ئىرقىي قىرغىنچىلىقنىڭ ئىككىنچى دۇنيا ئۇرۇشىدىن كېيىنمۇ ئۈزلۈكسىز داۋاملىشىشىنىڭ ئالدىنى ئېلىش مەقسىتىدە «ئىرقىي قىرغىنچىلىق جىنايىتىنى جازالاش ۋە ئۇنىڭ ئالدىنى ئېلىش ئەھدىنامىسى» تۈزۈپ چىقىلغان بولسىمۇ
ماقالىلار
10 يىلدىن كىيىن، قەشقەر،.. قادىر ئۇ باشقىچىلا بىر ئادەم ئىدى، كشىلەر ئۇنى خىتاينىڭ جازا لاگىرلىرىدىن ئامان قالغان تەلەيلىك ئادەم دەپ ئويلىسىمۇ ئەمما لاگىردىن چىققانغا ھىچ ئوخشىمايتتى. خۇددى ئالاھىدە سالامەتلىكنى ئەسلىگە كەلتۈرۈش مەركىزىدىن چىققاندەكلا ئىدى.
دۇنيانىڭ ھەر قايسى جايلىرىدا ياشاۋاتقان ئۇيغۇر قىرىنداشلارغا،
بۇگۇن ئۇيغۇر زىيالىسى، ئەركىنلىك جەڭچىسى پىراففىسور ئىلھام توختىنىڭ ختتاي ھۆكۈمىتى تەرىپىدىن قولغا ئىلىنغانلىقىنىڭ بەش يىللىق خاتىرە كۈنى.
خىتاي ھۆكۈمىتىنىڭ مەمۇرى قاتلام، ئىجتىمائى سىنىپلار، ئائىلىلەرگىچە قەدەر تەكشى قانات يايغان بۇ ئەنئەنىسى، يۇقىرىدىن – تۆۋەنگە مەلۇمات ساختىلىقى ئومۇملاشقان بولۇپ، ئشلەپچىقىرىش ۋە ئىقتىسادى تەرەققىياتقا دائىر ساختا مەلۇماتلار، خىزمەت دوكلاتى ھەققىدىكى كۆپتۈرمە ۋە ئويدۇرمىلار، نوپۇس ستاتېستىكىسى ساختىلىقى، ۋەقە-ھادىسىلەردە ئۆلگەنلەر ۋە كېلىپ چىققان زىيانلارنىڭ ساختا مەلۇماتىغا قەدەر ئشەنچىسىز بولۇپ، بۇ ئشەنچىسىزلىك خىتاي ھۆكۈمىتى ۋە مىللەت مەدەنىيىتىنىڭ مۇھىم تەركىۋى قىسمىغا سىڭىپ كەتكەن.
بىر قانچە كۈن بۇرۇن بىر ئەجەم پروفېسسور بىلەن پاراڭلىشىپ قالدىم. ئۇنىڭ قاراشلىرى ماڭا بەكمۇ يېڭى تۇيۇلدى. پاراڭلار خىتاينىڭ كىملەردىن ئەڭ ئەندىشە قىلىدىغانلىقىغا كۆچكەندە ئۇ بىردىنلا كەسكىنلەشتى. ئۇنىڭ قارىشىچە خىتاي غەرپ ئەللىرىدىن قورقمايدىكەن. بىرلەشكەن دۆلەتلەر تەشكىلاتىنى قولغا كەلتۈرۈپ بولغانلىقىغا ئىشىنىدىكەن. خىتاينىڭ ئەڭ ئەنسىرەيدىغىنى مۇسۇلمانلار دۇنياسى ئىكەن.
يالغۇز كىشلىك نامايىش جەرياندا ھەرخىل سۇئاللارغا دۈچ كەلدىم، بەزى سۇئاللار مېنى ئۆز تارىخىمىز ھەققىدە چۇڭقۇر ئويلاندۇرسا، بەزى سۇئال مېنى تېخمۇ كۆپ نەرسىلەرنى ئۈگنىشكە يىتەكلەيتى. بىر چەتئەللىك شۇنداق سورىدى
ئۆزۈڭ يېمسەڭ غېمىڭنى، قاغا چوقۇر تېنىڭنى.
ھەركىم ئۆز ئاغرىقىنى سۆزلەيدۇ.
ئۇيغۇر خەلىق ماقال – تەمسىللىرىدىن
ياخشىمۇ سىلەر، مېنىڭ ئىسمىم ۋاڭ …، يولداشىم غۇلجا ناھىيەسىدە ئىشلەيدۇ. ئاپىسىنىڭ ئېغىر كېسەل بولۇپ قېلىشى سەۋەبى بىلەن رۇخسەت سوراپ يۇرتقا قايتتى . بۇرۇن ئۈندىداردا، تېلېفوندا ھەر
ھەممىزگە مەلۇم، 23-دىكابىر تۈركىيە پايتەختى ئەنقەرەدە بۈيۈك بىرلىك پارتىيىسى ۋە ئالپەرەن ئوجاقلىرىنىڭ ساھىبخانلىق قىلىشى، تۈركىيەدىكى بىرقانچە سىياسى تەشكىلاتلارنىڭ ئاكتىپ ئاۋاز قوشۇشى ۋە تۈركىيەنىڭ ھەرقايسى شەھەرلىرىدە ياشاۋاتقان ھەرساھە، ھەر كەسىپتىن ئىككى مىڭدىن ئارتۇق شەرقى تۈركىستانلىقنىڭ ئىشتىراك قىلىشى بىلەن« شەرقى تۈركىستاندىن يەمەنگە، زۇلۇمغا خاتىمە» تېمىلىق يىغىلىش ئۆتكۈزۈلدى. يىغىلىش ناھايىتى ئەھمىيەتلىك ۋە تەرتىپلىك ئاياغلاشتى.
تاشلاپ كەتتى دەپ رەنجىمە ۋەتەن.
كۆزۈمدىن لىۋىڭگە ئېچىلار نەرگىز.
قەدەملەر يىراقلاپ كەتسىمۇ گەرچە،
ئۇزاققا قېتىلىپ كەتمەيمەن ھەرگىز.
ئىنسانلىقتىن چىقىرىۋىتىڭلار！
يولۇڭلاردا ماڭالمىسام،
بۇنى رىئاللىق دەپ ئاتاش كېرەكمۇ ياكى شۇنداق دەپ چۈشىنىۋېلىش ھادىسىسى دېيىش كېرەكمۇ، بىر نەرسە دېيەلمەيمەن، لىكىن بىر نەرسە ئېنىق ، ئولار يالغۇز قالغان.
ئۇنىڭ ئۈستىگە سىزنىڭ ب د ت يىغىنىدىكى نۇتۇقىڭىزدىنمۇ، شى جىنپىڭ بىلەن ئارگېنتىنادا ئۇچراشقاندىمۇ ئۇيغۇر مەسىلىسىنى تىلغا ئالماسلىقىڭىز بىزنى-ئامېرىكىدىكى ئۇيغۇرلارنى بىراز ئۈمىدسىزلەندۈردى ۋە ئەندىشىگە سالماقتا.
بۇ يىل 8- ئايدا ب د ت كىشىلىك ھوقۇق ئورگىنى خىتاينى لاگىر مەسىلىسىدە سوراقلىغاندىن بۇيان، ئۇيغۇر قاتارلىق تۈركىي مىللەتلەرنىڭ شەرقىي تۈركىستاندا ئىرقىي قىرغىنچىلىققا ئۇچراۋاتقانلىقى خەلقئارادا رەسمىي تۈردە ئىتراپقا ئېرىشىپ، كۈچلۈك دىققەت قوزغىدى. كىشىلىك ھوقۇق ئورگانلىرى، تەتقىقاتچىلار، مۇخبىرلار بۇ ھەقتە ئەڭ كۈچلۈك دەلىل- ئىسپاتلارنى تەمىنلەپ، خىتاينى رەتمۇ-رەت مات قىلسىمۇ، خىتاي يەنىلا نۇمۇسسىزلىق بىلەن ئىنكار قىلدى.
2001-يىلى ختتاي خەلق جۇمھۇرىيتى ئامېرىكا باشچىلىقىدىكى غەرپ دۇنياسنىڭ ختتاينىڭ دۇنيا ئېقتسادى بىلەن بىر گەۋدىلەشكەندىن كىينكى ھەقىقى تۈردىكى ئېچۋىتىش ۋە دىموكراتىيەگە قاراپ يۈزلىنىش ئىھتىماللىقىغا بولغان ئۈمىد ۋە دۇنياۋى خىرىسلارغا ئورتاق تاقابىل تۇرۇش شرىكدارچىلىقىغا بولغان كۇتۈشلەر نەتىجىسدە ،دۇنيانىڭ ئەڭ رىئالست ھەمكارلىق رامكىسى بولغان «دۇنيا سودا تەشكىلاتى»غا كىرىشگە ئشىك ئېچىلغان ،بۇنىڭدىن غەرپ ۋە ختتاي ئورتاق خوشال بولغانىدى.
خىتاي ھازىر ئۆزىنىڭ يۇمشاق كۈچىنى ئۆستۈرۈشكە ناھايىتى قىزىقىۋاتىدۇ. خىتاي رەھبىرى خۇ جىنتاۋ 2007-يىلىدىكى 17-نۆۋەتلىك پارتىيە قۇرۇلتىيىدا «خىتاي يۇمشاق كۈچنى تەرەققىي قىلدۇرۇش ئۈچۈن ناھايىتى كۆپ مەبلەغ سېلىشى كېرەك» دېگەن ئىدى. بۇ خىتاي ئۈچۈن بىر ناھايىتى ئاقىلانە ئىستراتېگىيە. ئەگەر سىز ئۆزىڭىزنىڭ ئىقتىسادى بىلەن ھەربىي كۈچىڭىزنى ناھايىتى تېز تەرەققىي قىلدۇرىدىكەنسىز، سىز قوشنىلىرىڭىزنى قورقۇتۇپ قويىسىز. شۇنىڭ بىلەن ئۇلار ھەمكارلىق ئورنىتىپ، سىز بىلەن تەڭپۇڭلۇق ساقلاشقا تىرىشىدۇ. ئەمما، ئەگەر سىز ئۆزىڭىزنىڭ يۇمشاق كۈچىنىمۇ باشقا ئىككى خىل كۈچ بىلەن بىللە ئۆستۈرۈپ، شۇ ئارقىلىق قوشنىلىرىڭىزنى ئ
خىتاي ئىقتىسادىنىڭ كۆتۈرۈلۈشى نېمىدىن دېرەك بېرىدۇ؟ ئۇنىڭ ئامېرىكىنىڭ كۈچى بىلەن بولغان مۇناسىۋىتى قانداق؟ بەزى مۇتەخەسسىسلەر 1-دۇنيا ئۇرۇشىدىكى ئەھۋاللارغا ئاساسەن، بىر دۆلەت كۈچىيىپ، بۇرۇن ئەڭ كۈچلۈك دۆلەت بولۇپ كەلگەن يەنە بىر دۆلەتنىڭ ھۆكۈمرانلىق ئورنىغا تەھدىت بولۇپ قالغاندا چوقۇم بۇ ئىككى دۆلەت ئوتتۇرىسىدا ئۇرۇش پارتلايدۇ، دەپ قاراۋاتىدۇ. بىرىنچى دۇنيا ئۇرۇشى مەزگىلىدە، دۇنيانىڭ مەركىزى بولۇپ كەلگەن ياۋروپا پارچىلىنىپ، گېرمانىيە ھۆكۈمران ئورۇندىكى دۆلەت بولدى. شۇنىڭ بىلەن ئەنگلىيەدە ئەندىشە پەيدا بولدى.
26دۆلەتتىكى 278 ئىلىم ئادەملىرى ئوخشاش ۋاقىتتا بايانات ئېلان قىلىپ ، خەلىقئارانى شەرقى تۈكىستان (شىنجاڭ) كىشىلك ھوقۇق دەپسەندىچىلىكىگە قارىتا ھەرىكەت قوللىنىشقا چاقىردى .
خىتاي كومۇنىستىك پارتىيىسىنىڭ ئاساسلىق خەۋەر مەركىزى بولغان شىنخۇا ئاگېنتلىقى 21-نويابىر شىجىنپىڭنىڭ فىلىپپىن زىيارىتى توغرىلىق يىرىم يالغان خەۋەر تارقاتتى. خەۋەردە شىجىنپىڭ مۇنۇ سۆزلىرى نەقىل قىلىندى: -كېلىشكىنىمىز بويىچە فىلىپپىنغا زىيارەتكە كەلگەنلىكىمدىن ناھايىتى خۇشالمەن، فىلىپپىن خەلقىنىڭ قىزغىن قارشى ئالغانلىقى، بولۇپمۇ بالىلارنىڭ تەبەسسۇم جىلۋىلىنىپ تۇرغان چىرايى مېنى بەكمۇ تەسىرلەندۈردى. -جۇڭگو – فىلىپپىن مۇناسىۋىتى ۋە ئورتاق كۆڭۈل بۆلىدىغان مەسىلىلەر توغرىسىدا چوڭقۇر پىكىر ئالماشتۇرۇپ، ئورتاق تونۇشنى مۇستەھكەملەپ، دوستلۇقنى كۈچەيتتۇق. ئىككى تەرەپنىڭ ئورتاق تىرىشىشى بىلەن، ئىككى دۆلەت
