تۈركىيە پايتەختى ئەنقەرەدە 23. دىكابىر ‹‹شەرقىي تۈركىستاندىن يەمەنگە، زۇلۇمغا خاتىمە ›› نامىدا كەڭ كۆلەملىك نامايىش ئۆتكۈزۈلدى. نامايىشقا بۈيۈك بىرلىك پارتىيىسى ۋە ئالپەرەن ئوجاقلىرى ساھىبخانلىق قىلدى
دۇنيا
بۈيۈك بىرلىك پارتىيسى، ئالپەرەن ئوجاقلىرى تەشكىلاتىنىڭ باشچىلىقىدا شەرقىي تۈركىستان مۇستەقىللىق ھەرىكىتىدىن شەرقىي تۈركىستان مىللى مەجلىس رەئىسى سېيىت تومتۈرۈكنىڭ ئاۋاز قوشۇپ شەرقىي تۈركىستانلىق مۇھاجىرلارنى تەشكىللىشى بىلەن 23-دىكابىر تۈركىيە پايتەختى ئەنقەرەدە «شەرقى تۈركىستاندىن يەمەنگە، زۇلۇمغا خاتىمە» نامىدا كەڭ كۆلەملىك نامايىش ئۆتكۈزۈلدى.
شەرقىي تۈركىستاندا يۈز بىرىۋاتقان ئىنسانلىق تىراگىدىيەسىگە ئۇزۇندىن بۇيان سۈكۈت قىلىپ كىلىۋاتقان مىللەتچى ھەرىكەت پارتىيىسى رەھبىرى بۈگۈن سۈكۈتنى بۇزدى.
نەچچە يۈزلىگەن مۇسۇلمانلار جۈمە كۈنى خىتاينىڭ ھىندونېزىيە پايتەختى جاكارتادىكى ئەلچىخانىسى سىرتىدا توپلىنىپ، خىتاينىڭ غەربىدىكى شىنجاڭ (شەرقىي تۈركىستان- ت) دىكى مۇتلە كۆپ قىسمى مۇسۇلمان بولغان ئۇيغۇر مىللىتىگە قىلىنغان زۇلۇملارغا قارشى نامايىش قىلدى.
18 – دېكابىر بەش بۇرجەكلىك بىنانىڭ ئېلان قىلىشىچە، ئامېرىكا ھۆكۈمىتى تۈركىيەگە 3.5 مىليارد دوللار قىممىتىدىكى ھاۋا مۇداپىئە قۇراللىرىنى سېتىپ بېرىشكە ماقۇل بولغان. ئامېرىكا جەمئىي 140 دانە «ۋەتەنپەرۋەر» ناملىق باشقۇرۇلىدىغان بومبا ۋە ئۇنىڭغا سەپلەنگەن رادار، باشقۇرۇش ۋە قويۇپ بېرىش ئەسلىھەلىرىنى تۈركىيەگە سېتىپ بېرىشكە قوشۇلغان
پرېزىدېنت سورونباي جېنبېكوۋ يىل ئاخىرىدىكى ئاخبارات ئېلان قىلىش يىغىنىدا خىتاينىڭ ئاتالمىش «قايتا تەربىيىلەش لاگىرلىرى» ھەققىدە توختالدى.
يۇقىرى دەرىجىلىك ئامېرىكا ئەمەلدارى خىتاي ھەققىدە يېڭى ئاگاھلاندۇرۇش بېرىپ، خىتاينىڭ ئامېرىكىغا بولغان ئۇزاق مۇددەتلىك تەھدىتى روسىيىدىمۇ چوڭ ئىكەنلىكىنى بىلدۈردى.
تۈرك تەتقىقاتلىرى رەئىسى كۆزخان يازگان ۋە ۋېنگىرىيە تۇران ۋەقىپى ئاندراس بىرو ( Andras Biro ) بۇ موكاپاتنى ئىلھام توختىغا لايىق كۆردى ۋە موكاپاتنى ئون نەچچە يىل ئەنگىليەدە ياشاشقا مەجبۇر بولغان ئۇيغۇر سەنئەتچىسى ۋە سىياسىي پائالىيەتچى رەھىمە مەھمۇد خانىم ۋەكىل بولۇپ قۇبۇل قىلدى.
ئاناتولىيە ئاگېنتلىقى ۋە ئۇيغۇر ئاگېنتلىقىنىڭ 13-دېكابىر خەۋىرىدە ھىندونوزىيە پارلامىنت ئەزالىرى ئۆز ھۈكۈمىتىدىن خىتاينىڭ شەرقى تۈركىستاندىكى ئۇيغۇر مۇسۇلمانلىرىغا ئېلىپ بېرىۋاتقان ئىرقى قىرغىنچىلىقىنى توختۇتۇشقا بېسىم قىلىشى ۋە خىتاينىڭ ئۇيغۇر مۇسۇلمانلىرىنىڭ ئۈستىدىن باستۇرۇش، ئىرقى قىرغىنىچىلق قىلىش ۋە ئۇنىڭدىن باشقا ۋەھىمىلىك سىياسەتلىرىنى توختىتىشتا ۋە تۈرمە -لاگىرلارغا سۇلانغان مىليۇنلارچە مۇسۇلمانلارنىڭ قۇتۇلىشىدا ئىستىراتىگىيىلىك رول ئويناشنى تەلەپ قىلغان.
2018-يىلى 13- دىكابىر كۈنى ئىستانبۇل شەھەر ئۇنۋىرستىتىدا « شەرقىي تۈركستاندىن ئەسلىملە: جمجىت قىرغىنچلىق » دېگەن تېمىدا يىغىن ئۆتكۈزۈلدى. يىغىنغا لاگىرنىڭ تىرىك شاھىتلىرىدىن ئۆمەر بىك ئاكا ۋە گۈلباھار جېلىل ھەدە قاتناشتى ۋە لاگىرنىڭ ئەمەلىي ئەھۋالىنى ئاڭلاتتى. يىغىنغا 70-80 گە يېقىن ئوقۇغۇچى قاتناشقان بولۇپ كۆپنچىسى تۈركىيە ۋەتەندىشى بولمىغان چەتئەللىك ئوقۇغۇچىلار ئىدى.
خەلقئارا كىشىلىك ھوقۇق كۆزىتىش ئورگىنىنىڭ ئورگان تور بېكىتىدە ئېلان قىلىنغان خەۋەرگە ئاساسلانغاندا، قاتار ھۆكۈمىتى سىياسىي پاناھلىق تىلىگۈچىلەرنى قوبۇل قىلىشنى رەسمىي باشلايدىغانلىقىنى ئېلان قىلغان.
مەلۇم بولغىنىدەك دېكابىرنىڭ بېشىدىلا ئىجتىمائى تاراتقۇ ۋاستىلىرى ۋە قىسمەن ئاممىۋى تاراتقۇ ۋاستىلىرىنىڭ دىققىتى شەرقى تۈركىستانلىقلار دۇچ كېلىۋاتقان تەسۋىرلىگۈسىز زۇلۇمنى كۈنتەرتىپكە كەلتۈرۈش ئۈچۈن ئىستانبۇلدىن ئەنقەرەگە پىيادە يولغا چىققان ئەرشىدىن ئەركىن ئىسىملىك ئۇيغۇر يىگىتىگە مەركەزلەشتى.
پارىژ، زەپەر دەرۋازىسى، ساڭگىلسياھ چوڭ كوچىسى رومانتىكلىققا سىمۋول قىلىنغان ، ئىللىقلىقنىڭ ئوبرازى، ھەشەمەتلىكنىڭ نامايەندىسى ئىدى . لېكىن ئۆتكەن بۇ بىر نەچچە ھەپتە ئاخىرىدا ، رومانتىك پايتەختى تۇمانلار بىلەن قاپلانغان جەڭ مەيدانى بولۇپ قالدى.
خىتاي تاجاۋۇزچىلىرى تەرىپىدىن 28 يىلدىن بېرى تۈرمىدە تۇتۇپ تۇرلىۋاتقان ئابدۇلكەرىم ئابدۇۋەلى ( كىرەم قارىم )، يىقىندا خىتاي تاجاۋۇزچىلىرى تەرىپىدىن شەھىت .قىلىنغان ئىجتىمائى تاراتقۇلاردا تارقىلىۋاتقان ئۇچۇرلارنى كۆزىتىش جەريانىدا بۇ خەۋەرنىڭ راسىتلىقى دەلىللەنگەن
بىرۇسسىل: كىشىلىك ھوقۇق كۆزىتىش ئورگىنى بۈگۈن ياۋروپا ئىتتىپاقى تاشقى ئىچكى- تاشقى ئىشلار مىنىستىرىغا:» ياۋروپا ئىتتىپاقى تۈركىي مۇسۇلمانلارنىڭ خىتايغا قايتۇرۇلسا خورلۇققا ئۇچراش خەۋپىگە قارىتا تولۇق، ئادىل، ئالاھىدە باھا چقىرىشتىن بۇرۇن بۇرۇن ئۇلارنى خىتايغا مەجبۇرى قايتۇرماسلىق كىرەكلىكىنى بىلدۈردى.
نېفىت ئىشلەپچىقارغۇچى دۆلەتلەر ئىتتىپاقى ئوپىك 1960-يىلى باغدادتا قۇرۇلۇپ، 58 يىل ئۆتكەندىن كېيىن قاتار دۆلىتى يىڭى يىل 1-ئايدىن باشلاپ چېكىنىپ چىقىدىغانلىقىنى ئېلان قىلدى.
27-نۆۋەتلىك مۇسۇلمان جەمىيەتلەر قۇرۇلتىيى Esam تەرىپىدىن 2-نويابىردىن 3-نويابىرغىچە تۈركىيەنىڭ ئىستانبول شەھرىدە ئېچىلدى.
2- نويابىر ئىقتىساد ۋە جەمىيەت تەتقىقات مەركىزى ESam تەرىپىدىن ئورۇنلاشتۇرۇلغان خەلىقئارا مۇسۇلمان توپلۇلۇقلار (جەمىيەتلەر) بىرلىكى قۇرۇلىتىيى ئىستانبۇلدا باشلانغان بولۇپ، قۇرۇلتايغا ئىسلام دۇنياسىنىڭ ئوخشىمىغان قىتئە ۋە رايونلىرىدىن كەلگەن ۋەكىللەر قاتناشتى.
27-نويابىر، روسىيە ئۇكرائىنانىڭ ھەربىي كىمىسىنىڭ «قانۇنسىز ھالدا» روسىيە دىڭىز تەۋەلىكىگە كىرگەنلىكىنى ئەيىبلىدى ۋە قۇراللىق كۈچ بىلەن ئۇكرائىنانىڭ ئۈچ دانە پاراخوتى ۋە غەۋۋاسلىرىنى تۇتۇقلىدى. ئۇكرائىنا ھۆكۈمىتى روسىيەدىن ئەڭ ئاسان ھۇجۇمغا ئۇچرايدىغان چىگراسىدا 30 كۈنلۈك ھەربىي ھالەت يولغا قويىدىغانلىقىنى جاكارلىدى
ئو سۆزىدە ئۆزىنىڭ قازاقىستان پۇقراسى بولغان بولسىمۇ خىتاينىڭ زۇلۇمىدىن قېچىپ قۇتۇلالمىغانلىقىنى ئالاھىدە ئەسكەرتىپ ئۆتۈش ئارقىلىق، ۋەتەندىكى ئۇيغۇر ۋە قازاق قېرنداشلىرىمىزنىڭ نەقەدەر قاتتىق زۇلۇم ئاستىدا ئىكەنلىكىنى كۆرستىپ بەردى. ئو يەنە جازا لاگىرىدا كۆرگەن زۇلۇم ۋە خورلۇقلارنى ، كىشىلەرنىڭ كامىردىن تۇرۇپ ئازلاپ ، تۇرۇپ كۆپىيىپ قالدىغانلىقىنى، كامىرنىڭ شارائىتىنىڭ قانچىلىك ناچارلىقىنى ، ھەتتا يىگۈدەك تۈزۈك تاماق ۋە ئۇخلىغۇدەك بوشلۇقنڭمۇ يوق ئىكەنلىكى قاتارلىق بىرقاتار زۇلۇملارنى سۆزلەپ ئۆتتى. ئەڭ ئاخىرىدا ئۆزى بىلەن بىر كامىرغا سولانغان ئاياللار ۋە قىزلارنىڭ ، ھەدىمىزگە ئۆزىلىرىنىڭ بۇ يەردىن
6- نويابىر شىۋېتسارىيەنىڭ جەنۋە شەھرىدە ئۆتكۈزۈلگەن 196 دۆلەتتىن ۋەكىل قاتناشقان ب د ت كىشلىك ھوقۇق يىغىنىدا، ئامېرىكا، كانادا قاتارلىق 14 دۆلەتنىڭ ئۇيغۇرلارنىڭ كىشلىك ھوقۇق مەسىلىسىنى تىلغا ئېلىشى ۋە خىتاينى كىشلىك ھوقۇق دەپسەندىچىلىكى بىلەن ئەيىپلىشىدىن كېيىن، قىسمەن سىياسەتچىلەر ۋە سىياسىي پارتىيەلەر ئۇيغۇر مەسىلىسىگە تېخىمۇ ئەھمىيەت بېرىشكە باشلىدى
