كىشىلىك ھوقۇق پائالىيەتچىلىرى ب د ت باش كاتىپىنىڭ خىتاي زىيارىتىدىن نارازى بولدى.
سىياسەت
كىشىلىك ھوقۇق كۆزىتىش تەشكىلاتى بۇ ھەپتە بىرلەشكەن دۆلەتلەر تەشكىلاتى باش كاتىپى ئانتونىيو گۇتېررېسكە (Antonio Guterres) مەكتۇب يېزىپ، گۇتېررېسنى خىتاي زىيارىتى جەريانىدا خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ شىنجاڭدا (شەرقىي تۈركىستان-ت) بىر مىليون مۇسۇلماننى خالىغانچە تۇتقۇن قىلغانلىقىنى ئەيىبلەشكە چاقىردى.
26 – ئاپرىل، تاھىر ئىمىن مۇخبىرلارنىڭ زىيارىتىنىمۇ قوبۇل قىلدى. ئۇنىڭ ئورىگون شتاتىدىكى پائالىيەتلىرى يەنە ئسلام مائارىپ مەركىزىدە لېكسىيە سۆزلەشنى ئۆز ئىچىگە ئالغان بولۇپ، يەرلىك مۇتەخەسىسلەر، مۇسۇلمان ئالىملار بىلەن بىرلىكتە ئۇيغۇرلار ئۈچۈن نىمە ئىش قىلىپ بەرگىلى بولىدىغانلىقى مۇنازىرە قىلىنىدۇ.
ﺧﻪﻟﻘﺌﺎﺭﺍ ﺳﻮﺗﻼﺭ ﯞﻩ ﺋﯘﻻﺭﻧﯩﯔ ﺗﺎﺭﯨﺦ ﯞﻩ ﺋﯩﺸﻠﻪﺵ ﻓﻮﻧﻜﯩﺴﺴﯩﻴﯩﺴﻰ
-
ماقالىنىڭ ئاساسىي مەزمۇنى: خەلقئارا جىنايى ئىشلار سوت مەھكىمىسى ئارقىلىق خىتاي ھۆكۈمىتى غوللۇق خادىملىرىنىڭ شەرقىي تۈركىستاندا ئېلىپ بېرىۋاتقان ئىرقى قىرغىنچلىق، ئىنسانىيەتكە قارشى جىنايەتلىرىنى جازالاشنىڭ مۇمكىن بولۇپ – بولمايدىغانلىقىنى مىساللار ئارقىلىق چۈشەندۈرۈش ۋە بۇ مەقسەتكە يېتىشنىڭ يوللىرىنى كۆرسىتىپ بېرىش.
ئابدۇرىھىم غىنى يىقىندىن بۇيان ئالدىراش! ئۇ ئون ئايدىن بىرى ھەر شەنبە، يەكشەنبە دىگۈدەك سۇست شەھرىدىكى ئۆيىدىن ماشىنا بىلەن بىر سائەت يىراقلىقتىكى ئامىستىردام مەركىزى مەيدانىغا بىرىپ، كۈن بويى نامايىش قىلىدۇ. 10 ئايدىن بىرى قىشمۇ- ياز، قار- يامغۇر دىمەستىن ئادەملەر زىچ توپلاشقان ئامىستىردام دام مەيدانىدا ئۇيغۇرنىڭ نىداسىنى ئاڭلىتىپ كەلمەكتە.
يىلى 4-ئاينىڭ 21-كۈنى چۈشتىن كېيىن سائەت ئىككىدە، گېرمانىيە دۇيسبورگقا جايلاشقان شەرقىي تۈركىستان ئۇچۇر مەركىزىنىڭ تەكلىپى بىلەن كەلگەن،
خىتاينىڭ ئىشغالىغا قارشى قولىغا قورال ئېلىشنى تاللىغان ئىنقىلابچىلار، مۇجاھىت ۋە غازىلىرىمىز ھەققىدە ئىگىلىگەن تاغدەك دەلىلى بار ئۇچۇرلارنى ئاشكارىلاشنى لايىق تېپىشىمدىكى سەۋەپ چەتئەلدىكى ئۇيغۇر جەمئىيىتىدە كۆرۈلگەن شەرقىي تۈركىستانلىق قوراللىق ئەترەتلەر توغرىسىدىكى ئۇچۇر قەھەتچىلىكىنى تۈگىتىش ۋە ئارىدىكى ئۇقۇشماسلىقلارغا خاتىمە بېرىشكە تىرىشىش. ھەممىدىن مۇھىمى، ھەقىقىي مۇجاھىتلارنى قوغداپ، ساختىپەز ياكى خىتاينىڭ رەزىل ئويۇنچىلىرىنى ئارىمىزدىن قوغلاپ چىقىرىشتىن ئىبارەت.
مالايسىيا دۆلەت مۇداپىئە مىنىستىرى مۇھەممەد سابۇ (Mohamad Sabu) مالايسىيانىڭ خىتاينىڭ ئۇيغۇرلارغا يۈرگۈزىۋاتقان سىياسىتىگە سۈكۈت قىلمىغانلىقىنى بىلدۈردى.
ياۋروپا مەنپەئىتى تورىنىڭ خەۋەر قىلىشچە،18-ئاپرىل ياۋروپا پارلامنىتى ختتايدىكى ئنسانى ھوقۇق ئەھۋالىنى سۈرۈشتە قىلىدىغان بىر قارار ماقۇللىغان.
18- ئاپرىل، دۇنيادىكى ئەڭ داڭلىق ئاخبارات قانىلى بولغاننىڭ ۋەتىنىمىزگە بېرىپ، لاگىرلار ھەققىدە خەۋەر ئىشلىگەن داڭلىق ب ب س مۇخبىرى جون ئەپەندى ۋە ئۇنىڭ خىزمەت گۇرۇپپىسى، ئىستانبۇلنىڭ ئۇيغۇرلار ئەڭ كۆپ ئولتۇراقلاشقان زەيتىنبۇرنۇ رايونىدا پەرزەنتلىرى ۋەتەندە قېلىپ جەم بولالمىغان ئاتا-ئانىلارنىڭ دەرتلىرىگە قۇلاق سالدى.
كىچىكىمىزدە «تارىم غۇنچىلىرى» دېگەن ژۇرنىلىرىمىز، يەنە باشقا گېزىتلىرىمىز، مەكتەپنىڭ كىچىك گېزىت، ژۇرناللىرى بار ئىدى.
ھادسۇن ئېنۇستىتۇتى «ياۋروپا ئېتتپاقىنىڭ ختتاي ۋە ئامېرىكا بىلەن بولغان مۇناسۋىتى»ناملىق يېغىن ئۇيۇشتۇرغان بولۇپ،سۆزلىگۇچىلەر ياۋروپا ئېتتپاقى باش سكرىتارى جەپپە تىرانخولم مىككەلسۇن،ئامېرىكا دۆلەت مۇئاۋىن مۇداپىئە منستىرى راندال سچرايۋىر ،كارنىگ تىچلىق ئنۇستىتۇتىدىن ئاشلى تەللىس ،ھادسۇن تەتقىقاتچىسى توماس داستىر بىرگ ،ھادسۇن تەتقىقاتچىسى لىسەلوت ئودگارد قاتارلىقلار بار،
ئامېرىكىدىكى چوڭ مۇسۇلمانلار تەشكىلاتىنىڭ بىرى بولغان سائوندۋىژىن (SoundVision) شىركىتى 12- ۋە 13-ئاپرېل كۈنلىرى ئامېرىكىنىڭ ئوتتۇرا رايونىغا جايلاشقان چىكاگو شەھىرىدە ئىككى چوڭ پائالىيەت ئۆتكۈزدى. بۇ پائالىيەتلەرنى ئەشۇ تەشكىلاتنىڭ رەئىسى ۋە «بېرما ھەرىكەت قوشۇنى» دەپ ئاتىلىدىغان يەنە بىر تەشكىلاتنىڭمۇ رەئىسى دوكتور ئابدۇل مالىك مۇجاھىد ئورۇنلاشتۇردى. ب
شەرقىي تۈركىستان ئۇيغۇر زىيالىيلار ئەنجۈمەنىنىڭ در. شۆھرەت مۇتەللىپنىڭ خىتتايدا گېن تەتقىقاتى بىلەن شۇغۇللىنىۋاتقانلىقى ھەققىدە بەرگەن باياناتىنىڭ ئۇيغۇرچە تەرجىمىسى:
ئۇيغۇر ئاياللىرىنىڭ ۋەكىلى سۈپىتىدە «دۇنيا ئاياللار قۇرۇلتىي»غا قاتناشقان ئۇيغۇر ژۇرنالست گۈلچىھرە خوجا بۇگۇن مول نەتىجە بىلەن يېغىننى تۈگەتتى.
ئۇيغۇرلار ئۇچۈن ھەرىكەت قۇرغۇچىسى،بىر ئاۋاز ،بىر قەدەم ھەرىكىتى تەشكىللىگۇچىسى روشەن ئابباس خانىمنىڭ ئۇيۇشتۇرۇشى بىلەن ئامېرىكا،كانادا،تۇركىيە ۋە ياۋروپادىكى گوللاندىيە قاتارلىق ئون نەچچە دۆلەتنىڭ 30 گە يېقىن شەھىرىدە ختتاينىڭ جىنايى قىلمشلىرىنى پاش قىلىش-21-ئەسردىكى يېغىۋىلىش لاگىرلىرى تېمىسدا رەسم كۆرگەزمىسى ئۆتكۇزۇلدى.
9-ئاپرىل نيۇيورك مەركىزى شەھەر خىلتون مىھمانسارىيدا نيۇيورك مۇسۇلمانلار ئېتتپاقى يېغىنى ئۆتكۇزۇلدى
ئەرەب بىرلەشمە خەلىپىلىكى ئوردا مېھمانخانىسى (Emirates Palace hotel) ئابۇزابىنىڭ بىر ھوقۇق مەركىزى بولۇپ، ئۇنىڭ كەڭرى ئۆگزىسى 114 دانە گۈمبەز بىلەن زىننەتلەنگەن. ئالدىنقى ئايدا، 10 نەچچە كىشىدىن تەركىب تاپقان خىتاي دىپلوماتلىرى بۇ مىھمانخانىدا ئىسلام دۇنياسى تاشقى ئىشلار مىنىستىرلىرىنى كۆندۈرۈش پائالىيىتى ئېلىپ باردى.
خىتاينىڭ غەربى شىمالىدىكى بىر قانچە ئاز سانلىق مۇسۇلمان مىللەت ياشايدىغان شىنجاڭدىكى (شەرقىي تۈركىستان-ت) كىشىلىك ھوقۇق كىرىزىسى سوۋىت ئىتتىپاقىنىڭ ئۇكرائىنادىكى ۋە ناتسىستلارنىڭ ئۆتكۈزگەن جىنايەتلىرىگە سىلىشتۇرۇلماقتا. بىر مىلىيوندىن ئارتۇق ئۇيغۇر، قازاق خەلقى خىتاي كومپارتىيىسى تەرىپىدىن مەجبۇرى ھالدا « قايتا تەربىيەلەش» لاگىرلىرىغا سولانماقتا.
