تارىم
2020-11-8
ئۇيغۇر ئاگىنتلىقى
فىرانسيە رادىئوسىدىن تەرجىمە قىلىندى
بايدىن سايلامدا غەلبە قىلدى، ئۇ شى جىنپىڭ باشقۇرىدىغان كۈچلۈك خىتتايغا دۇچ كەلدى. بايدېننىڭ خىتتاي سىياسىتى ئۇنىڭ تەشۋىقات سەپەرۋەرلىك پائالىيىتى جەريانىدا ئېنىق بولمىغاچ، نۇرغۇن سوئاللار پەيدا بولدى. ۋاقتى توشقان پرېزىدېنت ترامپ بېيجىڭ ھاكىمىيىتىگە قاتتىق مۇئامىلە قىلىشقا جۈرئەت قىلىدىغان پرېزىدېنت دەپ قارىلىدۇ. فرانسىيە ئىستراتېگىيىلىك تەتقىقات فوندى جەمئىيىتىنىڭ ئاسىيا مەسىلىلىرى مۇتەخەسسىسى ۋالېرىي نىكېت تىرامپنى مۇنداق تەسۋىرلىدى: خىتتاي ئالدىدا، تىرامپ قاتتىق قول بولۇشقا جۈرئەت قىلدى! ئۇ مۇمكىن بولمايدىغان «تىنچ تەدرىجى دىموكراتىيە» خام خىيالىنى رەت قىلىشقا جۈرئەت قىلدى. بۇ ئالىم ھەتتا :«بېيجىڭغا ئوخشاش بىر سىياسىي تۈزۈمگە قارشى تىرامپ بولۇشى كېرەك» دەپ قارايدۇ.
ئۇ مۇنداق دېدى: ھازىر بىز دېموكراتلار پارتىيىسىنىڭ بۇرۇنقىغا ئوخشاش خام خىيالغا چۈشۈپ قالماسلىقىنى ئۈمىد قىلىمىز. خىتتاينىڭ كېلىمات ئۆزگىرىشى توغرىسىدا پاراڭلىشىشى ۋەدىسىنى ئورۇنداشقا ۋەدە بېرىدىغانلىقىنى كۆرسىتىش يېتەرلىك ئەمەس. مۇناسىۋەتنى بوشىتىش نامىدا سۆھبەت ئۈچۈن سۆھبەت قۇرۇش ئىنتايىن ئېغىر خاتالىق بولىدۇ.
بۇ قاراشتىكىلەر ناھايىتى كۆپ، تەيۋەن ۋە شياڭگاڭدىكى نۇرغۇن كىشىلەر شۇنداق ئويلايدۇ، خىتتاي ۋە چەتئەللەردىكىدېموكراتچىلاردىنمۇ شۇنداق ئويلايدىغانلار كۆپ. ئۇلار كۈچلۈك بېيجىڭ شى جىنپىڭ ھاكىمىيىتىدىن نەپرەتلىنىش ۋە قورقۇش سەۋەبىدىن بولۇپ، ئىلگىرى ئوبامانىڭ ۋەكىلى بولغان بايدېننىڭ «كۆڭلى يۇمشاق» بولۇشىدىن ئەنسىرەيدۇ. مۇستەبىت شى جىنپىڭنىڭ ئۇزۇن مۇددەتلىك ھاكىمىيەت يۈرگۈزۈش ئىھتىماللىقى خىتايدا ئىسلاھات بولۇدىغانلىقىغا ئۈمىد قويمىغان. ئۈمىدۋار، تىرامپ سودا ئۇرۇشى باشلانغاندىن بۇيان بېيجىڭغا توختىماي بېسىم قىلدى، بېيجىڭغا قاتتىق قوللۇق قىلىشقا جۈرئەت قىلدى، ئۇنىڭ بېيجىڭنى يەرگە قارىتىش قىلىش ئۈچۈن قايتا-قايتا ھەرىكەت قىلىشى ئۇلارنى مۇستەبىت ھاكىمىيەتنىڭ بارا-بارا يالغۇز قىلىپ ۋە ئاجىزلىشىشىغا ئۈمىد تۇغدۇرىدۇ.
ئامېرىكىنىڭ بېيجىڭدا تۇرۇشلۇق باش ئەلچىخانىسى 6-چېسلا باش ئەلچى برانستاد ئىستىپا بەرگەندىن كېيىن، ۋاقىتلىق ۋەكىل روبىرت فوردىن :« سايلام نەتىجىسى قانداق بولۇشىدىن قەتئىينەزەر، ئامېرىكا خىتتاي بىلەن ئادىل ۋە باراۋەر مۇناسىۋەتنى داۋاملىق ئىلگىرى سۈرىدۇ، ئامېرىكىدىكى ئىككى پارتىيە ئامېرىكىنىڭ ھازىرقى خىتتاي سىياسىتىنى ئومۇمەن قوللايدۇ ۋە ئىزچىل قوللايدۇ» دېدى.
برۇكىڭس ئىنستىتۇتىنىڭ ئالىمى سېليا بېھرىڭنىڭ قارىشىچە:« دۇنيا ئۆزگەردى، ترامپ نۇرغۇن ئاساسلىق تېمىلاردا ئويۇن قائىدىسىنى ئۆزگەرتتى، بايدىن نورمال قائىدىگە قايتىپ كىلىمەن دەپلا كېلەلمەيدۇ». بايدېننىڭ ۋەزىپە ئۆتىگەن مەزگىلدە نېمىلەرنى بىر تەرەپ قىلىدىغانلىقى. مۇستەبىتلىكنىڭ كۈچىيىشىگە ئەگىشىپ، دېموكراتىيە دۇنيانىڭ ھەرقايسى بۇلۇڭ-پۇچقاقلىرىدا رېئاللىققا ئايلانمايدۇ.
بەزىلەر شى جىنپىڭنىڭ ئوباما پرېزىدېنت بولغان مەزگىلدە بايدىن بىلەن ئورناتقان شەخسىي مۇناسىۋىتىنى ئىشلىتىپ، ئىككى دۆلەت مۇناسىۋىتىنى پەسەيتىشى مۇمكىن دەپ كۆرسەتتى. ئىككەيلەننىڭ مۇناسىۋىتى ئوبامانىڭ بايدېنغا ئەينى ۋاقىتتىكى خىتتاينىڭ مۇئاۋىن پرېزىدېنتى شى جىنپىڭ بىلەن مۇناسىۋەت ئورنىتىش ئۈچۈن بەرگەن بۇرچى بىلەن پۈتۈنلەي مۇناسىۋەتلىك بولۇپ، بۇ «دوستلۇق» كېيىن سايلام جەريانىدا بايدېننى خىجىل قىلغان، تىرامپ ھەتتا ئۇنى زاڭلىق قىلىپ «بېيجىڭلىق بايدىن» دىگەن. بايدېننىڭ بۇ يىل بېيجىڭغا بولغان تونۇشى بارغانسېرى كەسكىنلەشتى. بۇ يىل 2-ئايدا دېموكراتلار پارتىيىسى ئىچىدىكى مۇنازىرىدە، بايدىن شى جىنپىڭنىڭ سۆڭىكىدە دېموكراتىك ئاڭ يوق لۈكچەكلىكىنى كۆرسەتتى. «.
بايدىن خىتتاينىڭ جەنۇبىي دېڭىزدىكى كېڭىيىشى ۋە شياڭگاڭدىكى باستۇرۇشىنى ئاشكارىلىدى. بۇنىڭدىن كېيىن، بايدىن ئامېرىكىنىڭ خىتتايغا قاتتىق مۇئامىلە قىلىشى كېرەكلىكىنى كۆپ قېتىم ئوتتۇرىغا قويدى. كارنىگى خەلقئارا تىنچلىق تەتقىقات ئورنىدىكى ۋىليام بۇرنسنىڭ سۆزىگە قارىغاندا، بايدېن ئاسىيادا بېيجىڭغا قارشى تېخىمۇ كۆپ ئىتتىپاق تورى قۇرۇپ چىقىشى كېرەك. ئۇنىڭ قارىشىچە، ئامېرىكا بىلەن خىتتاي ئوتتۇرىسىدىكى ئىستراتېگىيىلىك رىقابەتكە قانداق تاقابىل تۇرۇش ئامېرىكىنىڭ تاشقى سىياسىتىنى بەلگىلەيدۇ. مۇۋەپپەقىيەت ياكى مەغلۇبىيەت.
دېموكراتچىلارنىڭ ئاقسارايغا قايتىپ كېلىشى بېيجىڭنى يەنە بىر ئەندىشىگە سالىدۇ: يەنى ئامېرىكا ۋە غەربنىڭ ئەنئەنىۋى ئىتتىپاقداشلىرىنىڭ بېيجىڭغا قارشى ئىتتىپاقلىشىشى. بېيجىڭنى قوللايدىغان كۆپ تەرەپلىمىلىك تەھلىل، «تىرامپنىڭ ماھارىتىگە سېلىشتۇرغاندا ، « ئامېرىكا بىرىنچى » ئىكەنلىكىنى تەكىتلەپ، خەلقئارالىق مۇنبەرلەردىن داۋاملىق چېكىنىپ، ئىتتىپاقداشلارنىڭ نارازىلىقىنى قوزغىدى، بايدىن ئىتتىپاقداشلار بىلەن بولغان مۇناسىۋەتنى تېخىمۇ تەڭپۇڭلاشتۇرىدۇ، بۇ خىتتاي ئۈچۈن ياخشى ئىش ئەمەس». «كىشىلىك ھوقۇق مەسىلىسىدە، بايدىن خىتتاينىڭ چوقۇم بەدەل تۆلىشى كېرەكلىكىنى تەكىتلىدى. بۇ تىرامپ بىلەن روشەن سېلىشتۇرما بولۇپ، ئۇ دائىم خىتتاينىڭ كىشىلىك ھوقۇق مەسىلىسىنى تەنقىد قىلىشتىن ساقلىنىدۇ»
بەزى تەھلىلچىلەر مۇنداق دەپ قارىدى: بايدېننىڭ ۋەزىپىگە ئولتۇرغاندىن كېيىن بېيجىڭغا قاتتىق قول ياكى ئەمەسلىكىنى كۆزىتىدىغان بىرىنچى كۆرسەتكۈچ نۆۋەتتىكى «ئامېرىكا-ياپونىيە-ھىندىستان-ئاۋىستىرالىيە تۆت دۆلەت بىخەتەرلىك سۆھبىتى»، يەنى «ئاسىيا شىمالىي ئاتلانتىك ئەھدى تەشكىلاتى» نىڭ پىلان بويىچە شەكىللىنەمدۇ يوق، شۇنىڭغا قاراش كىرەك.
