ئۇيغۇر مىللىتى تەلتۆكۇس قىرغىن قىلىنىش ئالدىدا تۇرماقتا.
سىياسەت
ئاتالمىش ‹‹شىنجاڭ گېزىتى›› نىڭ 2019-يىلى 18-يانۋاردىكى بىر خەۋىرىدە بايىنغولىن موڭغۇل ئاپتونوم ئوبلاستلىق 1-ئوتتۇرا مەكتەپ پارتكومىنىڭ ئەزاسى، مۇئاۋىن مەكتەپ مۇدىرى خۇمار قۇرباننىڭ دىننى ئەسەبىيلىكنى تەلتۆكۈس تازلايمەن ناملىق ئىدىيۋى پوزىتسىيىسى ئېلان قىلىنغان .
ئۇيغۇر تەشكىلات رەھبەرلىرى مالايسيا ۋە ھىندونوزىيەدە زىيارەتتە بولۇپ رەھمەت ئىيتتى ۋە مەسلە ئاڭلاتتى . مالايسيا ۋە ھىندوزىيە ئسلام دۇنياسدا ئۇيغۇرلار ئۈچۈن ئاۋاز چىقارغان دەسلەپكى دۆلەتلەرنىڭ بىرى بولۇپ
جازا لاگېرلىرىنىڭ خەلقئاراغا ئاشكارىلىنىشىغا ئەگىشىپ، خىتاي كومپارتىيە ھۆكۈمىتىنىڭ ماھىيىتىنى تونۇپ داۋا سېپىغا قېتىلىۋاتقان ئۇيغۇرلارنىڭ سانى كۆپەيمەكتە.
ئەلى ئەكبەر داموللام باشچىلىقىدىكى بىر گۇرۇپ ئاكتىۋىستلار تۈركىيەنىڭ ھەرقايسى شەھەرلىرىدە سەييارە تەشۋىقاتىنى داۋاملاشتۇرماقتا.
تولۇق ئوتتۇرىدا ئوقۇيدىغان ۋاقتىمدا بىر ساۋاقدشىم مۇنداق بىر ئىشنى سۆزلەپ بەرگەن ئىدى ۋە بىز بەك كۈلگەن ئىدۇق.
ئولار بىر كۈنى پاقلان ئۆلتۈرۈپ شورپا قىلپتۇ. شورپا بەك ئوخشاپتىكەنمىش . ئانسى تۈزىنى تېتىپ ئېلىپ يەيلى دەپ ئويلاپ قازاننىڭ تۇۋقىنى ئېچپتۇ . ئەمدى تۈز سېلىپ تۇرسا قازانغا ئۈستۈنكى قەۋەتتكى قوشنسىنىڭ ھاجەتخانسىنىڭ تۇربسىدىن بىر قانچە تامچە ئەۋرەز سۈيى چۈشۈپ كىتپتۇ. ئەسلىدە ئولارنىڭ ئاشخانسىنىڭ ئۈستىدە قوشنسىنىڭ ھاجەتخانسى بار ئىكەن ۋە شۇ كۈنى تۇربسىدىن مەسلە چىقىپ ئولارنىڭ بىر قازان شورپسىنى بۇلغىغانمىش. ئانسى بۇنى كۆرۈپ بىر ئاز ئويلانغاندىن كىيىن شورپىنىڭ ھەممىنى تۆكۈۋىتىپ ،گۆشلەر
خىتاي ھۆكۈمىتى ئۆتكەن ھەپتە ، بىر قىسىم تاراتقۇلارغا خىتاي ئەمەلدارلىرى باشچىلىقىدا شەرقىي تۈركىستاندىكى «قايتا تەربىيلەش لاگىرى» غا كىرىشكە يول قويۇپ، ئۇلارغا لاگىردىكى بەزى ئەھۋاللارنى كۆرسەتتى، شۇنداقلا لاگىردىكىلەرنىڭ بارغانسىرى ئازىيىدىغانلىقىنى بىلدۈردى
[ئەسكەرتىش: تور بېكىتىمىزدە ئېلان قىلىنغان تەرجىمە خەۋەر ياكى ماقالە، ئۈچىنچى تەرەپ ئاپتورلۇقىدىكى ماقالە، ئوبزورلار باشقىلارنىڭ كۆز قارىشى بولۇپ، ئۇيغۇر ئاگېنتلىقىنىڭ كۆز-قاراش ياكى مەيدانىغا ۋەكىللىك قىلمايدۇ، ئۇيغۇر ئاگېنتلىقى باش ماقالىسى ياكى مەخسۇس سەھىپىلىك ماقالىسىلا ئۇيغۇر ئاگېنتلىقىنىڭ مەيدانىغا ۋەكىللىك قىلىدۇ.]
[ئەسكەرتىش: تور بېكىتىمىزدە ئېلان قىلىنغان تەرجىمە خەۋەر ياكى ماقالە، ئۈچىنچى تەرەپ ئاپتورلۇقىدىكى ماقالە، ئوبزورلار باشقىلارنىڭ كۆز قارىشى بولۇپ، ئۇيغۇر ئاگېنتلىقىنىڭ كۆز-قاراش ياكى مەيدانىغا ۋەكىللىك قىلمايدۇ، ئۇيغۇر ئاگېنتلىقى باش ماقالىسى ياكى مەخسۇس سەھىپىلىك ماقالىسىلا ئۇيغۇر ئاگېنتلىقىنىڭ مەيدانىغا ۋەكىللىك قىلىدۇ.]
ئۇلارنىڭ قىياپىتى قالايمىقانمۇ، ئۆزىنى قاچۇرۇپ ھىيلىگەرلىك بىلەن سۆز قىلامدۇ يوق؟ ئۆيدە گۇمانلىق يات ئادەم بارمۇ يوق ؟ ئاشخانىدا ئارتۇق قىڭراق بارمۇ يوق؟ تامغا دىنىي تۈس ئالغان زىننەت بۇيۇملىرى ئېسىلغانمۇ يوق؟ ئىقتىسادى ئەھۋالىغا ئۇيغۇن بولمىغان بۇيۇملار بارمۇ يوق؟ ئۇلارنىڭ خىتاي تىلى سەۋىيىسى قانداق؟ ئادەتتە مەكىزىي تىلىۋېزىيە ئىستانسىسىنى كۆرەمدۇ ياكى ئۇيغۇرچە پىلاستىنكىلارنىمۇ؟
تۈركىيەدە ياشاۋاتقان ئۇيغۇر قېرىنداشلىرىمىز ئارىسىدا كېيىنكى ۋاقىتلاردا ھازىرقى تۈركىيە ھۆكۈمىتىدىن ئاغرىنىش ۋە قېيىداش دېگەندەك ئەھۋاللار كۆرۈلۈشكە باشلىدى. چۈنكى قېرىنداشلىرىمىز دەيدۇكى، «تۈركىيە خەلقى بىزنىڭ قېرىنداشلىرىمىز، ۋەتنىمىز شەرقىي تۈركىستان ئۇلارنىڭمۇ ئاتا يۇرتى. ھازىر ۋەتەندىكى زۇلۇمنى تۈركىيە ھۆكۈمىتى بىلمەيدۇ ئەمەس، نېمە ئۈچۈن زالىم خىتايغا ‹توختا!› ياكى ‹بىر مىنۇت› دېگەن سۆزنى دېيەلمەيدۇ؟ تۈركىيەدىكى تۆت مىليونغا يېقىن سۈرىيەلىك مۇھاجىر قېرىنداشلارغا ئالاھىدە ئىمتىياز بەرگەن تۇرۇقلۇق، يۈز مىڭغا يەتمەيدىغان ئۇيغۇرلارغا شۇ ئىمتىيازنىڭ ئوندىن بىرىنى بەرسە بولمامدۇ؟». بۇ ئاغرىنىش
خىتاينىڭ شىنجاڭ (شەرقى تۈركىستان -ت) دىكى ئۇيغۇرلارنى باستۇرۇش سىياسىتىنىڭ كۈنسېرى ئېشىپ بېرىشى ۋە ئىزچىل داۋام قىلشىغا ئەگىشىپ تۇنگانلارمۇ تەشۋىشلەنمەكتە، تەھدىت ھېس قىلماقتا. بىرلەشمە ئاگېنتلىقىنىڭ جۈمە كۈنىدىكى ( 28- دېكابىر) ئېلان قىلغان بىر ماقالىسىدە دېيىشىچە : تۇڭگان شائىرى سۈي خاۋشىن ( تەخەللۇسى ئەنرەن ) خىتاينىڭ ئۇيغۇرلارنى باستۇرۇش سىياسىتىدىن تەھدىت ھېس قىلغان تۇڭگانلارنىڭ بىرى .
دۇنيا گېزىتى جۈمە كۈنى شەرقى تۈركىستانغا ئالاقىدار بىر قانچە ماقالە ئېلان قىلدى ، بىر پارچىسى ‹‹خىتاي گۇراگې تۈرمىسىدىكى قازاقلار ۋە ئۇيغۇرلار ››، يەنە بىر پارچىسى
ھەممىزگە مەلۇم، 23-دىكابىر تۈركىيە پايتەختى ئەنقەرەدە بۈيۈك بىرلىك پارتىيىسى ۋە ئالپەرەن ئوجاقلىرىنىڭ ساھىبخانلىق قىلىشى، تۈركىيەدىكى بىرقانچە سىياسى تەشكىلاتلارنىڭ ئاكتىپ ئاۋاز قوشۇشى ۋە تۈركىيەنىڭ ھەرقايسى شەھەرلىرىدە ياشاۋاتقان ھەرساھە، ھەر كەسىپتىن ئىككى مىڭدىن ئارتۇق شەرقى تۈركىستانلىقنىڭ ئىشتىراك قىلىشى بىلەن« شەرقى تۈركىستاندىن يەمەنگە، زۇلۇمغا خاتىمە» تېمىلىق يىغىلىش ئۆتكۈزۈلدى. يىغىلىش ناھايىتى ئەھمىيەتلىك ۋە تەرتىپلىك ئاياغلاشتى.
قەشقەر، خىتاي – خىتاينىڭ يىراق غەربىدە تەسىس قىلىنغان جازا لاگىرلىرىدىكى بىر قىسىم تۇتقۇنلار فابرىكىلارغا يۆتكەلمەكتە. ئۇلار جازا لاگىرلىرىغا نەچچە ئايلاپ تۇتقۇن قىلىنىپ، دىنىي ئېتىقاتىدىن ۋاز كېچىشكە مەجبۇرلانغان نەچچە يۈز مىڭلىغان تۇتقۇنلارنىڭ بىر قىسمى. ئەمدىلىكتە خىتاي ھۆكۈمىتى ئۇلارنى گۇناھىغا تۆۋە قىلغاندىن كېيىن ياخشى كىرىمگە ئېرىشكەنلەرنىڭ ئۈلگىسى، سىياسىي ئىجتىمائى ياردەمگە ئېرىشكەن فابرىكا ئىشچىلىرى سۈپىتىدە تېلۋىزورلاردا كۆرسەتمەكتە.
شىنجاڭ (شەرقىي تۈركىستان-ت) دىكى دائىرىلەر ئاتالمىش ‹‹مۇقىملىقنى قوغداش›› نى ھەممىدىن مۇھىم ۋەزىپە دەپ بىلىپ، خلمۇ-خىل مۇقىملىقنى قوغداش نەيرەڭلىرىنى قوللانماقتا
ئۈستىدىكى رەسىمدە جۇڭگو شىنجاڭ كومۇنىستىك ياشلار ئىتتىپاقىنىڭ ۋاقتى نامەلۇم بىر پارچە رەسىمىدە، بىر خىتاي كادىر ئاتالمىش «تۇغقان» قىلىپ تەيىنلەنگەن بىر ئۇيغۇر بالىغا «بىزنىڭ جوڭگو» ناملىق رەسىملىك كىتابنى سوۋغا قىلماقتا.
پرېزىدېنت سورونباي جېنبېكوۋ يىل ئاخىرىدىكى ئاخبارات ئېلان قىلىش يىغىنىدا خىتاينىڭ ئاتالمىش «قايتا تەربىيىلەش لاگىرلىرى» ھەققىدە توختالدى.
وكتۇر مەمەت ئىمىن (نيۇيورك) دۇنيانىڭ ھەر قايسى جايلىرىدىكى ئۇيغۇرلار ئۇيغۇرلارنىڭ تەقدىرى ئۇچۇن جىددى كۆڭۇل بۆلمەكتە. ئامىركىدا ياشاۋاتقان كۆپۈنچە جامائەتنىڭ خەۋىرى بولغاندەك، ۋاشىڭتون ئالاھىدە رايۇنى يالغۇز ئامىرىكىنىڭ مەركىزى بولۇپ قالماستىن،
2018-يىلى 13- دىكابىر كۈنى ئىستانبۇل شەھەر ئۇنۋىرستىتىدا « شەرقىي تۈركستاندىن ئەسلىملە: جمجىت قىرغىنچلىق » دېگەن تېمىدا يىغىن ئۆتكۈزۈلدى. يىغىنغا لاگىرنىڭ تىرىك شاھىتلىرىدىن ئۆمەر بىك ئاكا ۋە گۈلباھار جېلىل ھەدە قاتناشتى ۋە لاگىرنىڭ ئەمەلىي ئەھۋالىنى ئاڭلاتتى. يىغىنغا 70-80 گە يېقىن ئوقۇغۇچى قاتناشقان بولۇپ كۆپنچىسى تۈركىيە ۋەتەندىشى بولمىغان چەتئەللىك ئوقۇغۇچىلار ئىدى.
