رېيتېر ئاگېنتلىقىنىڭ خەۋەر قىلىشىچە، جۈمە كۈنى ئامېرىكا جورجىيە شىتاتىنىڭ شىتات كاتىپى براد رافېنسپېرگېر (Brad Raffensperger) جورجىيە شىتاتىدا بايدىننىڭ غەلىبە قىلغانلىقى ئېلان قىلغان. ئۇ مۇنداق دېدى: «جۇمھۇرىيەتچىلەر پارتىيىسىنىڭ باشقا ئەزالىرىغا ئوخشاش، مەنمۇ بەك ئۈمىدسىزلەندىم، چۈنكى بىزنىڭ پرېزىدېنت نامزاتىمىز جورجىيە شىتاتىدا غەلىبە قىلالمىدى. مېنىڭ دەستۇرىم شۇكى، سانلار يالغان ئېيتمايدۇ. شىتات كاتىپى بولۇش سۈپىتىم بىلەن، مەن بۈگۈن بىز ئېلان قىلغان سانلارنىڭ توغرا ئىكەنلىكىگە ئىشىنىمەن.»
دۇنيا
شۋېتسىيە پوچتا-تېلېگراف باش ئىدارىسى (Swedish Post and Telecom Authority, PTS) ئالدىنقى ئايدا دۆلەت بىخەتەرلىكىنى سەۋەب قىلىپ، شۋېتسىيەدە ئېلىپ بېرىلىدىغان 5G كىمئارتۇق سودىسىدا خۇاۋېي قاتارلىق خىتاي ئالاقە ئۈسكۈنىلىرىنى چەكلىگەنلىكىنى جاكارلىغان بولۇپ، خۇاۋېي بۇ قارارغا نارازىلىق بىلدۈرۈپ، ئالدىنقى ھەپتە PTS ئۈستىدىن ئەرز قىلغان ئىدى
فرانسىيەدە ئاكتىپ پائالىيەت قىلىۋاتقان ئۇيغۇر زىيالىسى دوكتور دىلنۇر تەرىپىدىن تەييارلىنىپ ئېلان قىلىنغان فرانسىيەدىكى سىياسى پارتىيەلەر شۇنداقلا شەھەر باشلىقلىرىنىڭ ئىمزا قويۇشىغا سۇنۇلغان «ئۇيغۇرلار بىلەن سەبداشلىق»نىزامنامىسىغا بۈگۈنگە قەدەر ئالتە سىياسىي پارتىيە شۇنداقلا ئون شەھەر باشىلىقى ئىمزا قويغان بولۇپ، بۈگۈن يەنى شەرقى تۈركىستان جۇمھۇرىيەت كۈنى ھارپىسىدا يەنە بىرقانچە پارتىيە بۇ نىزامنامىگە ئىمزا قويغىنىنى ئېلان قىلدى.
ئامېرىكا تاشقى ئىشلار مىنىستىرى مايىك پومپىيو بۈگۈنكى مۇخبىرلارنى كۈتىۋىلىش يىغىنىدا سۇئاللارغا جاۋاب بېرىپ: «ئىككىنچى نۆۋەتلىك ترامپ ھۆكۈمىتىگە ئوڭۇشلۇق ئۆتىمىز. ھەربىر قانۇنلۇق بىلەت سانالغاندا، ئىككىنچى قېتىملىق ترامپ ھۆكۈمىتىگە ئۇلۇشىمىز. مېنىڭ بۇنىڭغا قاتتىق ئىشەنچىم بار.» دېدى.
تالىبان يېڭى سايلانغان پرېزىدېنت بايدىننىڭ بۇ يىلنىڭ بېشىدا تالىبان بىلەن ئامېرىكا ئىمزالىغان تىنچلىق كېلىشىمىدە چىڭ تۇرۇپ، ئامېرىكا تارىخىدىكى ئەڭ ئۇزۇن ئۇرۇش – ئافغانىستان ئۇرۇشىنى ئاياقلاشتۇرۇشىنى ئۈمىد قىلدىغانلىقىنى ئىپادىلىدى.
پرېزىدېنت ترامپ بۈگۈن (9- نويابىر) تىۋىتتىردا مۇنداق دېدى: مەن دۆلەت تېرورلۇققا قارشى تۇرۇش مەركىزىنىڭ ھۆرمەتكە سازاۋەر دىرېكتورى (كېڭەش پالاتاسى تەرىپىدىن بىردەك مۇئەييەنلەشتۈرۈلگەن) كرىستوفىر مىللېر (Christopher C. Miller) نىڭ ھازىردىن باشلاپ مۇۋەققەت دۆلەت مۇداپىئە مىنىستىرى بولىدىغانلىقىنى ئېلان قىلغانلىقىمدىن خۇشالمەن.
پرېزىدېنت ترامپ كەلگۈسى بىر نەچچە كۈندە كۆپ قېتىم قانۇنىي ھەرىكەت قوللىنىپ ، سايلامنىڭ نەتىجىسىگە جەڭ ئېلان قىلىشى مۇمكىن. ئەمما بۇ دەۋالار بايدىننىڭ غەلىبىسىنى ئۆزگەرتەلمەسلىكى مۇمكىن دەپ قارالماقتا.
سايلام كۈنىنىڭ كەم دېگەندە بىر ياخشى نەتىجىسى بولىدۇ: كىم غەلىبە قىلسا، كوممۇنىست خىتتاي ئۇتتۇرىدۇ. ھەر ئىككىسى كوممۇنىست دۆلىتىگە قاتتىق تەدبىر قوللىنىشقا ۋەدە بەردى.
ئىزاھات: مەزكۇر ماقالە داڭلىق سىياسەت ژورنىلى « تاشقى سىياسەت»دە ئىلان قىلىنغان بولۇپ، ماقالە يازغۇچىلار دۇنيادا ئالدىنقى قاتاردا تۇرىدىغان ئاقىللار ئامبىرىنىڭ تەتقىقاتچىلىرى، شۇنداقلا ئاپتورلاردىن پائۇل خەنىل ئىلگىرى سابىق پىرىزدىنت بۇش ۋە ئوباما مەزگىلىدە ئاقساراينىڭ خىتاي ئىشلىرى دىرىكتورى بولغان. مەزكۇر ماقالە ئوقۇرمەنلەرنىڭ مەسىلىلەرنى ئوخشىمىغان نۇقتىلاردىن كۆزىتىشى ئۈچۈن سۇنۇلدى. ئاگىنتلىقنىڭ كۆز قارىشىغا ۋەكىللىك قىلمايدۇ.
بايدىن سايلامدا غەلبە قىلدى، ئۇ شى جىنپىڭ باشقۇرىدىغان كۈچلۈك خىتتايغا دۇچ كەلدى. بايدېننىڭ خىتتاي سىياسىتى ئۇنىڭ تەشۋىقات سەپەرۋەرلىك پائالىيىتى جەريانىدا ئېنىق بولمىغاچ، نۇرغۇن سوئاللار پەيدا بولدى. ۋاقتى توشقان پرېزىدېنت ترامپ بېيجىڭ ھاكىمىيىتىگە قاتتىق مۇئامىلە قىلىشقا جۈرئەت قىلىدىغان پرېزىدېنت دەپ قارىلىدۇ. فرانسىيە ئىستراتېگىيىلىك تەتقىقات فوندى جەمئىيىتىنىڭ ئاسىيا مەسىلىلىرى مۇتەخەسسىسى ۋالېرىي نىكېت تىرامپنى مۇنداق تەسۋىرلىدى: خىتتاي ئالدىدا، تىرامپ قاتتىق قول بولۇشقا جۈرئەت قىلدى! ئۇ مۇمكىن بولمايدىغان «تىنچ تەدرىجى دىموكراتىيە» خام خىيالىنى رەت قىلىشقا جۈرئەت قىلدى. بۇ ئالىم ھەتتا
ناگورنو-قاراباغدا ھەربىي توقۇنۇشلار داۋاملاشماقتا. ئايرىلىش رايونىدىكى ئەمەلىي ئەمەلدارلارنىڭ ئېيتىشىچە ، ھەر ئىككى دۆلەت ئارمىيسى پۇقرالارغا ھۇجۇم قىلغان ئەھۋاللار كۆرۇلگەن بولۇپ، ھەر ئىككى دۆلەت قارشى تەرەپنى ئۆز پۇقرالىرىغا ھۇجۇم قىلغان دەپ ئەيىپلىمەكتە.
ياۋروپا ئېتتپاقى جازالاش تەستىقلانغان بېلورۇسىيە ئەمەلدارلىرىنىڭ تىزىملىكىنى ئېلان قىلدى. ئالېكساندىر لۇكاشېنكو 15 ئادەم تىزىملىكىدە بىرىنچى ئورۇندا تۇرىدۇ. بۇ ئۇچۇرلار ياۋروپا بىرلەشمىسىنىڭ رەسمىي ئاخبارات ژۇرنىلىدا ئېلان قىلىنغان.
تېمىغا كىرىشتىن بۇرۇن ، تۈركىيەدىكى ئاساسلىق خەۋەرلەرنى قىسقىچە سۆزلەپ ئۆتەيلى.
خىتيانىڭ خىكۋىژن پەن-تېخنىكا شىركىتى شەرقىي تۈركىستاندىكى يىغىۋىلىش لاگېرلىرىنى نازارەت ئۈسكۈنىلىرى بىلەن تەمىنلىگەنلىكى ئۈچۈن، بۇلتۇر ئۆكتەبىردە ئامېرىكىنىڭ قارا تىزىملىكىگە كىرگەن ئىدى. ئەمما بۇ شىركەتنىڭ بەدەن تېمپېراتۇرىسىنى تەكشۈرۈش ئەسۋابى قاتارلىق مەھسۇلاتلىرىنى ياۋروپا ئىتتىپاقىنىڭ بەزىبىر ئورگانلىرى ئىشلەتمەكتە. بۇ شىركەتنىڭ باش ئورنى گوللاندىيەدە.
ئۆزبېكىستان پرېزىدېنتى شاۋكەت مىرزىيوف بۇيرۇق چۈشۈرۈپ ، ئۆزبېك تىلىنىڭ كىرىل تىلىدىن لاتىن ئېلىپبەسىگە تولۇق ئۆتۈشىنى تېزلەتتى.
بۈگۈن سۆزلىمەكچى بولغىنىمىز يەنە بىر «يۇقۇم». بۇ يۇقۇممۇ ئەجەللىك. ئالدىنقى جۈمەدىن بۇيانقى ئالتە كۈندە ، 51 ئادەم قازا قىلدى ، ئون نەچچە كىشى دوختۇرخانىدا داۋالىنىۋاتىدۇ ، ھازىرغىچە تۈركىيەنىڭ ئوندىن ئارتۇق شەھرىگە تارقالدى.
ياپونىيە «يومىئورى شىنبۈن» گېزىتى 16- ئۆكتەبىر مۇنداق خەۋەر بەردى: ئامېرىكا بىلەن ھەمكارلىشىش بىلەن بىر ۋاقىتتا، بىخەتەرلىك مەسىلىلىرىدىكى تەشۋىشلەرگە نىسبەتەن ياپونىيە ئۆز ئۇسۇلى بويىچە تاقابىل تۇرىدۇ. ياپونىيە ھۆكۈمىتىنىڭ ھازىرچە ۋاشنگتوننىڭ ئالاقە تورى قاتارلىق ساھەلەردىن خىتاي كارخانىلىرىنى چىقىرىۋىتىش پىلانىغا قاتنىشىش ئويى يوق.
گولدمان ساكس گۇرۇھى (The Goldman Sachs Group) مۇنداق دېدى: ياۋروپا ئىتتىپاقى باشلىقلار يىغىنى برەكسىت (Brexit: ئەنگىلىيەنىڭ ياۋروپا ئىتتىپاقىدىن چېكىنىشى) مەسىلىسىدە دراماتىك كۆرۈنۈشلەر مەيدانغا كېلىشى مۇمكىن، ئەمما نويابىرنىڭ باشلىرىدا يەنىلا بىر پارچە برەكسىت سودا كېلىشىمى تۈزۈلۈش ئېھتىماللىقى بار.
كاۋكاز رايونى تىنچلىق ۋەزىيىتىنىڭ كونتروللۇقىنى يوقىتىش خەۋپى بار. ئەزەربەيجان ۋە ئەرمېنىيە 27- سىنتەبىردىن باشلاپ، ناگورنو-قاراباغ ماجىراسى سەۋەبىدىن كەسكىن ھەربىي توقۇنۇشنى كەلتۈرۈپ چىقاردى، ئىككىلا تەرەپ قارشى تەرەپنىڭ ئېغىر تىپتىكى قوراللارنى ئىشلەتكەنلىكىنى ۋە ئاھالىلەر رايونىغا ھۇجۇم قوزغىغانلىقىنى ئەيىبلىدى. بۇ بىر مەيدان ئىرقىي، تارىخىي ۋە گېئوپولىتىكىلىق كۆپ خىل ئامىللار كەلتۈرۈپ چىقارغان توقۇنۇشنىڭ ئارقىسىدا، رۇسىيە ۋە تۈركىيەنىڭ رايونلۇق مەنپەئەت ماجىراسى ئوتتۇرىغا چىقىۋاتىدۇ.
رېيتېر ئاگېنتلىقى خەۋەر قىلىشىچە، ئەھۋالدىن خەۋەردار ئەربابلار ئاقساراينىڭ سەيشەنبە كۈنى پارلامنېتقا MQ-9 تىپلىق ئۇچقۇچىسىز ئايروپىلان ۋە بوئىن شىركىتى ئىشلەپچىقارغان «بېلىق ئوۋلاش ئارىسى» (خارپون) ناملىق پاراخوتقا قارشى باشقۇرۇلىدىغان بومبا سېتىشنى ئۇقتۇرغانلىقىنى ئاشكارىلىدى.
