ئەلى ئەكبەر داموللام باشچىلىقىدىكى بىر گۇرۇپ ئاكتىۋىستلار تۈركىيەنىڭ ھەرقايسى شەھەرلىرىدە سەييارە تەشۋىقاتىنى داۋاملاشتۇرماقتا.
چەت ئەلدە خىتاي دۆلىتىدىكى خەلقلەرنىڭ دىنىي ئەركىنلىكى ۋە كىشىلىك ھوقۇقى ئۈچۈن كۈرەش قىلىدىغان «زىمىستان قىش» دېگەن تور ژۇرنىلى بار.
ھەممىگە مەلۇم بولغىنىدەك، 2000- يىلدىن بۇيان خىتاي ھۆكۈمىتى ئۇيغۇر، تىبەت قاتارلىق ئاز سانلىق ئوقۇغۇچىلارغا ئاتالمىش «ئىچكىرى ئۆلكە سىنىپى» تەسىس قىلىش ئارقىلىق، ئۇلارغا ۋەتەنپەرۋەلىك تەربىيسى ئېلىپ باردى.
تولۇق ئوتتۇرىدا ئوقۇيدىغان ۋاقتىمدا بىر ساۋاقدشىم مۇنداق بىر ئىشنى سۆزلەپ بەرگەن ئىدى ۋە بىز بەك كۈلگەن ئىدۇق.
ئولار بىر كۈنى پاقلان ئۆلتۈرۈپ شورپا قىلپتۇ. شورپا بەك ئوخشاپتىكەنمىش . ئانسى تۈزىنى تېتىپ ئېلىپ يەيلى دەپ ئويلاپ قازاننىڭ تۇۋقىنى ئېچپتۇ . ئەمدى تۈز سېلىپ تۇرسا قازانغا ئۈستۈنكى قەۋەتتكى قوشنسىنىڭ ھاجەتخانسىنىڭ تۇربسىدىن بىر قانچە تامچە ئەۋرەز سۈيى چۈشۈپ كىتپتۇ. ئەسلىدە ئولارنىڭ ئاشخانسىنىڭ ئۈستىدە قوشنسىنىڭ ھاجەتخانسى بار ئىكەن ۋە شۇ كۈنى تۇربسىدىن مەسلە چىقىپ ئولارنىڭ بىر قازان شورپسىنى بۇلغىغانمىش. ئانسى بۇنى كۆرۈپ بىر ئاز ئويلانغاندىن كىيىن شورپىنىڭ ھەممىنى تۆكۈۋىتىپ ،گۆشلەر
خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ مەمۇرى قاتلام، ئىجتىمائى سىنىپلار، ئائىلىلەرگىچە قەدەر تەكشى قانات يايغان بۇ ئەنئەنىسى، يۇقىرىدىن – تۆۋەنگە مەلۇمات ساختىلىقى ئومۇملاشقان بولۇپ، ئشلەپچىقىرىش ۋە ئىقتىسادى تەرەققىياتقا دائىر ساختا مەلۇماتلار، خىزمەت دوكلاتى ھەققىدىكى كۆپتۈرمە ۋە ئويدۇرمىلار، نوپۇس ستاتېستىكىسى ساختىلىقى، ۋەقە-ھادىسىلەردە ئۆلگەنلەر ۋە كېلىپ چىققان زىيانلارنىڭ ساختا مەلۇماتىغا قەدەر ئشەنچىسىز بولۇپ، بۇ ئشەنچىسىزلىك خىتاي ھۆكۈمىتى ۋە مىللەت مەدەنىيىتىنىڭ مۇھىم تەركىۋى قىسمىغا سىڭىپ كەتكەن.
خىتاي ھۆكۈمىتى ئۆتكەن ھەپتە ، بىر قىسىم تاراتقۇلارغا خىتاي ئەمەلدارلىرى باشچىلىقىدا شەرقىي تۈركىستاندىكى «قايتا تەربىيلەش لاگىرى» غا كىرىشكە يول قويۇپ، ئۇلارغا لاگىردىكى بەزى ئەھۋاللارنى كۆرسەتتى، شۇنداقلا لاگىردىكىلەرنىڭ بارغانسىرى ئازىيىدىغانلىقىنى بىلدۈردى
[ئەسكەرتىش: تور بېكىتىمىزدە ئېلان قىلىنغان تەرجىمە خەۋەر ياكى ماقالە، ئۈچىنچى تەرەپ ئاپتورلۇقىدىكى ماقالە، ئوبزورلار باشقىلارنىڭ كۆز قارىشى بولۇپ، ئۇيغۇر ئاگېنتلىقىنىڭ كۆز-قاراش ياكى مەيدانىغا ۋەكىللىك قىلمايدۇ، ئۇيغۇر ئاگېنتلىقى باش ماقالىسى ياكى مەخسۇس سەھىپىلىك ماقالىسىلا ئۇيغۇر ئاگېنتلىقىنىڭ مەيدانىغا ۋەكىللىك قىلىدۇ.]
[ئەسكەرتىش: تور بېكىتىمىزدە ئېلان قىلىنغان تەرجىمە خەۋەر ياكى ماقالە، ئۈچىنچى تەرەپ ئاپتورلۇقىدىكى ماقالە، ئوبزورلار باشقىلارنىڭ كۆز قارىشى بولۇپ، ئۇيغۇر ئاگېنتلىقىنىڭ كۆز-قاراش ياكى مەيدانىغا ۋەكىللىك قىلمايدۇ، ئۇيغۇر ئاگېنتلىقى باش ماقالىسى ياكى مەخسۇس سەھىپىلىك ماقالىسىلا ئۇيغۇر ئاگېنتلىقىنىڭ مەيدانىغا ۋەكىللىك قىلىدۇ.]
ئۇلارنىڭ قىياپىتى قالايمىقانمۇ، ئۆزىنى قاچۇرۇپ ھىيلىگەرلىك بىلەن سۆز قىلامدۇ يوق؟ ئۆيدە گۇمانلىق يات ئادەم بارمۇ يوق ؟ ئاشخانىدا ئارتۇق قىڭراق بارمۇ يوق؟ تامغا دىنىي تۈس ئالغان زىننەت بۇيۇملىرى ئېسىلغانمۇ يوق؟ ئىقتىسادى ئەھۋالىغا ئۇيغۇن بولمىغان بۇيۇملار بارمۇ يوق؟ ئۇلارنىڭ خىتاي تىلى سەۋىيىسى قانداق؟ ئادەتتە مەكىزىي تىلىۋېزىيە ئىستانسىسىنى كۆرەمدۇ ياكى ئۇيغۇرچە پىلاستىنكىلارنىمۇ؟
بىر قانچە كۈن بۇرۇن بىر ئەجەم پروفېسسور بىلەن پاراڭلىشىپ قالدىم. ئۇنىڭ قاراشلىرى ماڭا بەكمۇ يېڭى تۇيۇلدى. پاراڭلار خىتاينىڭ كىملەردىن ئەڭ ئەندىشە قىلىدىغانلىقىغا كۆچكەندە ئۇ بىردىنلا كەسكىنلەشتى. ئۇنىڭ قارىشىچە خىتاي غەرپ ئەللىرىدىن قورقمايدىكەن. بىرلەشكەن دۆلەتلەر تەشكىلاتىنى قولغا كەلتۈرۈپ بولغانلىقىغا ئىشىنىدىكەن. خىتاينىڭ ئەڭ ئەنسىرەيدىغىنى مۇسۇلمانلار دۇنياسى ئىكەن.
تۈركىيەدە ياشاۋاتقان ئۇيغۇر قېرىنداشلىرىمىز ئارىسىدا كېيىنكى ۋاقىتلاردا ھازىرقى تۈركىيە ھۆكۈمىتىدىن ئاغرىنىش ۋە قېيىداش دېگەندەك ئەھۋاللار كۆرۈلۈشكە باشلىدى. چۈنكى قېرىنداشلىرىمىز دەيدۇكى، «تۈركىيە خەلقى بىزنىڭ قېرىنداشلىرىمىز، ۋەتنىمىز شەرقىي تۈركىستان ئۇلارنىڭمۇ ئاتا يۇرتى. ھازىر ۋەتەندىكى زۇلۇمنى تۈركىيە ھۆكۈمىتى بىلمەيدۇ ئەمەس، نېمە ئۈچۈن زالىم خىتايغا ‹توختا!› ياكى ‹بىر مىنۇت› دېگەن سۆزنى دېيەلمەيدۇ؟ تۈركىيەدىكى تۆت مىليونغا يېقىن سۈرىيەلىك مۇھاجىر قېرىنداشلارغا ئالاھىدە ئىمتىياز بەرگەن تۇرۇقلۇق، يۈز مىڭغا يەتمەيدىغان ئۇيغۇرلارغا شۇ ئىمتىيازنىڭ ئوندىن بىرىنى بەرسە بولمامدۇ؟». بۇ ئاغرىنىش
يالغۇز كىشلىك نامايىش جەرياندا ھەرخىل سۇئاللارغا دۈچ كەلدىم، بەزى سۇئاللار مېنى ئۆز تارىخىمىز ھەققىدە چۇڭقۇر ئويلاندۇرسا، بەزى سۇئال مېنى تېخمۇ كۆپ نەرسىلەرنى ئۈگنىشكە يىتەكلەيتى. بىر چەتئەللىك شۇنداق سورىدى
ئۆزۈڭ يېمسەڭ غېمىڭنى، قاغا چوقۇر تېنىڭنى.
ھەركىم ئۆز ئاغرىقىنى سۆزلەيدۇ.
ئۇيغۇر خەلىق ماقال – تەمسىللىرىدىن
خىتاينىڭ شىنجاڭ (شەرقى تۈركىستان -ت) دىكى ئۇيغۇرلارنى باستۇرۇش سىياسىتىنىڭ كۈنسېرى ئېشىپ بېرىشى ۋە ئىزچىل داۋام قىلشىغا ئەگىشىپ تۇنگانلارمۇ تەشۋىشلەنمەكتە، تەھدىت ھېس قىلماقتا. بىرلەشمە ئاگېنتلىقىنىڭ جۈمە كۈنىدىكى ( 28- دېكابىر) ئېلان قىلغان بىر ماقالىسىدە دېيىشىچە : تۇڭگان شائىرى سۈي خاۋشىن ( تەخەللۇسى ئەنرەن ) خىتاينىڭ ئۇيغۇرلارنى باستۇرۇش سىياسىتىدىن تەھدىت ھېس قىلغان تۇڭگانلارنىڭ بىرى .
شەرقى تۈركىستانلىق ساخاۋەتچى سودىگەر ئابدۇغاپپار ئابدۇرۇسۇل ئۆلۈم جازاسىغا ھۆكۈم قىلنىپ نەچچە يۈز مىليونلۇق مۈلۈكى مۇسادىرە قىلىندى . تور بېكەتتە دېيشىچە
دۇنيا گېزىتى جۈمە كۈنى شەرقى تۈركىستانغا ئالاقىدار بىر قانچە ماقالە ئېلان قىلدى ، بىر پارچىسى ‹‹خىتاي گۇراگې تۈرمىسىدىكى قازاقلار ۋە ئۇيغۇرلار ››، يەنە بىر پارچىسى
تايلاند تۈرمىسىدىن غەلبىلىك قېچىپ چىقىپ مالايسىيا چېگراسىغا كىرگىنىدە مالايسىيادا بىر مەزگىل تۇتۇپ تۇرۇلغاندىن كېيىن مالايسىيا ھۆكۈمىتى تۈركىيەگە كېتىشىگە رۇخسەت قىلغان 11 شەرقىي تۈركىستانلىق ئىككى ئايدىن ئارتۇق ۋاقىتتىن بېرى ئىستانبۇل ئايرودۇرۇم ساقچىخانىسدا تۇتۇپ تۇرۇلۇۋاتقان ئىدى.
ياخشىمۇ سىلەر، مېنىڭ ئىسمىم ۋاڭ …، يولداشىم غۇلجا ناھىيەسىدە ئىشلەيدۇ. ئاپىسىنىڭ ئېغىر كېسەل بولۇپ قېلىشى سەۋەبى بىلەن رۇخسەت سوراپ يۇرتقا قايتتى . بۇرۇن ئۈندىداردا، تېلېفوندا ھەر
خىتاي ۋە كانادا ئىككى دۆلەت مۇناسىۋىتى ئىنتايىن كەسكىن بولۇپ خىتاينىڭ مەلۇم سوت مەھكىمىسى «شەنبە (12-ئاينىڭ 29-كۈنى)، كانادا پۇقراسىنىڭ زەھەر ئەتكەسچىلىكىگە چېتىشلىق دىلوسىغا سوت ئېچىلىدۇ» دېدى.
ھەممىزگە مەلۇم، 23-دىكابىر تۈركىيە پايتەختى ئەنقەرەدە بۈيۈك بىرلىك پارتىيىسى ۋە ئالپەرەن ئوجاقلىرىنىڭ ساھىبخانلىق قىلىشى، تۈركىيەدىكى بىرقانچە سىياسى تەشكىلاتلارنىڭ ئاكتىپ ئاۋاز قوشۇشى ۋە تۈركىيەنىڭ ھەرقايسى شەھەرلىرىدە ياشاۋاتقان ھەرساھە، ھەر كەسىپتىن ئىككى مىڭدىن ئارتۇق شەرقى تۈركىستانلىقنىڭ ئىشتىراك قىلىشى بىلەن« شەرقى تۈركىستاندىن يەمەنگە، زۇلۇمغا خاتىمە» تېمىلىق يىغىلىش ئۆتكۈزۈلدى. يىغىلىش ناھايىتى ئەھمىيەتلىك ۋە تەرتىپلىك ئاياغلاشتى.
