدەك، خىتاي رېجىمىنىڭ تۈركىيە ئىستانبۇلدىكى كونسۇلخانىسى ئالدىدا سەككىز كۈندىن خىتاي رېجىمى تەرىپىدىن ئىشغال قىلىنغان شەرقىي تۈركىستاندىكى جازا لاگېرلىرىغا بىگۇناھ سولانغان تۇغقانلىرى ۋە يېقىنلىرىنىڭ ئىز-دېرىكىنى قىلىش مەقسىتىدە ئۆزلىكىدىن تەشكىللەنگەن ياشلارنىڭ پائالىيىتى داۋاملىشىۋاتىدۇ.
لاگېر زىيانكەشلىكىگە ئۇچرىغۇچىلارنىڭ ئىستانبۇلدىكى خىتاي ئەلچىخانىسىنىڭ ئالدىدا ئېلىپ بېرىۋاتقان پائالىيىتى بۈگۈن بەشىنچى كۈنگە قەدەم قويدى.
ياۋروپا يەھۇدىي ئوقۇغۇچىلار ئۇيۇشمىسى ۋە يەھۇدىيلارنىڭ ئۇيغۇر ئەركىنلىك ھەرىكىتىنىڭ ئۇيۇشتۇرۇشى بىلەن «يەھۇدىيلار ئۇيغۇرلاربىلەن بىر سەپتە تۇرىدۇ» تېمىسىدا مۇھاكىمە يىغىنى ئېچىلدى. يىغىنغا دۇنيادىكى نەچچە مىڭ يەھۇدىي قاتناشتى. يىغىنغا ياۋروپا يەھۇدىي ئوقۇغۇچىلار ئۇيۇشمىسى رەئىسى ۋە يەھۇدىيلارنىڭ ئۇيغۇر ئەركىنلىك ھەرىكىتى تەشكىلاتى رەئىسى رىياسەتچىلىك قىلدى.
4- دېكابىر دوكتۇر ئابدۈشۈكۈر ئابدۇرېشىت شۋېتسارىيەنىڭ لوزان ئۇنۋېرسىتېتى ۋە جەنۋە ئۇنۋېرىسىتېتىنىڭ ئوقۇغۇچىلىرىغا ئۇيغۇرلار ھەققىدە لېكسىيە بەردى.
26- نويابىر ئىستانبۇل باكىر كۆي سوت مەھكىمىسىدە خىتاي ئايال كارخانىچىلار جەمئىيىتىنىڭ قۇرغۇچىسى مەۋلۈدە ئەزىزنىڭ ئۇيغۇر داۋاسىنىڭ قوللىغۇچىسى، تۈرك ژۇرنالىست ۋە يازغۇچى يۈجەل تاناي ئۈستىدىن قىلىنغان شىكايىتىگە سوت ئېچىلدى.
12- نويابىر كۈنى دۇنيانىڭ ھەر قايسى جايلىرىدىكى ئۇيغۇرلارغا ئوخشاش، تۈركىيە ئىستانبۇلدىكى ئۇيغۇرلارمۇ خىلمۇ – خىل ئۇسۇللار بىلەن شەرقىي تۈركىستان جۇمھۇرىيەت كۈنىنى قۇتلۇقلىدى. نۇرغۇن ئۆيلەرنىڭ دەرىزىللىرىگە شەرقىي تۈركىستاننىڭ ئاي يۇلتۇزلۇق كۆك بايرىقى ئېسىلدى. بالىلار بايراملىق كىيىملىرىنى كېيىپ، ئىستىقلال مارشىنى ئېيتتى
12- نويابىر ئۇيغۇر مىللىتىنىڭ تارىخىدىكى ئەڭ مۇھىم كۈنلەرنىڭ بىرى بولۇپ، بۇ كۈندە ئۇيغۇرلارنىڭ ئەجدادلىرى ئىككى قېتىم مۇستەقىل شەرقىي تۈركستان جۇمھۇرىيتىنى قۇرغان ۋە دۇنياغا جاكارلىغان ئىدى.
مٮللٮي بایراملٮرٮنى خاتٮرٮلٮمەیدٮغان مٮللەت تارٮخ ئٻڭى یوقالغان مٮللەت.
ئۇيغۇرىئان شمالى ئامېرىكا ئسلامى ھەمكارلىق مۇنبىرىدە ئۇيغۇر قىرغىنچىلىقى ۋە ختاينىڭ ئسلامغا قارشى سياسەتلىرىنى تونۇشتۇردى.
ئەركىن ئاسىيا رادىئوسى ئىنگىلىزچە قانىلىنىڭ خەۋىرىگە ئاساسلانغاندا، 2015- يىلىدىن بېرى ھىندونېزىيە تۈرمىسىدە تۇتۇپ تۇرۇلىۋاتقان 4 نەپەر ئۇيغۇر ياش بۇ يىل سىنتەبىردە خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ تەلىپى بىلەن خىتايغا قايتۇرۇلغان.
