چارشەنبە كۈنى، ۋاشىنگىتونغا جايلاشقان «ئۇيغۇر كىشىلىك ھوقۇق قۇرۇلۇشى» ئاگاھلاندۇرۇپ، شىنجاڭدىكى (ش ت) «قايتا تەربىيىلەش لاگېرلىرى» نىڭ ناچار تازىلىق ئەھۋالى، كورونا ۋىروسىنىڭ تارقىلىشىنى تېزلەشتۈرۈپ، <ئۆلگەننىڭ ئۈستىگە تەپمەك> دېگەندەك ئىش بولىشى مۇمكىنلىكىنى بىلدۈردى.
2_ئاينىڭ 19_ كۈنى، ئامرىكانىڭ ئەنقەرەدە تۇرۇشلۇق باش ئەلچىخانىسى سىياسىي ئىشلار مەسئۇلى ماركوس ماندوژانا ، ئاخبارات باياناتچىسى مارك كامېرون ۋە ب د ت سىياسىي ئىشلار مەسلەھەتچىسى فىلىز كانۋېيدىن تەركىپ تاپقان بىر گۇرۇپپا قەيسىرىيدىكى شەرقىي تۈركىستان مەدەنىيەت- ھەمكارلىق جەمىيتىدە ئىككى سائەتكە يېقىن سۆھبەتتە بولدى.
ئامېرىكا ئەمەلدارلىرىنىڭ دۈشەنبە كۈنى بىلدۈرۈشىچە، خىتاي «ۋال كوچىسى گېزىتى» (Wall Street Journal) نىڭ ئۈچ نەپەر مۇخبىرىنى قوغلاپ چىقارغانلىقى سەۋەبلىك، ترامپ ھۆكۈمىتى خىتاي مۇخبىرلىرى ۋە خىتاي ھۆكۈمىتىگە قاراشلىق مېدىيا ئورگانلىرى، ھەمدە خىتاي ئىستىخبارات ئورگانلىرىنى جازالاشنى ئويلىشىۋاتماقتا ئىكەن.
«خوتەن گېزىتى» نىڭ خەۋىرىگە كۆرە، 2-ئاينىڭ 22-كۈنى خوتەن ۋىلايىتىنىڭ خوتەن شەھىرى، خوتەن ناھىيىسى، قارىقاش ناھىيىسى ۋە كېرىيە ناھىيىسىدىن كەلگەن 174 نەپەر ئۇيغۇر ياش ھۆكۈمەت ھۆددىگە ئالغان ئايروپىلان بىلەن خۇنەن ئۆلكىسىنىڭ چاڭشا شەھىرىگە قاراپ ئۇچقان بولۇپ، بۇ يىلدىن بېرى «ئېشىنچا ئەمگەك كۈچى» نامىدا ئىچكىرىگە يۆتكەلگەنلەرنىڭ تۇنجى تۈركۈمى ئىكەن. بۇيىل پەقەت خوتەن ۋىلايىتىدىنلا 10 مىڭدىن ئارتۇن كىشىنى ئىچكىرىدە ئىشقا ئۇرۇنلاشتۇرۇش پىلانلانغان.
ۋۇخەن ۋىرۇسى(ئاڭلىسام خىتاي ئاتاشنى بۇنداق ياقتۇرمايدىكەن )توغرىسىدا بىر نەرسە يىزىشنى ئۈچ ھەپتىدىن بىرى ئويلىشىپ كەلگەن بولساممۇ، ۋاقتىمنىڭ ئالدىراشلىقى ۋە نېمىنى باش تېما قىلىشنى بىلىپ بولالماي ئۈچ ھەپتە ئۆتتى. ئارىلىقتا ۋىرۇس توغرىسىدا سۆزلىگەنلەر، يازغانلارمۇ كۆپ بولدى، دىيىشكە تىگىلشلىكى دىيىلدى، يىزىشىمنىڭ ھاجىتى يوقكەن دەپمۇ ئويلۇدۇم. بىراق ھەر كۈنى سەھەر، ئاخشامدا كاللامدىكى بۇ تۈگۈننى يىشىش ئۈچۈن كۆپلەپ ماتىرىيال ئىزدەشتىن توختىيالمىدىم، ئاخىرى ئۇچراتقان ماتىرىياللار ئاساسىدا بۇ يازمىنى تەييارلىدىم.
18-فېۋرال، ئامېرىكا خىتاي ھۆكۈمىتىگە قاراشلىق 5 چوڭ مېدىيا ئورگىنىنىڭ ئامېرىكىدىكى تارماقلىرىغا «چەتئەل ئەلچىلىكى» گە ئوخشاش مۇئامىلە قىلىشقا باشلايدىغانلىقىنى، ئۇلارنىڭ خىزمەتچىلىرى ۋە ئامىرىكىدىكى مۈلۈكلىرىنى ئامېرىكا تاشقى ئىشلار مىنىستىرلىقىغا تىزىملىتىشى كېرەكلىكىنى ئېلان قىلدى.
يەرلىك خەلقنىڭ نامايىشلىرى تۈپەيلى، خىتاي قىرغىزىستاندىكى ئۇمۇمىي قىممىتى 280 مىليون ئامېرىكا دوللىرى بولغان بىر قۇرۇلۇش تۈرىدىن ۋاز كەچتى. خىتاي-قىرغىزىستان شىرىكچىلىكىدىكى بۇ تۈر شى جىنپىڭنىڭ بۇلتۇرقى قىرغىزىستان زىيارىتىدە ئىمزالانغان. خىتاي قىرغىزىستاننىڭ شەرقى تۈركىستان چىگراسىغا يېقىن يەرگە جايلاشقان ئەركىن سودا رايۇنىغا بىر ئارقى سەپ تەمىنات مەركىزى قۇرۇشنى پىلانلىغان بولۇپ، بۇ ئىسكىلات، قاتناش- تىرانسپورت مەركىزى ۋە مىھمانخانا قارارلىق ئەسلىھەلەرنى ئۆز ئىچىگە ئالىدىكەن.
يەھۇدىي پارتىزانلىرى ئىز قوغلاپ كەلگەن گېرمان ئەسكەرلىرىگە پىستىرما قۇرۇپ، بىرنى ئەسرگە ئالىدۇ. ئورمان ئىچىدىكى يوشۇرۇن بازىسىدا يەھۇدىي مۇساپىرلار قورقۇپ تىزلىنىپ قالغان ياش گېرمان ئەسكىرىنى ئارىغا ئالىدۇ.
ئىسرائىلىيە ۋاقىت گېزىتىنىڭ خەۋەر قىلىشچە، ياۋروپا يەھۇدى ئوقۇغۇچىلار ئۇيۇشمىسى «ئۇيغۇر مەدەنىيەت قىرغىنچلىقىنى توختىتىش پائالىيتى»باشلىغان بولۇپ، ئۇلار خىتتاي ھۆكۈمىتىنىڭ ئۇيغۇر مىللىتىگە قاراتقان ئاسسلماتسيە ۋە قىرغىنچىلىقىنى ئەيىپلەش، نامايىش قىلىش، خەلقئارا جامائەتچىلىكنى قوزغاش، خىتتايغا بېسىم چۈشۈرۈش قاتارلىق ھەرىكەتلەرنى پىلانلىغان.
ئۇيغۇر تارىخىنىڭ باشلانغۇچ دەۋرىدىن تاكى ھازىرقى دەۋرىگىچە بولغان سياسىي، مەدەنىي، دىنىي،ئىجتىمائىي ھاياتىنى ئىلمىي، تەپسىلىي بايان قىلىپ بېرىدىغان «ئۇيغۇر ئومۇمى تارىخى» ناملىق 12 توملۇق مۇپەسسەل ئەسەر نەشىر قىلىنىش ئالدىدا تۇرماقتا.
29- يانۋار، گوللاندىيە پارلامىنتى ئۇيغۇر مەسىلىسى توغرىسىدا يىغىن ئىچىپ ئىككى سائەتتىن ئارتۇق توختالدى. يىغىنغا گوللاندىيەدىكى ھاكىم پارتىيە ھۆرلۈك ۋە دىموكراتىيە پارتىيەسى ۋە باشقا پارتىيە ۋەكىللىرى قاتناشتى.
سەئۇدى ئەرەبىستاندا ئوقۇۋاتقان ئۇيغۇر قېرىنداشلىرىمىز 2018-يىلى سىنتەبىردە ماڭا بىر پارچە ئۇيغۇرچە خەتنى تەرجىمە قىلىپ بېرىشنى دېگەن ئىدى
ختتاينىڭ كېيىنكى يەتمىش يىلى مەدەنىيەت، دىن ، ئەخلاق ساھەسدىكى چېكىنىش يىلىدۇر! ئوتتۇز يىللىق ئىسلاھات ختتايغا ئېقتسادى تەرەققىيات بەردى ئەمما ئىنسانى خاراكتىردە ئىغىر يوقىتىش بولدى!ختاي خەلقى ئۆزى ۋە ئىنسانىيەت دۇشمىنىگە ئايلانماسلىقى ئۇچۇن روھى ئىسلاھات ئىلىپ بىرىشى، ئەقىدىگە، ئىنسانىيلىققا قايتشى ، رەزىلىككە قارشى تۇرۇشى كىرەك!
مۇناسۋەتلىك ئاخباراتچىلىك ئۆلچەملىرىگە ئاساسەن،ئۇيغۇر ئاگېنىتلىقىغا ۋەكىللىك قىلىدىغان ھەر بىر ئەسەرنىڭ سۇپىتىنى يۇقىرى كۆتۇرۇش ئۇچۇن مەزكۇر قسقا ئۆلچەم تۇزۇپ چېقىلدى.
مەن ئېرقى يوقىتىشنى تەتقىق قىلىمەن. بۇ مېنىڭ ئاكادېمىك تەتقىق يۆنۈلۈشۈم بولۇۋاتقىنىغا 30 يىل بولۇپ قالدى. تېخىمۇ ئېنىقراق دىگەندە، ئېرقىي يوقىتىشقا يىتەكلەيدىغان شەرت-شارائىتلارنى، يەنى مەدىنىيەت، ئىجتىمائىي، سىياسىي،ئىقتىسادىي … قاتارلىق شەرت-شارائىتلارنى تەتقىق قىلىمەن.
شەرقىي تۈركىستاننىڭ ئاتۇش شەھىرىدىن چىقىپ ئوتتۇرا ئاسىيادا تىجارەت قىلۋاتقان مەلۇم بىر ئۇيغۇر، ئۇستاز ھەبىبۇللا كۈسەنىگە، ئاتۇش شەھىرىنىڭ ئەڭ داڭلىق دىنى ئالىملىرىدىن بىرى بولغان نۇر قارى ھاجىنىڭ، ھىچ سەۋەپسىزلا 20 يىللىق كىسىلىپ، خىتاينىڭ تۈرمىسىدە ئېغىر جىسمانىي ۋە روھى ئازاپ تارتىۋاتقانلىقىنى ۋە بۇنى مۇناسىۋەتلىك ئىنسان ھەقلىرى كومتىتى ۋە مۇخپىرلارغا يەتكۈزۈپ قۇيىشىنى ئېيتقان.
نۆۋەتتە تۈركىيەدە شەرقىي تۈركىستان مەسىلىسى ۋە ئۇنىڭغا مۇناسىۋەتلىك پائالىيەتلەر جانلانماقتا.
1_ئاينىڭ 17 _ كۈنى ئىستانبولدىكى خەلىق ھەرىكىتى پىدائىيلىردىن 25 كىشى ئۇستاز ھېبۇللا كۈسەننىڭ يىتەكچىلىكىدە لىمون فىلىم ئىشلەش گۇرۇپپىسى تەرىپىدىن ئەسكى شەھەردە سۈرەتكە ئېلىنىۋاتقان «جەڭچى» فىلىمىنىڭ سۈرەتكە ئېلىش مەيدانىغا بېرىپ فىلىم خىزمەتچىلىرى ۋە ئارتىسلارنى يوقلاپ ۋە ئۇلارنىڭ فىلىمدە باشتىن ئاخىر شەرقى تۈركىستان مەسىلىسىگە كۆڭۈل بۈلۈپ، فىلىمدە يەر بىرىپ كىلۋاتقىنغا رەھمىتىنى بىلدۈردى.
«ئەگەر رەببىم ماڭا جەننەتنى نېسىپ ئەتسە جەننەتتە تۇرۇپ ئەسلەيدىغان ئەسلىمەم چوقۇم بالىلىقىم بولىدۇ» دەپ ئويلايمەن.
ئۇ قەدەر گۈزەل بىر بالىلىقىم بولغان ئىدىكى، كىندىك قېنىم تۆكۈلگەن غۇلجىنىڭ توپىلىرىدا قانغۇچە يۇمۇلاپ، توقايلىرىدا ئۇخلاپ، چىمەنلىرىدە يۈگۈرۈپ، دەرياسىدا چۆمىلەپ، باغلىرىدا مىۋە يەپ، ھەر كۈنى سەھەردە كاككۇكنىڭ «كاككۇك» دېگەن ئاۋازى بىلەن ئويغانسام، ھەر كۈنى كەچتە مومامنىڭ «دۈمبىسى كاۋاك» دېگەن ھېكايىسىنى ئاڭلاپ ئۇخلاپ قالاتتىم.
ۋەتىنىمىزدىكى مىسلى كۆرۈلمىگەن زۇلۇم نۆۋەتتە ئۇيغۇر مەسىلىسىنى دۇنيا مېدىياسىدا بىر پەللە يۇقىرى كۆتۈردى . دۇنيانىڭ ھەر يېرىدىكى ئىنسانلارنىڭ دىققىتىنى تارتتى.
12- يانۋار چۈش سائەت بىردىن تۆتكىچە، بىلگىيە پايتەختى بىرۇسسىلدا بىلگىيە ئۇيغۇر جەمىيىتى ئۇيۇشتۇرغان «سۈكۈتنى بۇزۇش» نامايىشى بىرۇسسىل مەركىزىي پويىز ئىستانسىسىدىن باشلىنىپ، لۇكسىمبۇرگ مەيدانىغا قەدەر مارش قىلغان.
