تۈركىيە جۇمھۇرىيىتى تاشقى ئشلار مىنىستىرلىكىنىڭ ئۇيغۇر تۈركلىرىگە قارىتىلغان ئېغىر ئىنسان ھەقلىرى تاجاۋۇزچىلىقى ۋە خەلق ناخشىچىسى ئابدۇرېھىم ھېيتنىڭ ۋاپاتى ھەققىدىكى سوئالغا جاۋابى!
تۈركىيە تاشقى ئىشلار مىنىستىرلىكى باياناتچىسى ھامى ئاقسۆي ئۇيغۇر تۈركلىرىگە قارىتىلغان كىشىلىك ھوقۇق دەپسەندىلىچىلىكى ۋە خەلق سەنئەتچىسى ئابدۇرېھىم ھېيىتنىڭ ۋاپاتىغا مۇناسىۋەتلىك سوئاللارغا جاۋابى:
ئانارخىزم ئىنگلىزچە « Anarchy» دېگەن سۆزدىن كەلگەن ئاتالغۇ بولۇپ، موقۇمسىزلىق، مەركەزسىزلىك ۋە قالايمىقانچىلىق دېگەندەك مەنىلەرگە ئىگە
ئابدۇرەھىم ھىيتنىڭ تۈركىيەلىك كەسپداش دوستى،سەنئەتچى بۇنيامىن ئاكسۇنگۇر تۈركىيە مىديالىرىغا گۇۋاھلىق بىرىپ،داڭلىق سەنئەتكارىمىزنىڭ شەھىت بولغانلىقىنى ئىلگىرى سۈرگەن.
ئوتتۇرا شەرقتىكى ئشەنچلىك مەنبەلەردىن ئىگەللىشىمىزچە،2000دىن ئارتۇق ئۇيغۇر ئايال-بالىلار سۈرىيەنىڭ شمالىدىكى (بىز ئىنىق جۇغراپىيەلىك ئەھۋالىنى ئىگەللىدۇق
7-فېۋرال، ئاۋسترىيە پايتەختى ۋىيانادا «ئاۋسترىيە ئۇيغۇر جەمىيىتى» تەشكىللىشى، «شەرقىي تۈركىستان مىللىي مەجلىسى» رەئىسى سېيت تۈمتۈرك ئەپەندىنىڭ قېتىلىشى بىلەن 1997-يىلىدىكى «5-فېۋرال غۇلجا قىرغىنچىلىقى» نىڭ 22 يىللىقىنى خاتىرىلەش نامايىشى ئۆتكۈزۈلدى.
سايبىر بوشلۇقى بىزنىڭ ھاياتىمىزنىڭ بىر قىسمى بولۇپ قالدى، مەيلى بىز خالايلى ياكى خالىمايلى. بۇ يۇمشاق دېتاللار ئىنسانلارغا بىر تەرەپتىن ھاياتىغا ئاسانلىق ئېلىپ كەلسە يەنە بىر تەرەپتىن زوراۋان دۆلەتلەرنىڭ زوراۋانلىقىنى تېخىمۇ كۈچەيتىپ ئىنسانلارنىڭ ھاياتىغا زور زىيانلارنى ئېلىپ كەلمەكتە.
5- فېۋرال كۈنى، «ئامېرىكا ئۇيغۇر بىرلەشمىسى»نىڭ ئۇيۇشتۇرۇشى، ۋاشىنگىتون ئەتراپىدا تۇرىدىغان بىر تۈركۈم ئۇيغۇرلارنىڭ قاتنىشىشى بىلەن خىتاي ئەلچىخانىسى ئالدىدا،1997-يىلى غۇلجا شەھىرىدە يۈز بەرگەن «5-فېۋرال غۇلجا قىرغىنچىلىقى»نى خاتىرىلەش نارازىلىق نامايىشى ئېلىپ بېرىلدى.
ئۇيغۇلارنىڭ تەقدىرىگە كۆڭۈل بۆلىدىغان يەھۇدى ياشلارنىڭ ئۇيۇشتۇرۇشى بىلەن قۇرۇلغان «ئۇيغۇر يېغىلىشى» ناملىق تەشكىلات ۋە تور بېكىتىنىڭ تەشكىللىشى بىلەن ختتايلارنىڭ ئۇيغۇرلارغا قارىتىلغان سياستىگە نارازىلىق بىلدۇرۇش نامايىشى ئۆتكۈزۈلدى.
گوللاندىيەدىكى مۇسۇلمانلارغا قارشى خىرىت ۋىلدىرىسنىڭ ئەشەددى ئوڭچىل ھۆرلۈك پارتىيىسى سابىق ئەزاسى يورام كىلاۋىرىن دۈشەنبە كۈنى ئۆزىنىڭ مۇسۇلمان بولغانلىقىنى جاكارلىدى
بۇ دادا 30 ياشقا كىرگەندە نورۋىگىيەگە ئائىلىسى بىلەن جەم بولغىلى كەلگەن بولۇپ، بىراق ئەرىزنامىگە ئاساسلانغاندا، ئۇ نورۋىگىيەدە ئۇزاق تۇرمايلا سۈرىيەگە كىتىپ، چەتئەللىك مۇجاھىد بولغان، بۇ ۋەقە نورۋىگىيە دۆلەتلىك رادىيو- تىلۋىزىيە خەۋىرىدە خەۋەر قىلىنغان.
خىرستئان دۇنياسى روھانىيلار رەھبىرى، ۋاتىكان پوپى فىرانسىس ئسلام دۇنياسى ئىلىم ساھەسىنىڭ ۋەكىلى دەپ ئاتالغان ئەزھەرنىڭ بۈيۈك شەيىخى، كاتتا ئىمام شەيىخ ئەھمەد ئەلتەييب بىلەن «ئېكستىرىمىزىمغا قارشى تۇرۇش» ھەققىدە بىر ھۆججەتكە ئىمزا قويدى.
تۈركىيەدە سەمىمىيەت قەھەتچىلىكى مەۋجۇت. دۆلەت رەھبەرلىرىدىن تارتىپ پۇقراغىچە، تاراتقۇدىن تارتىپ دەرسخانىغىچە يالغانلار ماڭدامدا بىر پۇتلىشىپ تۇرىدۇ.
تۈنۈگۈن كانادادىن بىر ئىنىمىز كەلدى. 2006-يىلى كاناداغا كەلگەندە يۈك ماشىنىلىرىغا ھامماللىق قىلىپ ئىش باشلىغان ئىكەن،
«ئۇلار بىزنى قۇللارغا ئايلاندۇرۇۋەتمەكچى ئىدى، ئەمما ئەركىن ئادەملەرلا قارشىلىق كۆرسىتەلەيدۇ! «
ئۇيغۇر مىللىتى دۇچ كىلىۋاتقان تارىخى قىرغىنچىلىق ئاخبارات ۋاستىلىرى ئارقىلىق كەڭ تارقىتىلغاندىن كىين، دۇنيانىڭ ھەر قايسى جايلىرىدىكى ئوخشمىغان ئېتىقادتىكى كىشلەر ئۇيغۇرلار ئۇچۇن ئاۋاز چىقارماقتا!
2017- يىل 9-ئاينىڭ 1-كۈنىدىن باشلاپ ئۇيغۇر تىلىنىڭ بارلىق باشلانغۇچ ۋە ئوتتۇرا مەكتەپلەردە ئوقۇتۇش تىلى سۈپىتىدە ئىشلىتىلىشى ئەمەلدىن قالدۇرۇلدى.
2019 -يىلى 1-ئاينىڭ 31-كۈنى ئىستانبولنىڭ سەفاكۆي رايونى ئۇيغۇر ئىلىم ۋە مەدەنىيەت تەتقىقات ۋەقپىسى مۇراسىم زالىدا تۇنجى قېتىملىق نەق مەيداندا ئانا تىلدا نۇتۇق سۆزلەش مۇسابىقىسى ئۆتكۈزۈلدى.
نۆەتتە كىرىزىسنىڭ كۆلىمى ئىنتايىن ئېنىق. ئۈچ مىلىيونغا يىقىن ئۇيغۇر، قازاق، قىرغىز مۇسۇلمانلىرى خىتاينىڭ غەربى شىمالىدىكى شىنجاڭدا ( شەرقىي تۈركىستان- ت) زور كۆلەملىك يىغىۋىلىش لاگىرلىرىغا قامالغان. بۇ 21- ئەسىردىكى ئەڭ دەھشەتلىك كىشىلىك ھوقۇق كىرىزىسى. ئۇيغۇر كوچىلىرىدا ئادەم يوق، ئوقۇغۇچىلار، مۇزىكانتلار، تەنتەربىيەچىلەر، تىنىچلىقپەرۋەر زىيالىيلار تۈرمىگە تاشلانغان. ئۇلار ئەمگەككە مەجبۇرلۇنۇپ، ئۇلارنىڭ قولىدىن چىققان تاۋارلار ھەتتا ئامرىكىغا يىتىپ باردى.
مېڭ ۋەنجوۋنىڭ قولغا ئېلىنىشى بىلەن باشلانغان كانادا بىلەن خىتاي ئارىسىدىكى ماجرا كانادادا كۆپىنچە ئىككى دۆلەت مۇناسىۋىتى نۇقتىسىدىنلا تەھلىل قىلىندى. بۇ ناھايىتى ئورۇنلۇق، چۈنكى بۇ مەسىلە دۆلەت ئىچىدە كۆپلىگەن سوئاللارنى پەيدا قىلىدۇ.
