بىكار قالغان چاغدا كىم يولغا سالغان، كىملەر تەشۋىق قىلغان، بۇ ئىشنىڭ پايدا زىيىنى، دېگەنلەر توغرىلۇق گەپ قىلغىلى ئەدەم چىقمايدۇ. ئەمدى ئۆزىنىڭ مەسئۇلىيىتىگە تاقىشىدىغان ئىش يۈز بەرگەندە باھانە ئىزدەپ تۈگۈلىۋېلىشنى، ياردەم، چارە ئۈستىدە سۆز قىغانلارنى ئۇستىلىق بىلەن ئەيىپلەشنى توختاتمايدىكەن
سىياسەت
تۈركىيەدە بىر قىسىم ئوتتۇرا كىچىك شىركەت، كارخانىلار خىتايدىن مال كىرگۈزۈشنى توختىتىش پائالىيىتى ئېلىپ بارغان بۇلۇپ، نۆۋەتكە بۇنىڭغا ئەگەشكەن كارخانىلار 50 كە ۋە بىۋاستە ئىقتىسادىي زىيان 1مىليۇن 514 مىڭ ئامرىكا دوللىرىغا يەتكەن
خىتاي، سەئۇدىيلىق بايلارغا ھالال ئورگان توپلاش ئۈچۈن مۇسۇلمان مەھبۇسلارنى ئۆلتۈرۈۋاتىدۇ.
مۇستەقىللىق- ئۇيغۇر خەلقىنىڭ مەۋجۇتلىقىنىڭ كاپالىتى.
تۈركىيەنىڭ ۋاشىنگتون بۈيۈك ئەلچىسى سەردار كېلېچ ئامېرىكىلىق سەناتورلارغا «ئۇيغۇر تۈركلىرى» ھەققىدە مەكتۇپ ئەۋەتتى
تۈركىيەنىڭ ختتاينىڭ تەلىۋىگە ئاساسەن ئۇيغۇرلارنى تۇتقۇن قىلىشى ۋە بەزى ئۇيغۇرلارنى مەخپى ئۆتكۈزۈپ بېرىشى خەلقئارا مەتبۇئاتلاردا خەۋەر قىلىنغاندىن كېيىن، ئامېرىكا كېڭەش پالاتا ئەزاسى ماركۇ رۇبىئۇ
ئامېرىكا ، خىتاينىڭ مۇسۇلمان ئۇيغۇرلارغا يۈرگۈزۈۋاتقان بېسىم سىياسىتىگە قارشى مەۋقەسىنى قاتتىقلاشتۇرۇشقا تەييارلىنىۋاتىدۇ. كېڭەش پالاتاسى جۇمھۇرىيەتچى كۆپلۈك رەھبىرى مىچ مەكانىل ، ترامپ ھۆكۈمىتىگە بۇ ھەقتە چاقىرىق قىلغان بىر قانۇن لايىھەسىنىڭ يېقىندا تەستىقتىن ئۆتۈشىنى كۈتۈۋاتقانلىقىنى ئېيتتى.
خىتاي ۋىرۇسى كىرىزىسىگە ئۇيغۇرلار ھەمكارلىق روھى بىلەن قارشى تۇرماقتا(2) ھەبىبۇللا ئىزچى:
مۇھاجىرەتتىكى ئۇيغۇرلارنىڭ ئەڭ كۆپ توپلاشقان يېرى تۈركىيەدىكى ئۇيغۇرلارنىڭ خىتاي ۋىرۇسى كىرىزىسىدىن ساق – سالامەت ئۆتۈۋېلىشى ئۈچۈن دۇنيا ئۇيغۇر قۇرۇلتىيى يېتەكچىلىكىدە كىرزىس ياردەم مەركىزى قۇرۇلدى.
يالقۇن ئەنۋەر 29-ئاپرىل چۈشتىن كىين سائەت 3:30 دە ئامېرىكىغا يېتىپ كەلدى.ئۆمەر قانات، دىلدار ئەزىز ، تاھىر ئىمىن ئۇيغۇرىئان قاتارلىق ئۇيغۇرلار ئايرودۇرۇمغا چىقىپ كۈتۈۋالدى.
ئۇيغۇر پائالىيەتچى ئارسلان ھىدايەت تەشەببۇس قىلغان، ئابدۇغەنى سابىت،خالمۇرات ئۇيغۇر قاتارلىق 20 گە يېقىن ئۇيغۇر پائالىيەتچىلەر ئاكتىپ ئاۋاز قوشقان «ئۇيغۇرنى ئاڭلا» ئىجتىمائى تاراتقۇ ھەرىكىتى ئۇتۇقلۇق ئېلىپ بېرىلدى. يىللاردىن بېرى،ئارسلان ھىدايەت ئىجتىمائى تاراتقۇسدا مۇنداق دېگەن: خەلقئارا تاراتقۇلار ئۇيغۇرلارنىڭ ئاۋازىنى ئاڭلىغان بولسمۇ، يېتەرلىك ھەرىكەتكە ئۆتكىنى يوق، ئۇيغۇرنىڭ ئاۋازىنى خەلقئاراغا ئۆزگىچە ئاڭلىتىش كېرەك. بۇ ئىجتىمائى تاراتقۇ ھەرىكىتى ئاۋازسز شەكىلدە، ئىشارەت ۋە سۆرەتلەر ئارقىلىق كۆرۈرمەنلەرگە ئۇيغۇرلارنىڭ ئاۋازىنى ئاڭلىتىشنى تەشەببۇس قىلغان.
ئاۋال ھەممىڭلارغا تەن ساقلىق ۋە ئامانلىق تىلەيمەن. سىلەرنىڭمۇ خەۋىرىڭلار بولغىنىدەك، ئۇيغۇر خەلقىنىڭ پىداكار قەھرىمانى، ئەزىمىتى پروفېسسور ئىلھام توختى خىتاي ھۆكۈمىتى تەرىپىدىن ئۆمۈرلۈك قاماق جازاسىغا ھۆكۈم قىلىنغاندىن كېيىن، ياۋرۇپالىق بىر نەچچە ئۇيغۇرلارنى ھىمايە قىلىدىغان دوستلارنىڭ قوللىشى بىلەن، بۈگۈندىن 4 يىل بۇرۇن «ئىلھام توختى ھەركەت گۇرۇپپىسى» نى قۇرۇپ چىققان ئىدىم.
ئەنگىلىيە ھۆكۈمىتى خىتاينىڭ شىنجاڭ(شەرقىي تۈركىستان) رايونىدىن چىقىدىغان پاختىلارنى ئىمپورت قىلىشنى چەكلەشكە چاقىرىلدى. ئادۇۋكاتلار ۋە كىشلىك ھوقۇق ئورگانلىرى ئەنگىلىيە خانىشى باج ۋە تاموژنا ئىدارىسىگە سۇنغان 60 بەتلىك ھۆججەتتە كۆرسىتىلىشىچە
ئامېرىكا ئاۋازى خىتايچە تورىنىڭ 14-مارت خەۋىرىگە كۆرە، ھۆكۈمەتسىز تەشكىلاتلاردىن «كىشىلىك ھوقۇقنى كۆزىتىش تەشكىلاتى» ۋە خەلقئارا كىشىلىك ھوقۇق مۇلازىمىتى» (International Service for Human Rights) 3-ئاينىڭ 14-كۈنى بىلدۈرۈشىچە، ب د ت نىڭ كىشىلىك ھوقۇق كومىتىتى شەرقى تۈركىستاندىكى «كۈنسېرى ئېغىرلىشىۋاتقان كىشىلىك ھوقۇق كىرزىسىنى» ئالدىن ئورۇنغا قۇيۇپ ھەل قىلىشى، شەرقى تۈركىستاندا مۇستەقىل تەكشۈرۈش ئېلىپ بېرىشى، ھەمدە خىتاينىڭ جاۋابكارلىقىنى سۈرۈشتە قىلىشى كېرەك ئىكەن.
ئامېرىكا قانۇن چىقارغۇچىلىرى چارشەنبە كۈنى بىر قانۇن لاھىيىسىنى ئوتتۇرىغا قويدى، ئەگەر بۇ قانۇن ماقۇللانسا، ئۇ خىتاينىڭ غەربىدىكى شىنجاڭ رايونىدىن (ش ت) ئامېرىكىغا ئىمپورت قىىلىنىدىغان مەھسۇلاتلارغا قاتتىق چەكلىمە قۇيىدىغان بولۇپ، بۇ بۈگۈنگە قەدەر بېيجىڭنىڭ ئاز سانلىق مىللەتلەرنى كەڭ كۆلەمدە تۇتقۇن قىلىشى ۋە مەجبۇرىي ئەمگەككە سېلىشىغا قايتۇرۇلغان ئەڭ كۈچلۈك ئىنكاس بولۇپ ھىسابلىنىدۇ.
ۋۇخەن ۋىروسىنىڭ تەسىرى بىلەن شەرقىي تۈركىستان مەسىلىسىنىڭ كۈنتەرتىپتىن قېلىپ قالماسلىقى ئۈچۈن ھەر قايسى كىشىلىك ھۇقۇق پائالىيەتچىللىرى ۋە ئۇيغۇر ئاكتىۋىتىسلەر خىلمۇ خىل ئۇسۇلدا پائالىيەتلىرنى داۋام قىلماقتا. 43- نۆۋەلىك «خىتايدا كىشىلىك ھۇقۇق ئەركىنلىكى» تىمىسىدىكى يىغىن، 3- ئاينىڭ 4- كۈنى جەنۋەدە ئېچىلدى.
ئەنقەرەدىكى ھاجى بايرام ۋەلى ئۇنىۋېرسىتېتىنىڭ ئۇيغۇر جەمئىيەتشۇناسى ئابدۇرەشىت جېلىل قارلۇق ئەپەندى ئاسىيا خەۋەرلىرى گېزىتىگە قىلغان سۆزىدە مۇنداق دېدى: «چۈنكى ئۇلار «باشقىچە» مىللەت ، ئۆزلىرىنىڭ زامانىۋى دۆلىتىنى قۇرۇشقا تەييار».
بىرلەشكەن دۆلەتلەر تەشكىلاتىنىڭ جەنۋەدىكى باش شىتابى جايلاشقان بىنانىڭ ئالدىدا ئېلىپ بېرىلغان شەرقىي تۈركىستان قىرغىنچىلىقىنى تۇنۇشتۇردىغان بىر ھەپتىلىك پائالىيەت بۈگۈن يەنى 2_ئاينىڭ 28_كۈنى مۇۋەپىقىيەتلىك ئاخىرلاشتى.
2_ئاينىڭ 19_ كۈنى، ئامرىكانىڭ ئەنقەرەدە تۇرۇشلۇق باش ئەلچىخانىسى سىياسىي ئىشلار مەسئۇلى ماركوس ماندوژانا ، ئاخبارات باياناتچىسى مارك كامېرون ۋە ب د ت سىياسىي ئىشلار مەسلەھەتچىسى فىلىز كانۋېيدىن تەركىپ تاپقان بىر گۇرۇپپا قەيسىرىيدىكى شەرقىي تۈركىستان مەدەنىيەت- ھەمكارلىق جەمىيتىدە ئىككى سائەتكە يېقىن سۆھبەتتە بولدى.
ۋۇخەن ۋىرۇسى(ئاڭلىسام خىتاي ئاتاشنى بۇنداق ياقتۇرمايدىكەن )توغرىسىدا بىر نەرسە يىزىشنى ئۈچ ھەپتىدىن بىرى ئويلىشىپ كەلگەن بولساممۇ، ۋاقتىمنىڭ ئالدىراشلىقى ۋە نېمىنى باش تېما قىلىشنى بىلىپ بولالماي ئۈچ ھەپتە ئۆتتى. ئارىلىقتا ۋىرۇس توغرىسىدا سۆزلىگەنلەر، يازغانلارمۇ كۆپ بولدى، دىيىشكە تىگىلشلىكى دىيىلدى، يىزىشىمنىڭ ھاجىتى يوقكەن دەپمۇ ئويلۇدۇم. بىراق ھەر كۈنى سەھەر، ئاخشامدا كاللامدىكى بۇ تۈگۈننى يىشىش ئۈچۈن كۆپلەپ ماتىرىيال ئىزدەشتىن توختىيالمىدىم، ئاخىرى ئۇچراتقان ماتىرىياللار ئاساسىدا بۇ يازمىنى تەييارلىدىم.
