نۇرسمانگۇل ئابدۇرشتنىڭ ئىيى پارتىيەدە سۆزلىگەن نۇتۇقى تۈركىيە دۆلەت تېلىۋېزيىسى تەرىپىدىن ئۈزۈۋىتىلدى، ئۇيغۇر مەسىلىسى تۈركىيە سىياسىي ساھەسىدە كۈچلۈك تەسر قوزغىدى.
يىل:: 2021-يىلى
28- يانۋار كۈنى خىتاي تاشقى ئىشلار مىنىسرلىكى باياناتچىسى جاۋ لىجىيەن يېڭىدىن ۋەزىپىگە ئولتۇرغان ئامېرىكا دۆلەت ئىشلىرى كاتىپى ئانتونى بىلىنكىننىڭ «خىتاي ھۆكۈمىتى ئۇيغۇرلارغا قارشى ئىرقىي قىرغىنچىلىق ئېلىپ بېرىۋاتىدۇ
ئائىلىسى لاگېردا ياكى سەۋەپسىز كېسىلىپ، ھەرقايسى تۈرمىلەردە جازا مۇددىتىنى ئۆتەۋاتقان ھەم شۇنداقلا يېقىنقى 4 يىلدىن بېرى ئائىلىسى بىلەن ھېچقانداق ئالاقە قىلالمايۋاتقان بىر قىسىم ئۇيغۇرلارنىڭ ئىستانبۇلدىكى ئۇرۇق-تۇغقانلىرى ئۆزلىگىدىن تەشكىللىنىپ، ئىستانبۇل سارى يەر رايونىدىكى خىتاي كونسۇلىنىڭ ئالدىدا ئائىلىسىنىڭ ئىز-دېكىرىنى قىلىش ئۈچۈن يىغىلغان بولسىمۇ، خىتاي كونسۇلى بۇنىڭغا ھېچقانداق ئىپادە بىلدۈرمىدى.
28- يانۋار تۈركىيە كېلەچەك پارتىيسىنىڭ قۇرغۇچىسى، سابىق تۈركىيە تاشقى ئىشلار مىنىستىرى ئەخمەت داۋۇت ئوغلۇ، خانىمى ۋە بىر قىسىم پارتىيە ئەزالىرى، مىللەت ۋەكىللىرى بولۇپ 40 قا يېقىن كىشى كونىيادىكى ئۇيغۇرلار ئولتۇراقلاشقان رايۇنغا بېرىپ، ئۇيغۇر ئائىلىلەرنى زىيارەت قىلدى.
ئىككى تەرەپلىك سودا مىقدارى 10 يىلدىن كۆپرەك ۋاقىتتىن بېرى 20 مىليارد دوللاردىن ئاشقان بولۇپ، خىتاي تۈركىيەنىڭ ئۈچ چوڭ سودا ھەمراھىنىڭ بىرىگە ئايلاندى.خىتاي شىركەتلىرنىڭ تۈركىيەدىكى FDI پاي چېكى 1 مىليارد 920 مىليون دوللارغا يەتتى. ئىككى دۆلەت 12 مىليارد خەلق پۇلى (10 مىليارد 900 مىليون تۈرك لىراسى) پۇل ئالماشتۇرۇش كېلىشىمى ئىمزالىدى.
ئۆكتىچى ئالىكسېي ناۋالنىي شەرتلىك قويۇپ بېرىش مۇددىتىگە كۆپ قېتىم خىلاپلىق قىلدى دەپ قارىلىپ، قايتا قولغا ئېلىنغان بولۇپ، ئۇنىڭ ئادۋوكاتلىرى 17- يانۋار قويۇپ بېرىشنى تەلەپ قىلىپ، سوتقا ئەرز سۇنغان ئىدى. ئەرزنى كۆرۈپ چىققان موسكۋا رايونلۇق سوت مەھكىمىسى ناۋالنىينىڭ قانۇنىي ئورنىدا ھېچقانداق ئۆزگىرىش يوق دەپ قاراپ، ناۋالنىينىڭ قويۇپ بېرىش تەلىپىنى رەت قىلىپ، ئۇنى داۋاملىق تۇتۇپ تۇرۇشقا ھۆكۈم چىقاردى.
كېڭەش پالاتاسى تاشقى مۇناسۋەتلەر كومېتىتى رەئىسى، كېڭەش پالاتا ئەزاسى جىم رىش (ئىداخو شتاتىدىن، جۇمھۇرىيەتچى) بۈگۈن كېڭەش پالاتا ئەزاسى ماركو رۇبىئۇ (فىلورىدا شتاتىدىن،جۇمھۇرىيەتچى)، جەف مېركلى (ئورىگون شتاتىدىن، دېموكراتچى) قاتارلىق ئىككى كېڭەش پالاتا ئەزاسىغا قوشۇلۇپ، كېڭەش پالاتاسدا «ئۇيغۇر مەجبۇرىي ئەمگەكنى توختىتىش قانۇن لايىھسى» نى تونۇشتۇردى.
ئىككى مىڭ يىلدىن بۇيان ياۋروپا ھۆكۈمرانلىقى بارلىققا كەلگەنگە قەدەر، ھىندى ئوكيان دۇنيانىڭ ئىقتىسادىي ۋە سودا مەركىزى ئىدى، ھەر خىل تاۋارلار ئاسىيادىن ياۋروپا بازارلىرىغا يۆتكىلەتتى. 16-ئەسىرنىڭ باشلىرىدا ياۋروپانىڭ دېڭىز-ئوكياندىكى ھاكىمىيەتلىرى ھىندى ئوكياننى ئاستا-ئاستا ئىنگلىز كۆلىگە ئايلاندۇردى.
2021- يىلى 7- ئاينىڭ 1- كۈنى خىتاي كومپارتىيىسى قۇرۇلغانلىقىنىڭ 100 يىللىقى بولىدۇ. يۇقۇملۇق كېسەل داۋاملىق يەرشارى خاراكتېرلىق تارقىلىشچان ھالەتتە تۇرىۋاتقاندا، خىتاي بايراملىق سىياسىي كەيپىيات يارىتىش ئۈچۈن، ج ك پ نىڭ ھەر خىل تەشۋىقات ۋاستىلىرى يۇقىرى دەرىجىلىك تەبرىكلەش پائالىيەتلىرىنى باشلىدى. كۆزەتكۈچىلەر مۇنداق دەپ كۆرسەتتى: «كومپارتىيىنىڭ قانۇنلۇقلىقىنى، خىتاي كومپارتىيىسىنىڭ تۈزۈمدىكى چىرىكلىكىنى، شۇنداقلا خىتاي دۇچ كېلىۋاتقان ئىقتىسادىي تەرەققىياتنىڭ ئاستىلىشى ۋە ئىجتىمائىي زىددىيەتكە تاقابىل تۇرۇش ئۈچۈن بار كۈچى بىلەن تەشۋىقاتنى كۈچەيتمەكتە.»
ئاق ساراي باياناتچىسى ساچى مۇنداق دېدى: «خىتاي بىلەن ئامېرىكىنىڭ ئىستراتېگىيىلىك رىقابىتى بولسا 21-ئەسرنىڭ ئەڭ سىموۋۇللۇق ئالاھىدىلىكى. خىتاي بولسا دۆلەت ئىچىدە بارغانسرى دېكتاتۇرلاشماقتا، دۆلەت سىرتىدا ھەدىدىدىن ئاشماقتا. بېيجىڭ ئېغىر ۋاستىلەر بىلەن بىزنىڭ بىخەتەرلىكىمىز، تەرەققىياتىمىز ۋە قىممەت قاراشلىرىمىزغا خىرىس قىلماقتا.بۇ ئامېرىكىدىن يېڭىچە تەدبىر قوللىنىشنى تەلەپ قىلىدۇ.»
(پارىژ خەۋىرى)
2021- يىلى 24- يانۋار فرانسىيەدىكى ئوقۇرمەنلىرى بىر قەدەر كۆپ بولغان «غەربىي فرانسىيە» گېزىتى ئۆزىنىڭ تور بەت سەھىپىسىدە «كابۇلدىكى ھەقىيقى خىتاي جاسۇسلىرى ۋە ساختا ئۇيغۇر تېررورىستلىرى» تېمىسىدا ئوبزور ماقالىسى ئېلان قىلدى.
بايدىن ھۆكۈمىتى خىتاي بىلەن بولغان ئالاقىنى ئەڭ ئىنچىكە نۇقتىدىن باشلىدى. تەيۋەن مەسىلىسى بولسا خىتاينىڭ تاشقى سىياسىتىدىكى مۇھىم نۇقتىسى ۋە قىزىل سىزىقى.
20- يانۋار ئامېرىكا پايتەختى ۋاشىنگتوندا، ئامېرىكىنىڭ 46- نۆۋەتلىك پرېزىدېنتى جوۋ بايدىن قەسەم بېرىپ، ۋەزىپە تاپشۇرىۋالدى. ئەنئەنە بويىچە، سابىق پرېزىدېنتلاردىن كىلىنتون، كىچىك بۇش ۋە ئوباما كېلىپ بۇ مۇراسىمغا قاتناشتى. سابىق پرېزىدېنت دونالد ترامپ قەسەم بېرىش مۇراسىمىغا قاتناشمىدى.
19- يانۋار ئامېرىكا دۆلەت ئىشلىرى كاتىپى مايىك پومپيو خىتاينىڭ ئۇيغۇرلارغا قارشى جىنايەتلىرىنى «ئىرقىي قىرغىنچىلىق» دەپ ئېلان قىلغاندىن كېين، دۇنيا تاراتقۇلىرىدا بۇ ھەقتە نۇرغۇن خەۋەر ۋە مۇلاھىزىلەر ئېلىپ بېرىلدى.
ئامېرىكىنىڭ كېلەركى نۆۋەتلىك دۆلەت ئىشلىرى كاتىپى نامزاتى ئانتونى بىلىنكىن 19- يانۋار چۈشتىن كېيىن مۇخبىرلارنىڭ «مايىك پومپيونىڭ ئۇيغۇر مەسىلىسىنى قىرغىنچىلىق دەپ ئېلان قىلغانلىقىغا قانداق قارايسز؟» دەپ سورىغان سوئالىغا: «مېنىڭمۇ قارارىم شۇنداق.» دەپ جاۋاب بەردى.
ۋاشىنگتون كېلىۋاتقان پرېزىدېنت بايدىننىڭ دۆلەت ئىشلىرى كاتىپى ئانتونى بىلىنكىن پەيشەنبە كۈنى دۆلەت مەجلىسنىڭ ۋەزىپە مۇقىملاش گۇۋاھلىق بېرىش يىغىنغا قاتنىشىدىكەن. ئۇنىڭ ئالدىن ئاشكارىلانغان باياناتىدا مۇنداق دېيىلگەن: «ھېچقانداق ھۆكۈمەتنىڭ ياخشى ئىدىيەلەرنى مونوپۇل قىلىش ھوقۇقى يوق.
ئافراسياپ ئۇيغۇر ئاگېنتلىقى، 19- يانۋار چاقماق خەۋەر: ئامېرىكا دۆلىتى ئۇيغۇر قىرغىنچىلىقىنى ئېتىراپ قىلدى. پۈتۈن دۇنيانىڭ كۆزى ئامېرىكىغا تىكىلىپ تۇرىۋاتقان تارىخىي پەيتلەردە، ئۇيغۇرلارنى سۆيۈندۈرىدىغان خەۋەردىن بىرسى كەلدى. ئامېرىكا دۆلەت ئىشلىرى كاتىپى مايىك پومپيۇ ئۆزىنىڭ رەسمىي تۋىتتېر ھېسابىدا خىتاينىڭ ئۇيغۇر ۋە باشقا شەرقىي تۈركىستانلىق مىللەتلەر ئۈستىدىن يۈرگۈزىۋاتقان يۇقىرى بېسىملىق سىياسەتلىرىنى […]
پايتەخت ۋاشىنگتونغا جايلاشقان دولان ئۇيغۇر رېستورانى دىرېكتورى خەمىت كەرىم ئەپەندى 18- يانۋار كەچتە دوستلىرىنىڭ مەسلىھەتى، دولان شىركىتىنىڭ قارارى، ئامېرىكا مۇھاپىزەتچى ئارمىيىسىنىڭ قوشۇلۇشى بىلەن ئامېرىكا دۆلەت مەجلىسىنى قوغداۋاتقان دۆلەت مۇھاپىزەتچى قىسمىغا دولان رېستورانىنىڭ ئۇيغۇر تائاملىرىدىن ئەللىك كىشىلىك قازان كاۋاپ، پولو ۋە سالات قاتارلىق تائاملارنى ئېلىپ، ئۇيغۇر خەلقىنىڭ ئامېرىكا دۆلىتى بىلەن بىر سەپتە تۇرىدىغانلىقىنى ئىپادىلىگەن.
تۈركىيەنىڭ خىتاي باش ئەلچىسى ئابدۇقادىر ئەمىن ئۆنۇن 16- يانۋار تۈركىيە تاراتقۇلىرىغا بەرگەن زىيارىتىدە مۇنۇلارنى بىلدۈرگەن:
قېرىنداشلىرىمىزنىڭ تۇپراق پۈتۈنلۈكى ۋە «بىر خىتاي سياسىتى» پرىنسپىنى بىز قوللاپ كېلىۋاتقان ۋە بارلىق ۋاستىلار بىلەن كۈچەيتىپ كېلىۋاتقان خىتاي خەلق جۇمھۇرىيتى بىلەن مۇناسۋىتىمىزنىڭ تېخىمۇ كۈچلىنىشى ئۈچۈن تۆھپە قوشۇششنى ئارزۇ قىلىمىز.
فرانسىيە رادىئوسىنىڭ خەۋىرىگە قارىغاندا، ئەنگىلىيە 12- يانۋار خىتاينى ئۇيغۇرلارنىڭ كىشىلىك ھوقۇقىغا دەخلى-تەرۇز قىلدى دەپ ئەيىبلىدى، ھەتتا ئۇنى «ۋەھشىي» دەپ ئاتىدى ھەمدە مەجبۇرىي ئەمگەككە چېتىشلىق تاۋارلارنى ئىمپورت قىلىشنى چەكلەيدىغان يېڭى بەلگىلىمە ئېلان قىلدى.
