ئابدۇۋەلى ئايۇپ ئۇيغۇرلار مۇھاجىرەتتە 2024-يىللىق يېڭى رىقابەتلەرگە، پۇرسەتلەرگە ۋە خىرىسلارغا دۇچ كېلىدۇ. رىقابەتلىك رېئاللىق بەزىلەرنى تېخىمۇ غەيرەتلىك قىلىدۇ. خىرىسلىق ئەمەلىيەت بەزى يېڭى كۈچلەرنى زۇلۇمغا قارشى سەپكە قوشىدۇ. بەزى يېڭى پۇرسەتلەر مۇھاجىرەتتە ئۇيغۇرلارنى تېخىمۇ كۈچلەندۈرىدۇ، تونۇتىدۇ، خىتاينى تېخىمۇ ھالسىرىتىدۇ، ئەلۋەتتە ئۇيغۇرلار ئويلىمىغان ئىھتىماللىقلارغا دۇچ كېلىشىمۇ مۇمكىن. گەپنى رىقابەتلەردىن باشلايلى. خىتاي بۇ […]
ئاپتورلار
ئابدۇۋەلى ئايۇپ بىر ئاي بۇرۇن بىر سىرلىق ئېلخەت تاپشۇرۇپ ئالدىم. ئېلخەتتە «ئەركىن بۈركۈت» دەپ ئىسىم قويۇۋالغان بىرىنىڭ مەلۇم بىر تەتقىقاتىمغا ياردەم بېرىشنى خالايدىغانلىقى يېزىلغان ئىدى. سىندا، تېلىفوندا كۆرۈشۈشنى تەلەپ قىلدىم، رەت قىلدى. كەچمىشىنى يېزىپ ئەۋەتىشنى سوراپ باقتىم قوشۇلمىدى. قايسى دۆلەتتە تۇرۇدىغانلىقىمۇ دەپ بەرگىلى ئۇنىمىدى، پەقەتلا مېنىڭ ھېلىقى تەتقىقاتىمغا ياردەم بەرگۈسى […]
شۆھرەت ھوشۇر خىتاينى چۈشىنىش تەس ئەمەس، ھاكىمىيىتى ئاستىدا ياشاپ باققانلار ئۈچۈن، ئەمما چشەندۈرۈش قېيىن دەردىنى تارتىپ باقمىغانلارغا. يېقىندا تۈركىيەدىكى سەپدىشىمىز دوكتور ئۆمەر قۇل ئەپەندى بىر تېلىۋىزىيە سۆھبىتىدە خىتاينى ناھايىتى ئوبرازلىق قىلىپ مۇنداق تەسۋىرلىدى: » شۇنداق، مەيلى ئۆتمۈش مەيلى بۈگۈن بولسۇن، دۇنيادىكى بارلىق مۇستەملىكىچىلەرنىڭ شۇئارى ۋە تەبىئىتى ئوخشاش، ›سېنى بېقىۋاتىمەن‹ دەپ […]
ئاپتورى: نۇرمەمەت مۇساباي 2- دۇنيا ئۇرۇشى ئاخىرلاشقاندىن كەيىن، دۇنيا سىياسىي جەھەتتىن ئىككى قۇتۇپلاشتى. غەرىبنى ئاساس قىلغان ئامېرىكا يېتەكچىلىكىدىكى دېموكىراتىك تۇزۇمدىكى دەۋلەتلەر بلوكى ۋە سۆۋېتلەر ئىتتىپاقى باشچىلىقىدىكى سوتسىيالىستىك تۇزۇمدىكى دىكتاتور دەۋلەتلەر بلوگى بولۇپ ئىككىگە ئايرىلدى. ھەربىي جەھەتتىن ناتو بلوگى ۋە ۋارشاۋا بلوگىغا بۆلۇندى.شۇندىن ئەتىبارەن بۇ ئىككى بلوگ ئۆز تەسىرىنى كېڭەيتىش ئۇچۇن، دۇنيانىڭ ھەممە يەرىدە […]
«تۆھپىكار ئۇيغۇرلار »تېمىسدىكى يۈرۈشلۈك ماقالىلىرىم (6) تاھىر ئىمىن ئۇيغۇرىئان (ئەسكەرتىش: بۇ يازمىدىن ئابلىكىم ئەمەت ئاكىنىڭ ئالدىن خەۋىرى يوق) بۈگۈن تېۋىتتردا ئۇچۇر كۆرۋىتىپ، تۇيۇقسز بىر چەتئەللىك كىشنىڭ ئۇيغۇر سەنئەتكار ئابلىكىم ئەمەت ئاكىنىڭ شەخسى تور بېكىتىنڭ ئادېرسنى ئەۋەتكەنلىكىگە كۆزۈم چۈشتى. تور بېكەتنى ئېچىپ، ۋەتەن مەنزىرىلىرى ۋە ئۇيغۇر مەدەنىيتىگە ئائىت فوتو-سۈرەتلەر، ۋىدىئولار ، […]
تاھىر ئىمىن ئۇيغۇرىئان 2022-يىلى 24-نويابىرغىچە، ئۇيغۇر ۋەتىنىدە، ختاي ھاكېمىيتىنىڭ ئۇيغۇر خەلقى ئۈستىدىن داۋاملاشتۇرىۋاتقان ئىرقى قىرغىنچىلىق ۋە باستۇرۇش سياسىتى ئۈستىگە ، ختايدىن تارقالغان كوۋىد-19 ۋېرۇسى سەۋەبلىك شەھەر ۋە ئاھالىلارنى قامال قىلش، نورمال تېجارەت ۋە ئاممىۋى-ئىجتىمائى ھەرىكەتلەرنى چەكلەش، خەلقنى ئاچلىققا مەجبۇرلاش سياسىتى داۋام قىلىۋاتاتتى. بۇ كۈنى ئۇيغۇرلار زىچ ئولتۇراقلاشقان ئۈرۈمچى تەڭرىتاغ رايونىدىكى […]
سياسى نۇتۇقلىرى: ئۇيغۇر ئسلاھات ھەرىكىتى لېكسيەلىرى: ئۇيغۇر روھى پىروگىراممىسى لېكسيەلىرى: شەخسى تەرەققىيات ھەققىدىكى لېكسيەلىرى:
نەبىجان تۇرسۇن ئامېرىكا ئۇيغۇر بىرلەشمىسى 12- نويابىر شەرقىي تۈركىستان جۇمھۇرىيىتى كۈنى مۇناسىۋىتى بىلەن 11-نويابىر كۈنى ئاخشام فەيىرفاكىس شەھىرىدە ئۆتكۈزگەن خاتىرىلەش ۋە تەبرىكلەش مۇراسىمىدا ئۇيغۇر ئېلى ۋە ئۇيغۇرلار تارىخى بويىچە ئۇزۇن يىللاردىن بۇيان تەتقىقات قىلىپ ئامېرىكىدا «ياۋرو-ئاسىيا ئۆتۈشمە يولى: شىنجاڭ تارىخى» ۋە « قوۋۇقنىڭ سىرتىدا»ناملىق كىتابلىرىنى نەشر قىلدۇرغان ۋە كۆپلىگەن ماقالىلەرنى […]
ئارمان ئۇيغۇر ئاگېنتلىقى 2023-يىلى 16-نويابىر 15-نويابىر ئامېرىكا پرېزىدېنتى جو بايدىن سان فرانسىسكودا خىتاي رەئىسى شى جىنپىڭ بىلەن تۆت سائەتكە يېقىن يېپىق سۆھبەت ئېلىپ باردى. نۆۋەتتىكى ئامېرىكا-خىتاي مۇناسىۋەتلىرى يىرىكلەشكەن پەيتتە ئېلىپ بېرىلغان بۇ ئۇچرىشىش ۋەھالەنكى دۇنيا مېدىئالىرىنىڭ قىززىق نۇقتىسىدا ئايلاندى. ئىككى تەرەپ سۆھبىتىدە قانداق مەسىلىلەر مۇزاكىرە قىلىندى؟ نېمىلەر ھەل قىلىندى؟ بۇ […]
ئافراسياپ، ئۇيغۇر ئاگېنىتلىقى، 14-نويابىر 8-يانۋاردىن 23-يانۋارغىچە نيۇيورك شەھىرىدە ئۆتكۈزۈلىدىغان ئامېرىكا بويىچە ئەڭ چوڭ ھۈججەتلىك فىلىم فېستىۋالى ( DOC NYC)دا، ئۇيغۇر يازغۇچى ئابدۇۋەلى ئايۇپنىڭ ھايات ھېكايىسى ئاساسىدا ختاينىڭ ئۇيغۇر قىرغىنچىلىقى يورۇتۇپ بىرىلگەن «نېقاپ ئارقىسدا » (Behind the Mask)ناملىق ھۈججەتلىك فىلىم تۇنجى قېتىم قويۇلغان. مەزكۇر ھۈججەتلىك فىلىم – رىژىسور خاۋدرد باستنىس (haavardbustnes )تەرىپىدىن […]
بىز تۇنجى جۇمھۇرىيەتنى قۇرغاندا مۇسۇلمان دۇنياسى تېخى جۇمھۇرىيەت دېگەن سۆزنىڭ قۇرئاندا بار يوقلۇقى ھەققىدە ئويلىشىۋاتقان ۋە تالىشىۋاتقان ئىدى. بۇ تالاش تارتىش تېخىچە ئۇلاردا بىرەر نوپۇزلۇق جاۋاپقا ساھىپ بولالمىدى. ئەمما ئەجداتلىرىمىز دۇنيادا تۇنجى ئىسلام بىلەن ئاتالغان جۇمھۇرىيەتنى قۇرۇپ چىقتى. بىز تۇنجى ئاساسى قانۇننى ئېلان قىلغاندا تېخى ئىسلام دۇنياسىدا دۆلەتنى، پۇقرانى ۋە […]
ئارمان ئۇيغۇر ئاگېنتلىقى 2023-يىلى 4-نويابىر خەلقئارا تاراتقۇلىرىنىڭ خەۋەر قىلىشىچە، فىرانسىيە پىرېزىدېنتى ئېممانۈئەل ماكرون بۇ ئاينىڭ بېشىدا ئوتتۇرا ئاسىيا دۆلەتلىرىدىن قازاقىستان ۋە ئۆزبېكىستانلاردا زىيارەتتە بولغان. «فىرانسىيە ئاگېنتلىقى»نىڭ بۇ ھەقتىكى خەۋىرىدە يېزىلىشىچە، 1-نويابىر ماكرون قازاقىستان پايتەختى ئاستانىدە پىرېزىدېنت توقايېف بىلەن كۆرۈشۈشتە بولغاندىن كېيىن ئىككى دۆلەت ئوتتۇرىدىكى ئېنېرگىيە ھەمكارلىقى، سودا ھەمكارلىقى قاتارلىق كۆپ […]
ئەزىز ئەيسا ئەلكۈن مەن «ئەتىرگۈللەر» ناملىق بۇ شېئىرنى ئۇچ يىل بۇرۇن 2017-يىلدىن باشلاپ خىتاينىڭ 21-ئەسىردىكى جازا لاگېرلىرىغا تۇتقۇن قىلىنغان مىليونلىغان بىگۇناھ ئۇيغۇرلارغا بېغىشلاپ يازغان ئىدىم. بۇ شېئىر 2023-يىلى 21-ئۆكتەبىر كۈنى ئامېرىكىلىق پۇقرالارنىڭ ۋە سىياسەتچىلەرنىڭ قەلبىنى لەرزىگە سېلىپتۇ. بۇنى بىلىپ ھاياجاندىن نېمە دېيىشنى بىلەلمەي قالدىم ….. دۇنيادا بىز كۈتمەيدىغان ئاجايىب ئىشلار […]
ئارمان ئۇيغۇر ئاگېنتلىقى 2023-يىلى 25-ئۆكتەبىر فىرانسىيەدىكى نوپۇزلۇق مەتبۇئات «دۇنيا گېزىتى» سەيشەنبە كۈنى « تېررورلۇق كەيپىياتى سۇسلاشتى، ئەمما باستۇرۇش ۋە قورقۇنچ يەنىلا مەۋجۇت» تېمىسىدىكى چوڭ ھەجىملىك ماقالىسىنى ئېلان قىلغان.. مەزكۇر ماقالىنى پۈتتۈرۈش ئۈچۈن قەشقەر، خوتەن قاتارلىق جايلارنى زىيارەت قىلغان «دۇنيا گېزىتى» مۇخبىرى فخېدېغىك لۆمەتخ Frédéric Lemaître ماقالىسىنى مۇنداق باشلايدۇ: « مەلۇم […]
ئۇيغۇر ئاگېنتلىقى، 19-ئۆكتەبر فىلىم 19-ئۆكتەبر قويۇلۇشقا باشلىغان بولۇپ، ئابدۇۋەلى ئايۇپ نەق مەيداندا فىلىم ھەققىدە سۆھبەت ئۆتكۈزمەكتە. ئۇيغۇر ئاگېنىتلىقىنىڭ يازغۇچى ئابدۇۋەلى ئايۇپتىن ئىگەللىشىچە، «شاۋقۇن ۋە سۈرەن» ناملىق بۇ ھۆججەتلىك فىلىم ئىلھام توختىنىڭ تۇتۇلۇشى، ئۇنىڭ ھاياتى، تۇتۇلۇشتىن بۇرۇن بېيجىڭدا قىلغان لېكسىيەلىرى ۋە شۇ لېكسىيەلەرنى تەشكىللىگەن، ئوقۇغۇچسىسى ئابدۇۋەلى ئايۇپنىڭ ئالى مەكتەپتىكى پائالىيەتلىرى بىلەن […]
ئابدۇۋەلى ئايۇپ ھەر قېتىم دۇنيادا بىر ئۇرۇش يۈز بەرسە مۇھاجىرەتتە كىشىلەر تەبىئىي ھالدا ئۆز مىللىتىدىن كەمسىنىدۇ، ئۆزىنى كەمستىش، قامچىلاش، سۆكۈشلەر ئېقىمغا ئايلىنىدۇ. بەزىلەر ئۇرۇشتا غالىپ دەپ قارىغان تەرەپنى كۆپتۈرۈپ ئۇيغۇرلارنى ئۇلاردىن ئۆگەنمەسلىك، ئۇلاردەك بولالماسلىق، قەھرىمانلىقتا ئۇلارغا تەڭلىشەلمەسلىك بىلەن ئەيىپلەيدۇ. 2021-يىلى ئامېرىكا ئافغانىستاندىن چېكىنگەندە كىشىلەر ئۇيغۇرلارنى تالىبانلاردەك باتۇرانە جىھات قىلماسلىقتا ئەيىپلىدى. […]
خىتاينىڭ قانخورلۇق ۋە ئىرقى قىرغىنچىلىق جىنايىتىنى مۇسۇلمان دۆلەتلىرى بىردەك قوللىدى. مىلىيونلىغان بىگۇناھ ئەر – ئايال، قېرى- ياش ئۇيغۇر خەلقىنى ئاممىۋى تۇتقۇن قىلىپ، ئاممىۋى جازالاگىرىغا سولاپ، تەن جازاسى، ئەقىل ۋە روھ جازاسى ئىجرا قىلىۋاتقان خىتاي دۆلىتىنىڭ پاكىتلىق جىنايەتلىرىنى، مۇسۇلمان دۆلەتلىرى ئاقلىدى. چۈنكى《ئۇيغۇرلار ئاشقۇن دىنچى، تېررورىست بولغانلىقى ئۈچۈن، ئۇلارنى بىخەتەر ھالغا كەلتۈرۈپ، […]
ئابدۇۋەلى ئايۇپ 3-ئۆكتەبىر كۈنى يۇتۇپتا ۋە تۈركىيەدىكى بىر تېلۋىزىيە قانالىدا «تۈركىيەدىكى ئۇيغۇرلار» دېگەن بىر فىلىم قويۇلدى. فىلىمدە «ئۇيغۇر قىرغىنچىلىقى يوق، بۇ غەرپنىڭ ئويۇنى. ئۇيغۇر تەشكىلاتلارنى غەرپ قۇرۇپ چىققان. غەرپتىكى ئۇيغۇر داۋاگەرلەر ئۇيغۇرنىڭ دەردىنى سېتىپ پۇل تاپىدۇ. ئامېرىكا خىتاينى چەكلەش ئۈچۈن ئۇيغۇرلاردىن پايدىلىنىۋاتىدۇ. غەرپلىكلەر ئۇيغۇرلارنى كوزۇر قىلىپ خىتاينى جازالاۋاتىدۇ» دېگەن پىكىرلەر […]
مۇھاجىرەتتە تۇڭگان بولۇش بىھاجەت. بىر ئۇيغۇر مۇھاجىرەتتە دىنىمىزنىلا چىڭ تۇتۇپ، ئۆيىدە ئۇيغۇرچە بىلمەيدىغان مۇسۇلمان بالا تەربىيەلىسە، تۇڭگان تەربىيەلىگەنگە ئوخشاش بولىدۇ.بىزنىڭ بىرلا مىللىي كىملىكىمىز بار، ئۇنىڭ ئىسمى ئۇيغۇرلۇق، مۇھاجىرەتتە بىرلا ماكانىمىز بار، ئۇنىڭ ئىسمى ئۇيغۇر ئۆيىدۇر.مۇھاجىرەتتە بىر ئۇيغۇر ئۆيىمىز بولسا دەپ قىلىنغان تىرىشچانلىقلار كۆپ بولدى. بەزى دۆلەتلەردە ئۇيغۇر ئۆيى ئېلىش ئۈچۈن […]
ئارمان ئۇيغۇر ئاگېنتلىقى 2023-يىلى30-سېنتەبىر خىتايدىكى ئەڭ چوڭ ئۆي مۈلۈك ماگناتى بولغان «خېڭدا ئۆي مۈلۈك گۇرۇھى»نىڭ 28-سېنتەبىر بەرگەن بايانىغا ئاساسلانغاندا، مەزكۇر گۇرۇھنىڭ باش لېدىرى شۈ جىيايىڭ يەرلىك دائىرىلەر تەرىپىدىن قانۇنغا خىلاپلىق قىلىش گۇمانى بىلەن « مەجبۇرىي تەدبىر» قوللىنىلغان. خەلقئارا تاراتقۇلارنىڭ خەۋەر قىلىشىچە، شۈ جىيايىڭ ۋە ئۇنىڭ ئىككىنچى ئوغلى بېيجىڭ دائىرىلىرى تەرىپىدىن […]
