2019 -يىلى 1-ئاينىڭ 31-كۈنى ئىستانبولنىڭ سەفاكۆي رايونى ئۇيغۇر ئىلىم ۋە مەدەنىيەت تەتقىقات ۋەقپىسى مۇراسىم زالىدا تۇنجى قېتىملىق نەق مەيداندا ئانا تىلدا نۇتۇق سۆزلەش مۇسابىقىسى ئۆتكۈزۈلدى.
مۇھاجرەت
ئالدىمىزدىكى شەنبە كۈنى( يەنى 26-يانىۋار) ئامېرىكىنىڭ پايتەختى ۋاشىنگىتون شەھىرىگە جايلاشقان ئامېرىكا ئونىۋېرسىتىتىنىڭ خەلىقئارا مۇلازىمەتلەر ئىنىستىتۇتىدا ۋاشىنگىتون، مارىلەند، ۋە ۋىرجىنىيا رايۇنى ئىتقادلار-ئارا يېتەكچىلەر يىغىنى ئۆتكۈزىلىدۇ.
ئۇيغۇر مىللىتى تەلتۆكۇس قىرغىن قىلىنىش ئالدىدا تۇرماقتا.
2019- يىل 7- يانۋار، خەلقئارا كەچۈرۈم تەشكىلاتى » قۇتۇلغىلى بولمايدىغان قاباھەتلىك چۈش، مۇھاجىرەتتىكى ئۇيغۇرلار دۈچ كېلىۋاتقان ئازاپلىق تاللاش» دىگەن تېمىدا مۇھاجىرەتتىكى ئۇيغۇرلار دۈچ كېلىۋاتقان پاسپورت مەسىلىسىنى دەسلەپكى قەدەمدە يورۇتۇپ بەردى. بۇ خەۋەرنىڭ ئەسلى نۇسخسى خەلقئارا كەچۈرۈم تەشكىلاتى تور بېتىدە[i] ، ئۇيغۇرچە تەرجىمىسىنى ئۇيغۇر ئاگېنتلىقى تور بېتىدە[ii] بار.
نۇر ياپونىيىدە ئوقۇشنى ئىزچىل ئارزۇلاپ كەلگەن ئىدى. ئەمما ئۇ ئاتا-ئانىسىدىن ئايرىلىپ توكيو سەپىرىگە ئاتلانغاندا، بۇ ئارزۇلىغان گۈزەل چۈشىنىڭ قاباھەتلىك چۈشكە ئايلىنىپ قېلىشىنى خىيالىغىمۇ كەلتۈرمىگەن ئىدى.
تايلاند تۈرمىسىدىن غەلبىلىك قېچىپ چىقىپ مالايسىيا چېگراسىغا كىرگىنىدە مالايسىيادا بىر مەزگىل تۇتۇپ تۇرۇلغاندىن كېيىن مالايسىيا ھۆكۈمىتى تۈركىيەگە كېتىشىگە رۇخسەت قىلغان 11 شەرقىي تۈركىستانلىق ئىككى ئايدىن ئارتۇق ۋاقىتتىن بېرى ئىستانبۇل ئايرودۇرۇم ساقچىخانىسدا تۇتۇپ تۇرۇلۇۋاتقان ئىدى.
11- دېكابىر ماراكەشتە، بىرلەشكەن دۆلەتلەر كۆچمەنلەر كېلىشىمى كۆپ قىسىم دۆلەتلەرنىڭ قوشۇلىشى بىلەن قوبۇل قىلىندى. ياۋرۇپادىكى تالاش-تارتىشقا ۋە كىرزىسكە سەۋەپ بولغان، بىلگىيە باشچىلىقىدىكى ھۆكۈمەتلەرگە كىرزىس پەيدا قىلغان كۆچمەنلەر كېلىشىمىنىڭ قوبۇل قىلىنىشى نىمىنى چۈشەندۈرىدۇ؟
8-دىكابىر ئەتتىگەن سائەت 9:00دا ۋاشىنگىتون مېترو رايونىدىكى ئەڭ چوڭ ئسلامىي مەدەنىيەت مەركەزلىرىدىن بىرى بولغان مارىلاند شتاتىغا جايلاشقان «ئامېرىكا دىيانەت مەركىزى»دە «ئۇيغۇر ئويغىنىش كۈنى» پائالىيىتى مۇۋەپپەقىيەتلىك ئۆتكۈزۈلدى.بىر كۈن داۋاملاشقان پائالىيەت ئاساسلىقى ئىككى تۈردە ئېلىپ بېرىلغان بولۇپ، چۈشتىن بۇرۇن ئۇيغۇر مىللى مەدەنىيىتى تونۇشتۇرۇلغان بولسا، چۈشتىن كېيىن ئۇيغۇر مۇسۇلمانلىرى دۇچ كېلىۋاتقان بۈگۈنكى ئېغىر ۋەزىيەت تەپسلى تونۇشتۇرۇلدى.
خىتاي تاجاۋۇزچىلىرى تەرىپىدىن 28 يىلدىن بېرى تۈرمىدە تۇتۇپ تۇرلىۋاتقان ئابدۇلكەرىم ئابدۇۋەلى ( كىرەم قارىم )، يىقىندا خىتاي تاجاۋۇزچىلىرى تەرىپىدىن شەھىت .قىلىنغان ئىجتىمائى تاراتقۇلاردا تارقىلىۋاتقان ئۇچۇرلارنى كۆزىتىش جەريانىدا بۇ خەۋەرنىڭ راسىتلىقى دەلىللەنگەن
2018-يىلى 11-ئاينىڭ 24-كۈنى ئامېرىكا پايتەختى ۋاشنگىتون ئالاھىدە رايونىغا يېقىن فايىر فاكىس شەھىرىدە مۇھاجىرەتتىكى ئۇيغۇر زىيالىيسى،ئەدىب ،جامائەت ئەربابى ئابلىكىم باقى ئەپەندىنىڭ ھايات پائالىيەتلىرى،ئەدەبى ئىجادى ئەمگىكىنى قۇتلۇقلاش ئەدەبى ئىلمى مۇھاكىمە يېغىنى ئىچىلدى.
10- نويابىر گېرمانىيەنىڭ مىيۇنخېن شەھرىدە شەرقىي تۈركىستان مىللىي كېڭىشى ئۆتكۈزۈلگەنىدى. كېڭەش ئاخىرىدا، تۈركىيەنىڭ كۈنسايىن ئېغىرلىشىۋاتقان ئىقتىسادى كىرزىسى ۋە تۈركىيە -خىتاي مۇناسىۋەتلىرىدىكى ئۇيغۇرلارغا پايدىسىز ۋەزىيەت كۆزدە تۇتۇلۇپ، تۈركىيەدە ياشاۋاتقان ئۈچ مىڭ ئۇيغۇرنى كاناداغا يۆتكەش قارارى ئېلىنغان ئىدى.
بۇنيامىننىڭ ئاكىسى يۈسۈفمۇ مۇشۇنۇڭدەك ئوغرى ئىدى…
– ھەزرەتى يۈيسۈف ئەلەيھىسلامنىڭ قان قېرىنداشلىرى
تۈركىيەدە ياشاۋاتقان كاناداغا ئولتىراقلىشىشنى ئارزۇ قىلىدىغان كىشىلىرىمىزنى تىزىملاش 11-ئاينىڭ 12 – كۈنى دۈشەنبە باشلىنىدۇ . يىراق يېقىندىكى ھەممەيلەننى كۆزدە تۇتۇپ ئېلخەت ئارقىلىق تىزىملاش ۋە نەق مەيداندا تىزىملاش ئىككى خىل بولىدۇ . نەق مەيداندا تىزىملاش ۋاقتى : 11-ئاينىڭ 12- كۈنىدىن 11-ئاينىڭ 30-كۈنىگىچە جەمئىي ئۈچ ھەپتە ۋاقىت .( تىزىملاشقا ئىككى ھەپتە كېتىدۇ ، ئوتتۇرىدىكى بىر ھەپتە مۇخپىرلار بىلەن كۆرۈشۈش، ئەنقەرەدىكى كانادا ئەلچىخانا خادىملىرى ، ب د ت ۋەكىللى
بېيجىڭ شىنجاڭ(شەرقى تۈركىستان)دىكى تېررورىزمنىڭ ئافغانىستاندىن كىرگەنلىكىنى ئىلگىرى سۈرۈپ كەلگەن بولسىمۇ، ئەمەلىيەتتە خىتاينىڭ زۇلۇمى ۋە شىنجاڭ(شەرقى تۈركىستان)دىكى ئېتنىك توقۇنۇشلار ئافغانىستاننىڭ تېخىمۇ مۇقىمسىز بولۇشىغا ۋە خىتاينىڭ باستۇرۇش نىشانى بولغان ئۇيغۇر ياشلارنى قارشىلىق كۆرسىتىشكە مەجبۇر قىلماقتا.
زۇلۇمدا قالغان قېرىنداشلىرىمىز ۋە ۋەتىنىمىزنى قۇتقۇزۇش ئۈچۈن كۈچ چىقىرىش ھەم مەسئۇلىيەت ھەم جىددىي بولغانلىغىدەك، چەتئەلدىكى مۇھتاجلىقتا قالغان قېرىنداشلىرىمىزغا ياردەم بېرىشمۇ نۆۋەتتىكى مۇھىم ئىشلاردىن بىرى بولۇۋاتىدۇ. بولۇپمۇ، ۋاقتى ئۆتۈپ كەتكەن ۋە پات ئارىدا ۋاقتى ئۆتۈپ كېتىدىغان خىتاي پاسپورتىدىكى قېرىنداشلىرىمىز ياردەمگە مۇھتاج. بۇ خىل ئەھۋالدا قالغان ۋە ياكى باشقا سەۋەپلەردىن بەزى قېرىنداشلىرىمىز بەلكىم بىرلەشكەن دۆلەتلەر تەشكىلاتى ئارقىلىق پاناھلىق تىلىگەن ۋە تىلەشنى ئويلىشىۋاتقان بولۇشى مۈمكىن. مۇشۇ جەھەتتىكى ئېھتىياجنى ھەم بىرلەشكەن دۆلەتلەر تەشكىلاتى ئارقىلىق پاناھلىق تىلەپ ئۈچىنچ
تۈركىيە-ئىستانبول ئۇنىۋېرسىتېتى ئۇرۇنلاشتۇرشىدا « سۇلتان ئابدۇلھەمىد زاماندىكى ئىسلامىي ئىلىملەر ۋە ئىلمىي تەرەققىياتلار » نامىدا خەلىقئارالىق دوكتۇر ئاسپىرانتلار ئىلمىي تەتقىقات مۇھاكىمە يىغىنى چاقىرغان بولۇپ، بۇ يىغىنغا دۇنيانىڭ ھەرقايسى جايلىرىدىن تەتقىقاتچىلار قاتناشقان ، ئۇيغۇرلار ئىچىدىن ئىستانبول ئۇنۋېرسىتېتىنىڭ ماگىستىر ئاسپىرانت ئوقۇغۇچىسى ۋە تەتقىقاتچىسى مۇھەممەد ئىمىن ئۇيغۇر قېرىندىشىمىز ئۈزىنىڭ «بېيجىڭ ھەمىيدىيە ئالىي بىلىم يۇرتى، ئۇنىڭ سىياسىي رۇلى ۋە كۈنىمىزگە قەدەر بېسىپ ئۆتكەن باسقۇچى» ناملىق تەتقىقاتى بىلەن قاتنىشىپ لىكسىيە سۆزلىدى .
بىر ئۇيغۇر ئەر مەجبۇرىي خىتايغا قايتۇرۇلۇشقا دۇچ كەلمەكتە[1] ئەرەب بىرلەشمە ئەمىرلىكىنىڭ دۇبەي شەھىرىدە مۇئەززىنلىك قىلىپ كەلگەن ئابدۇجېلىل سۇپى ئەمىرلىك ساقچى دائىرىلىرى تەرىپىدىن تۇتۇپ كېتىلگەن بولۇپ، مەجبۇرىي خىتايغا قايتۇرۇلۇش خەۋپى ئاستىدا تۇرماقتا.
5- سىنتەبىر مەن مۇشۇ مەسىلە توغرىسىدا «شىۋېتسىيە بىر ئۇيغۇر ئائىلىنى خىتايغا قايتۇرماقچى» ناملىق بىر پارچە ماقالە يازغان ۋە بىر ھەپتە كېيىن يېڭى تەپسىلاتلارنىقوشقان ئىدىم. ماقالىدە كۆچمەنلەر ئىدارىسى ۋە كۆچمەنلەر سوتى تەرىپىدىن پاناھلىقى رەت قىلىنغان، ھەمدە شىنجاڭغا قايتۇرۇۋېتىش ئۈچۈن خىتاي ئەلچىخانىسى بىلەن ئالاقە قىلىنغانلىقى ئۇقتۇرۇلغان تۆت كىشىلىك بىر ئۇيغۇر ئائىلىسى تىلغا ئېلىنغان.
2018-يىلى 9-ئاينىڭ 19-كۈنى ئۆمەر بەك ئالى ۋە ئۇنىڭ ئىككى پەرزەنتى قازاقستاندىن كىلىپ،ئستانبۇل ئايرۇدۇرۇمىدا تۇتۇپ قىلىنپ،قايتۇرۋىتىلىش خەۋپى بىلەن پۇتۇن ئۇيغۇر دىياسفوراسنىڭ دىققىتى ۋە كۆڭۈل بۆلۈشىنى قوزغىغان ئايالى ۋە ئوغلى بىلەن جەم بولدى.
2018-يىلى 26-ئاۋغۇست كۈنى چۈشتىن كېيىن، ئىستانبۇلدىكى ساباھەتتىن زائىم ئۇنۋېرستېتدىكى ئابدۇسەمەت ۋە باشقا ئاكتىپ ئوقۇغۇچىلارنىڭ ئورۇنلاشتۇرىشى ۋە پروفېسور دوكتور ئابدۇررەشىت جەلىل قارلۇق مۇئەللىمنىڭ يىتەكلىشى بىلەن، ئەنقەرە ھاجى بايرام ۋەلى ئۇنۋېرستىتىنىڭ ئۇيغۇر ئوقۇتغۇچىلارىدىن پروففېسوردوكتۇر ئابدۇررەشىت جەلىل قارلۇق ۋە پروففېسوردوكتۇرۋارىس چاقان تۈركىستانلىق ئوقۇغۇچىلارغا لىكسىيە بەردى. ئاۋۇستىرالىيەدە ياشايدىغان دوكتۇر مەمتىمىن ئەلانىڭ بۇ
