ئىزاھات: مەزكۇر يازما ئاپتورنىڭ شەخسىي پىكرىگە ۋەكىللىك قىلىدۇ. ئوقۇرمەنلەرنىڭ فىرانسىيەدە يۈز بەرگەن بىر ناتونۇش چىچەن مۇسۇلماننىڭ جىنايىتى سەۋەبلىك، پۈتكۈل ئۇيغۇر مۇسۇلمانلىرىنىڭ ھاياتىنى قۇتقۇزۇش يولىدا ئىرىشكەن يىقىنقى ئازغىنە قوللاشلىرىمىزنىڭ قانداق سەلبىي تەسىرگە ئۇچراۋاتقانلىقى توغرىسىدا كۆپرەك ئويلىنىشىنى ئۈمىد قىلىمىز!
تۈركىيەنىڭ ئاكادىمىك دۇنياسىدا شەرقىي تۈركىستانلىق كىملىكى بىلەن خىتتاي تەتقىقاتى ۋە شەرقىي تۈركىستان مەسىلىلىرىدە ئالدىغا چىققان ئەنقەرە ھاجى بايرام ۋەلى ئۇنىۋېرسىتېتى خەلقئارا مۇناسىۋەتلەر فاكۇلتېتىنىڭ ئوقۇتقۇچىسى، تۈركىيە شەرقىي ئاسىيا تەتقىقاتلىرى ژۇرنىلىنىڭ باش تەھرىرى، جەمىيەتشۇناس پىروففىسور ئابدۇرەشىد جەلىل قارلۇق تۈركىيەدىكى مۆتىۋەر ژورنال، كىتاب ۋە تاراتقۇلاردا شەرقىي تۈركىستان مەسىلىسىنى ئاكادىمىك سەۋىيىدە ئىزچىل كۈنتەرتىپتە تۇتۇپ كەلمەكتە.
يۇقۇملۇق كېسەل ئادەتتە ئىككى تۈرگە بۆلىنىدۇ. بىرى ۋىرۇس خۇسۇسىيىتىگە ئىگە، يەنە بىرى بولسا باكتېرىيە خۇسۇسىيىتىگە ئىگە. بۈگۈنكى ختاي ۋىرۇسى دەل ۋىرۇس خۇسۇسىيىتىگە ئىگە ۋابا ھېسابلىنىدۇ. ئادەم بارلىققا كېلىشتىن باشلاپ ئىنسانلار ۋابا بىلەن كۈرەش قىلماقتا.مەن تۆۋەندە ئىنسانلار تارىخىغا چوڭقۇر تەسىر كۆرسەتكەن بىر قانچە ۋابانى تونۇشتۇرماقچى.
خىتاينىڭ كانادادا تۇرۇشلۇق باش ئەلچىسى سۇڭ پېيۋۇنىڭ كانادا ھۆكۈمىتىنىڭ خوڭكوڭ ۋە شەرقىي تۈركىستان ( ئۇيغۇرىستان) ئىشلىرىغا ئارىلاشماسلىق ھەققىدىكى قوپال ئاگاھلاندۇرۇشى كانادادىكى جەمئىيەتلەرنىڭ كۈچلۈك نارازىلىقىنى قوزغىغان . 19- ئۆكتەبىر كانادادىكى 10 غا يېقىن كىشىلىك ھوقۇق تەشكىلاتلىرى ۋە 200 دىن ئارتۇق ئامما خىتاينىڭ ۋانكۇۋېردىكى كونسۇلخانىسىنىڭ ئالدىدا نامايىش قىلىپ، ئوتتاۋانى شەرقىي تۈركىستان ۋە خوڭكوڭ كىشىلىك ھوقۇق قانۇن لايھەسىنى ماقۇللاش، كانادانىڭ ئىتتىپاقداشلىرى بىلەن بىرگە خىتايغا قارشى ئورتاق تاقابىل تۇرۇش، خىتايدا تۇتۇلۇپ تۇرۇۋاتقان ئىككى نەپەر كانادالىقنى قۇتقۇزۇشقا چاقىرغ
جۇمھۇرىيەتچىلەر پارتىيىسىنىڭ ئىندىئانالىق پارلامېنت ئەزاسى تود ياڭ بىلەن دېموكراتچىلار پارتىيىسىنىڭ ۋىرگىنىيەلىك پارلامېنت ئەزاسى تىم كەيىن دۈشەنبە (19- ئۆكتەبىر) كۈنى رىم كاتولىك دىنى پاپاسى فرانسىسقا بىرلەشمە خەت يېزىپ، رىم پاپاسىنى خىتاينىڭ دىنغا قىلىۋاتقان زىيانكەشلىكلىرىنى ۋە كىشىلىك ھوقۇققا قىلىۋاتقان دەپسەندىچىلىكلىرىنى، بولۇپمۇ ئۇيغۇرلارغا قىلىۋاتقان زىيانكەشلىكلىرىنى ئەيىبلەشكە چاقىردى.
يېقىندا ئاگېنتلىقىمىز تۈركىيە تېلېۋزىيە قاناللىرىدىن، ئىجتىمائىي تاراتقۇلىرىدىن بىر قسىم نارەسىدە ئۇيغۇر پەرزەنتلىرىنىڭ ئاتا-ئانىسىز، خەتەرلىك، ئېگىز ئۆگزىلەردە ئويناپ يۈرگەنلىكىنى، يەنە بەزىلىرىنىڭ بىنا ئۆيلەرنىڭ دەرىزسدىن چېقىپ، پەسكە چۈشۈپ كېتىش ئىھتىماللىقىغا ئائىت سۈرەت ۋە ۋىدېئو، خەۋەرلەرنى كۆردۇق.
ئەۋلاد گۇرۇپپىسىنىڭ ئۇزۇن يىللىق تىرىشچانلىقى نەتىجىسىدە ئۇيغۇرچە كىتاب – ژۇرنال، ماقالە، قەدىمىي ئەسەر ۋە قوليازمىلار ئامبىرى رەسمىي پۈتۈپ، ئۇيغۇر كىتاب تورى ۋە ئۇيغۇرچە ماقالىلار ئامبىرى تورىدا ئېچىۋېتىلدى.
بۈگۈن سۆزلىمەكچى بولغىنىمىز يەنە بىر «يۇقۇم». بۇ يۇقۇممۇ ئەجەللىك. ئالدىنقى جۈمەدىن بۇيانقى ئالتە كۈندە ، 51 ئادەم قازا قىلدى ، ئون نەچچە كىشى دوختۇرخانىدا داۋالىنىۋاتىدۇ ، ھازىرغىچە تۈركىيەنىڭ ئوندىن ئارتۇق شەھرىگە تارقالدى.
ۋەتىنىمىز شەرقىي تۈركىستاندا ئۇزۇن يىللاردىن بىرى ئېلىپ بېرىلىۋاتقان خىتاينىڭ باستۇرۇش سىياسەتلىرى ۋە يېقىنقى يىللاردىن بىرى بۇنىڭ ئەۋجىگە چىقىشى، خەلقىمىزنىڭ ئۆز ۋەتىنى، ئۆز يۇرتىدا خاتىرجەم ياشىيالماسلىقىنى كەلتۈرۈپ چىقاردى. نۇرغۇن ئۇيغۇرلار ئۆزلىرى ياشاۋاتقان يۇرتلىرىنى تاشلاپ ياقا يۇرتلاردىكى سەرگەردان ھاياتنى تاللاشقا مەجبۇر بولدى
گېرمانىيەدە خىتاي ۋىرۇسى بىلەن يۇقۇملىنىش سانى ئۇدا ئۈچ كۈن رېكورت يارىتىپ، ئۈچىنچى كۈنى 7830 ئادەم يۇقۇملىنىشتەك ئەڭ يۇقىرى چەككە يەتتى. باش مىنىستىر مېركېل شەنبە (17- ئۆكتەبىر) بۇنى «ئىنتايىن ئېغىر پەيت» دەپ ئاتىدى ۋە پۇقرالارغا جىددىي چاقىرىق ئېلان قىلدى. ئۇ مۇنداق دېدى: «بىز سىلەرنىڭ زۆرۈر بولمىغان ھەر قانداق ساياھەت ۋە يىغىلىشلارنى قىلماسلىقىڭلارنى ئۆتۈنىمىز. ئىمكان قەدەر ئۆيدە تۇرۇڭلار.»
ياپونىيە «يومىئورى شىنبۈن» گېزىتى 16- ئۆكتەبىر مۇنداق خەۋەر بەردى: ئامېرىكا بىلەن ھەمكارلىشىش بىلەن بىر ۋاقىتتا، بىخەتەرلىك مەسىلىلىرىدىكى تەشۋىشلەرگە نىسبەتەن ياپونىيە ئۆز ئۇسۇلى بويىچە تاقابىل تۇرىدۇ. ياپونىيە ھۆكۈمىتىنىڭ ھازىرچە ۋاشنگتوننىڭ ئالاقە تورى قاتارلىق ساھەلەردىن خىتاي كارخانىلىرىنى چىقىرىۋىتىش پىلانىغا قاتنىشىش ئويى يوق.
ئۇيغۇر ئاگىېنىتلىقى-ئۇيغۇر مۇسۇلمانلىرى دۇچ كىلىۋاتقان ئىرقى قىرغىنچىلىقنى دۇنياغا ئاڭلىتىش ئۈچۈن قۇرۇلغان تاراتقۇ ۋاستىسى بولۇپ،2018-يىلى قۇرۇلغاندىن ھازىرغىچە ئۇيغۇر تىلى،ئىنگىلىز تىلى،ئەرەب تىلى ،تۈرك تىلى،گىرمان تىلى،ختتاي تىلى،ياپون تىلى ،روس تىلى قاتارلىق سەككىز خىل تىلدا ئۇيغۇرلارنىڭ ئاۋازىنى يەتكۈزۈپ كەلدى.100گە يېقىن ئۇيغۇر پىدائى ژۇرنالستلىرى ۋە تېخنىكىلارنىڭ پىداكارلىقى بىلەن ئەسەر تەييارلىنىدۇ.
بۈگۈنكى دۇنيا بىزنىڭ ھېسسىياتىمىزغا ياكى تارىختا كىم بولۇپ ياشىغىنىمىزغا ئەمەس، ھازىر كىم بولۇپ ياشاۋاتقىنىمىزغا كۆپىرەك ئەھمىيەت بېرىدۇ. خىتاينىڭ چوڭ دۆلەتلىك ئورنىنىڭ كۈنسايىن ئېشىشى، خىتاي مىليۇنلىغان خەلقىمىزنى تۈرمىلەرگە سولاپ، ئىسلامىي رادىكاللىق ۋە ئاشقۇنلۇققا باغلاپ، غەرب ئەللىرىدە باش كۆتۈرۈۋاتقان «ئىسلام ئۆچمەنلىكى» (Islamophobia) ئېقىمىنى سۈيئىستىمال قىلىپ جازالىشى ۋە بۇنىڭ بىلەن تەڭ ئۇيغۇر مەسىلىسىنىڭ تىز سۈرئەتتە خەلقئارالىشىشى، تەبىئيكى غەرب ئەللىرىدىكى ھەر بىر ئۇيغۇرنىڭ ھاياتىغا تەسىر كۆرسىتىدىغان، مىللىتىمىزنىڭ ھوقۇق، ئادالەت ۋە مۇستەقىللىق يولىدا باسىدىغان ئۇزاق سىياسىي مۇسا
رېيتېر ئاگېنتلىقى 15- ئۆكتەبىر 2 نەپەر ئەھۋالدىن خەۋەردار ئەربابنىڭ سۆزنى نەقىل ئېلىپ مۇنداق خەۋەر بەردى: ئامېرىكا دۆلەت كېڭىشى ترامپ ھۆكۈمىتىگە بىر تەكلىپ لايىھىسى تاپشۇرۇپ، خىتاينىڭ پۇل-مۇئامىلە تېخنىكا شىركىتى چۈمۈلە گۇرۇھىنى بازارغا كىرىشتىن بۇرۇنلا سودا قارا تىزىملىكىگە كىرگۈزۈشنى ئىلتىماس قىلغان.
ئەسكەرتىش: بۇ تېمىدا ئۆزۈمنى ھارغۇچە ماختايمەن، شۇڭا مېنى تازا ياقتۇرمايدىغانلار، ئوقۇماڭلار.
6-ئۆكتەبىر شەرقىي تۈركىستان جۇمھۇرىيەتچىلەر پارتىيىسى فەيىس بوك بېتىدە «خىتتاي ۋەتىنىم شەرقىي تۈركىستاندىن چىقىپ كەت!» ناملىق ھەشتەگ پائالىيىتى باشلاتقان. خىتاينىڭ ۋەتىنىمىزدە يۈرگۈزۋاتقان زۇلۇم سىياسىتىنىڭ كۈنسىرى غالجىرلىششى قارشىسىىغا، ئۇيغۇر مەسىلىسى خەلىقارادا كۈنسىرى چوڭىيپ، غەرىپ دۆلەتلىرى ۋە خەلىقنىڭ كۈنتەرتىپگە كەلدى
گولدمان ساكس گۇرۇھى (The Goldman Sachs Group) مۇنداق دېدى: ياۋروپا ئىتتىپاقى باشلىقلار يىغىنى برەكسىت (Brexit: ئەنگىلىيەنىڭ ياۋروپا ئىتتىپاقىدىن چېكىنىشى) مەسىلىسىدە دراماتىك كۆرۈنۈشلەر مەيدانغا كېلىشى مۇمكىن، ئەمما نويابىرنىڭ باشلىرىدا يەنىلا بىر پارچە برەكسىت سودا كېلىشىمى تۈزۈلۈش ئېھتىماللىقى بار.
كاۋكاز رايونى تىنچلىق ۋەزىيىتىنىڭ كونتروللۇقىنى يوقىتىش خەۋپى بار. ئەزەربەيجان ۋە ئەرمېنىيە 27- سىنتەبىردىن باشلاپ، ناگورنو-قاراباغ ماجىراسى سەۋەبىدىن كەسكىن ھەربىي توقۇنۇشنى كەلتۈرۈپ چىقاردى، ئىككىلا تەرەپ قارشى تەرەپنىڭ ئېغىر تىپتىكى قوراللارنى ئىشلەتكەنلىكىنى ۋە ئاھالىلەر رايونىغا ھۇجۇم قوزغىغانلىقىنى ئەيىبلىدى. بۇ بىر مەيدان ئىرقىي، تارىخىي ۋە گېئوپولىتىكىلىق كۆپ خىل ئامىللار كەلتۈرۈپ چىقارغان توقۇنۇشنىڭ ئارقىسىدا، رۇسىيە ۋە تۈركىيەنىڭ رايونلۇق مەنپەئەت ماجىراسى ئوتتۇرىغا چىقىۋاتىدۇ.
رېيتېر ئاگېنتلىقى خەۋەر قىلىشىچە، ئەھۋالدىن خەۋەردار ئەربابلار ئاقساراينىڭ سەيشەنبە كۈنى پارلامنېتقا MQ-9 تىپلىق ئۇچقۇچىسىز ئايروپىلان ۋە بوئىن شىركىتى ئىشلەپچىقارغان «بېلىق ئوۋلاش ئارىسى» (خارپون) ناملىق پاراخوتقا قارشى باشقۇرۇلىدىغان بومبا سېتىشنى ئۇقتۇرغانلىقىنى ئاشكارىلىدى.
بىلمەسجان، ئۇيغۇر ئاگېنتلىقى، 2020- يىلى 13- ئۆكتەبىر رېيتىر ئاگېنتلىقىنىڭ خەۋەر قىلىشىچە، دۈشەنبە (12- ئۆكتەبىر) كۈنى ئەھۋالدىن خەۋەردار 3 ئەرباب ئاقساراينىڭ تەيۋەنگە ئىلغار قوراللارنى سېتىپ بېرىش لايىھەسىنى ئىلگىرى سۈرۈۋاتقانلىقىنى ئاشكارلىغان. بۈگۈن بۇنىڭ ئىچىدىكى 3 خىل قورال سىستېمىسى توغرىسىدا پارلامېنتقا قورال سېتىش ئۇقتۇرىشى تاپشۇرغان بولۇپ، ھازىر پارلامېنتنىڭ تەستىقىنى ساقلاۋېتىپتۇ.
