2019_10_1_كۈنى ئەزىز ۋەتىنىمىز شەرقىي تۈركىستاننىڭ خىتاي تەرىپىدىن ئىشغال قىلىنغانلىقىنىڭ 70 _يىلى ، ئىستانبۇل زەيتۇن بۇرۇنۇ ۋە سەفا كۆيلەردىن ئەتىگەندىلا يولغا چىققان نەچچە ئونلىغان ئاپتۇبۇسلار ئىستانبول تارابىيەدىكى خىتاي كونسۇلخانىسغا قاراپ يولغا چىقتى.
دۇنيا
خىتاي جۇمھۇرىيىتى قۇرۇلغانلىقى ۋە ۋەتىنىمىز شەرقىي تۈركىستاننى بېسىۋالغانلىقىنىڭ 70_ يىلى. بۇ مۇناسىۋەت بىلەن ئىستانبولدىكى خىتاي ئەلچىخانسىنىڭ بۈگۈن يەنى 27_ سىنتەبىر، كەچ سائەت 7دە ئىستانبۇل بېشىكتاشتىكى چىرايان سارىيى كامپىنىسكى مىھمانخانسىدا مىڭ كىشىلىك تەبرىكلەش پائالىيىتى ئۆتكۈزمەكچى بولغانلىقى ئاشكارە بولدى.
ئۇيغۇر ئاگېنتلىقى
كانادانىڭ دۇنياغا داڭلىق ئۇنىۋېرسىتېتلىرىدىن بىرى بولغان مەكماستېر ئۇنىۋېرسىتى (McMaster University) يېقىندا بۇ مەكتەپتىكى «خىتاي ئوقۇغۇچىلار ۋە ئاكادېمىكلار جەمئىيىتى» نىڭ (Chinese Students and Scholars Association) كۇلۇب سالاھىيىتىنى بىكار قىلغان.
سەئۇدى ئەرەبىستان «رىياز» گىزىتىنىڭ خەۋىرىگە ئاساسلانغاندا، سەئۇدى ئەرەبىستان يىقىن كەلگۈسى ئىچىدە 50 مىلىيون ئادەم قىتىم ساياھەت ۋە زىيارەت ۋىزىسى تارقىتىشنى نىشان قىلغان بولۇپ، ياۋروپا، ئاسىيا، ئامرىكا قىتئەلىرىدىكى دۆلەتلەردىن كۆپلەپ ساياھەتچى جەلىپ قىلىش، شۇ ئارقىلىق سەئۇدى ئىچكى بازىرىنى جانلاندۇرۇشنى مەقسەت قىلغان.
نيۇ يوركتا ئۆتكۈزۈلىدىغان 74- نۆۋەتلىك ب د ت يىغىنىغا قاتنىشىش ئۈچۈن ئامېرىكىغا كەلگەن تۈركىيە پرېزدېنتى رەجەپ تەييىپ ئەردوغان، 2019-يىلى 21-سېنتەبىر تۈركەن فوندىنىڭ (TURKEN Foundation USA) پائالىيىتىگە قاتناشتى ۋە سۆز قىلدى.
9-ئاينىڭ 23-كۈنى، ئامېرىكا پىرىزدېنتى تىرامپ، نيۇيوركتا ئۆتكۈزۈلىدىغان ھاۋا كىلىماتى يىغىنىغا قاتناشماستىن، دىنى ئەركىنلىك يىغىنىغا رىياسەتچىلىك قىلىشى مۇمكىنلىكىنى بىلدۈرگەن. ئامېرىكا ئەمەلدارلىرىمۇ ھەم بىرلەشكەن دۆلەتلەر تەشكىلاتى يىغىنىدا ئۇيغۇرلار مەسىلىسىنى ئوتتۇرىغا قويىدىغانلىقى ۋە خىتاي بىلەن يۈزمۇيۈز تۇتىشىدىغانلىقىنى بىلدۈردى.
ئالماتا/نۇرسۇلتان (رويتېرس)- شەنبە كۈنى، ساقچىلار قازاقىستاننىڭ ئەڭ چوڭ ئىككى شەھىرىدە خىتاينىڭ بۇ ئوتتۇرا ئاسىيا جۇمھۇرىيىتىدىكى تەسىرىگە قارشى نامايىش پائالىيىتىگە قاتناشقان نەچچە ئون كىشىنى قولغا ئالدى.
تۈركىيەنىڭ سابىق باش مىنىستىرى، سابىق دىپلوماتىيە مىنىستىرى ئەھمەد داۋۇتئوغلۇ ۋە باشقا ئۇچ نەپەر پارلامىنېت ئەزاسى تۈركىيەنىڭ ھۆكۈمەت بېشىدىكى پارتىيىسى ئادالەت ۋە تەرەققىيات پارتىيىسىنىڭ ئەزالىقىدىن چېكىندى.
2019-يىلى 13- سېنتەبىر، ئامېرىكا تاشقى ئىشلار مىنىستىرى مايىك پومپىيو ۋاشىنگتوندىكى بىر يىغىندا سۆزلىگەن نۇتىقىدا، ئۇيغۇر مۇھاجىر ئابلىكىم يۈسۈپنى قۇتۇلدۇرۇش جەريانىنى تەپسىلىي تونۇشتۇردى. تۆۋەندىكىسى ئۇنىڭ بۇ ھەقتە قىلغان سۆزلىرىنىڭ تەرجىمىسى:
16_قېتىملىق خەلىقئارالىق ئانادولۇ تۈركلىرى مەدەنىيەت سەنئەت فېستىۋالى 30_ئاۋغۇسىت تۈركىيەنىڭ پايتەختى ئەنقەرە باشلىنىپ ،9_ سىنتەبىر ئاياغلاشتى. فېستىۋالغا شەرقىي تۈركىستان ،قازاقىستان ،قىرغىزىستان ،ئۆزبەكىستان ،تۈركمەنىستان ،ئەزەربەيجان ،قىبرىس قاتارلىق تۈرۈك دۆلەتلىرى ۋە تۈركىيەنىڭ ھەرقايسى شەھەرلىرىدىن گۇرۇپپىلار قاتناشتى.
ھىندىستان بىلەن پاكىستاننىڭ كەشمىر مەسىلىسى تېخىمۇ يۇقىرى پەللىگە كۆتۈرلىۋاتقان بىر پەيتتە، خىتاينىڭ مەركىزى ھەربىي كومتىتىنىڭ مۇئاۋىن رەئىسى شۈ چى لىياڭ 8-ئاينىڭ 27-كۈنى ئىسلام ئابادقا زىيارەتكە باردى. پاكىستان پىرىزدىنتى ئالۋى كۈتىۋېلىش مەيدانىدا «شىنجاڭ» (ش ت) مۇستەقىلچىلىرى «تىرورلۇق كۈچلىرى» نى تىلغا ئالدى ۋە ۋەدە بەردى.
قەھرامان ماراش يىۋۇ بىلەن «قېرىنداش شەھەر»دەپ ئىلان قىلىندى تۈركىيەنىڭ سۈتچى ئىمان شەھرى قەھرامان ماراش بىلەن خىتاينىڭ يىۋۇ شەھرى «قېرىنداش شەھەر» دەپ ئىلان قىلىندى. شەرقى تۈركىستاندا 6 مىليۇن شەرقى تۈركىستانلىقنىڭ خىتاي جازا لاگېرلىرىدا تۇتقۇن قىلىنىشى ۋە مېڭە يۇيۇشقا دۇچ كېلىۋاتقان بۇ ۋەزىيەتتە تۈركىيەنىڭ پۈتۈن نارازىلىق ۋە قارشىلىقلارغا قارىماي خىتاي بىلەن بۇخىل يېقىن مۇناسىۋەتلەردە بولىشى شەرقى تۈركىستانلىقلارنى پەرىشان قىلماقتا.
قاتار ۋەكىلى ب د ت كىشلىك ھوقۇق كىڭىشىنىڭ پىرىزدىنتى كولىي سىكگە بىلدۈرۈشىچە، 12- ئىيۇلدىكى خىتاينىڭ كىشىلىك ھوقۇق ئەھۋالىنى قوللىغان خەتتىن ئىمزاسىنى قايتۇرىۋىلىشنى قارار قىلغانلىقىنى ئىيىتقان.
شۇ يەر ۋاقتى يەكشەنبىدە ئافغانستان پايتەختى كابۇلدا ئۆتكۇزۇلگەن توي مۇراسمى مىھمانلىرىغا قارشى ئىلىپ بىرىلغان ئۆزىنى قوشۇپ پارتىلىتىش ۋەقەسدە ئۆلگەنلەر سانى 63 كە يەتكەن بولۇپ ،ئۆلگەنلەرنىڭ كۆپىنچىسى ئاياللار ۋە بالىلار ئىكەن.ئسلام دۆلىتى دائىشنىڭ ئافغانستان تارماق تەشكىلاتى مەزكۇر ۋەقەنى ئۆزى ئىلىپ بارغانلىقىنى جاكارلىغان.
2019-08-16
(بۇ تەرجىمە ماقالە دەيلى ساباھ تورىغا يازغۇچى مۇھەممەت ئەلى گۈلەر تەرىپىدىن يىزىلغان يازما بولۇپ تۈركىيە خىتاي مۇناسىۋىتىنى چۈشىنشىتە پايدىلىنىش قىممىتىگە ئىگە. مەزمۇنى كۆپ ۋە ئۇزۇن بولغاچقا قىسىمغا بۆلۈپ ئىلان قىلدۇق.)
(بۇ تەرجىمە ماقالە دەيلى ساباھ تورىغا يازغۇچى مۇھەممەت ئەلى گۈلەر تەرىپىدىن يىزىلغان يازما بولۇپ تۈركىيە خىتاي مۇناسىۋىتىنى چۈشىنشىتە پايدىلىنىش قىممىتىگە ئىگە. مەزمۇنى كۆپ ۋە ئۇزۇن بولغاچقا قىسىمغا بۆلۈپ ئىلان قىلدۇق.)
خىتاي – تۈركىيە دىپلوماتىك مۇناسىۋىتى رەسمى ھالدا 1971-يىلى باشلانغان ئىدى. شۇنىڭدىن باشلاپ مۇناسىۋەتلەر ئەگرى-توقاي يوللارنى بېسىپ ئۆتتى. ئۆتكەن ئون يىل مابەينىدە قانداقلا بولمىسۇن ئىككى تەرەپ مۇناسىۋىتىدە بولۇپمۇ ئىقتىسادىي ،سىياسىي ۋە كۈلتۈر قاتارلىق جەھەتلەردە كۆرۈنەرلىك ئىلگىرىلەشلەر بولدى.
تۈركىيىنىڭ ئىزمىر شەھىرى كۆچمەنلەر ئىدارىسىدە تۇتۇپ تۇرۇلۇۋاتقان ئىككى نارىسىدە بالىنىڭ ئانىسى زىننەتگۈل تۇرسۇن تاجىكىستان ئارقىلىق خىتايغا قايتۇرۇلغان خەۋىرى ئىجتىمائىي تاراتقۇلاردا تارقالغاندىن كېيىن بۇ خەۋەر پۈتۈن دۇنيادىكى ئۇيغۇرلارنى قاتتىق قايغۇغا سالدى.
شەرقى تۈركىستانلىقلارنىڭ ھاياتىدا ۋە شەرقى تۈركىستان داۋاسىدا ئىنتايىن مۇھىم ئورۇننى تۇتۇپ كەلگەن تۈركىيە جۇمھۇرىيەتى يېقىنقى بىر قانچە يىلدىن بۇيان مۇھىملىقىنى تېخىمۇ پەرق ئەتتۈرمەكتە. شەرقى تۈركىستانلىقلار بىلەن تۈركىيەلىكلەرنىڭ بىر مىللەت بولۇشى يەنى تۈرك بولۇشى يەنە بىر تەرەپتىن تارىختىن بۇيان داۋاملىشىپ كەلگەن دىنى ئەقىدە ۋەئۆرفى ئادەتلەرنىڭ بىردەكلىكى نۇقتىسىدىن ئېلىپ ئېيتقاندىمۇ شەرقى تۈركىستانلىقلار ئۈچۈن تۈركىيە ئىككىنچى ۋەتەن مەۋقەسىدە تۇرۇپ كەلدى ۋە كەلمەكتە. شەرقى تۈركىستانلىقلارنىڭ بۇ سۆيگۈ ۋە مۇھەببىتىمۇ ئاناتولىيەدىكى تۈركلەرنىڭ قارىنداشلىق بېغى بىلەن سۇنغان قوللىرىدىن مىننەت
تۈركىيەدە ئىقامەت قىلىۋاتقان زىننەتگۈل تۇرۇسۇن ۋە ئىككى قىزى 6- ئاينىڭ 27- كۈنى تۈركىيەنىڭ ئىزمىر شەھىرىدىكى چەتئەللىكلەرنى ئۆز دۆلىتىگە قايتۇرۇش مەركىزىدىن ئىستانبولغا، ئىستانبولدىن تاجىكىستانغا قايتۇرۇلغانلىقى ۋە تاجىكىستاندىن خىتايغا قايتۇرۇلغانلىقى مەلۇم بولدى.
